Bazar günü, 20 iyul 2025
     

DİM öz tarixçilərimizi qoyub “Kembric Ensiklopediyasının” yalan məlumatına əsaslanıb...

Image

Kamran Əsədov: “DİM-in milli tarix elminin tanınmış araşdırmalarını və AMEA tərəfindən nəşr olunan fundamental mənbələri nəzərə almadan, ölkə daxilində nə tədris olunan, nə də rəsmi şəkildə tanınan xarici istinadlarla sual hazırlaması…”

Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) mayın 25-də II və III ixtisas qrupları üzrə ali təhsil müəssisələrinə keçirdiyi qəbul imtahanlarından sonra sosial şəbəkələrdə bir sıra ilginc məlumatlar yayılmağa başladı. Xüsusən də “Azərbaycan Tarixi” fənninə aid sualların çətinliyi, eləcə də “göydəndüşmə” olması, sualların qarışıq mənbələr əsasında hazırlanması haqda çox yazıldı, çox deyildi.

Çox təəssüf ki, hələ deyilənlər barədə DİM hər hansı ber açıqlama verməyib, yalnız ekspertlər və imtahan suallarını hazırlayan müəllimlər danışıblar.

Tanınmış jurnalist və ictimai fəal Taleh Şahsuvarlı özünün Facebook hesabında olduqca diqqət çəkən bir paylaşım edib: “Kamran Əsədovun paylaşımından bu məlumatı oxuyanda əvvəlcə gözlərimə inanmadım. Dedim, yəqin Kamran müəllim zarafat edir. Amma sən demə, vəziyyət gerçəkdən acınacaqlı imiş. Dünən İTV-nin "Sabaha saxlamayaq" verilişində Dövlət İmtahan Mərkəzinin qəbul imtahanları ilə bağlı sualları müzakirə edilib. (Linkini paylaşıram). Müzakirələrdə DİM-in department müdiri Natiq Əliyev, tarix müəllimi Sərvər Rüstəmov, 102 saylı məktəbin tarix müəllimi Ruslan Rzayev, Atatürk Liseyinin tarix müəllimi Tural Əhmədov iştirak edib. Ruslan Rzayev, məndə olan məlumata görə, "bunker müəllimi"dir və son qəbul imtahanlarında tarix fənninin suallarının hazırlanmasında iştirak edib. Paylaşılan linkin 23-cü dəqiqələrinə baxın. Məleykə Abbaszadənin testoloqu Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvininin II Şah Abbasın vəziri olması barədə ölkə dərsliklərində, birbaşa Qəzvinini araşdırmış tarixçi alimlərin (Zabil Bayramlının, Solmaz Əzimovanın) əsərində heç bir fakt tapa bilməyib Kembric ensiklopediyalarinda "əsas" axtarır. Məlum olur ki, Kembricdə də elə fakt yoxdur. Amma fərz edək ki, var. Əsas sual budur ki, DİM nə zamandan orta məktəb dərsliklərinə yox, Kembric bilgilərinə istinad edir? Deyəndə ki, DİM rəhbərliyini hüquq-mühafizə orqanları sorğulamalıdır, bəziləri sözümüzü qəribçiliyə salır”.

"Bunker müəllimləri" tarix fənnindən sual salarkən Azərbaycan müəlliflərinə, tədqiqatçılarına yox, xarici müəlliflərə "istinad" edirlər. Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvini barədə sual salarkən məlumatı "Kembric ensiklopediyasından” götürüblər. Bizim alimləri görməyib “Kembric ensiklopediyasına” üz tutublar. Sənin tarixini Kembric öyrənir? Lap gedib orda nəsə tapıblar, ölkə alimlərini qoyub ona niyə istinad edirlər? Bizim alimlərin əsərlərini niyə görmürlər? DİM-in öz tarixçilərimizi qoyub "Kembric Ensiklopediyasının" yalan məlumatına əsaslanması nə deməkdi?

“Belə istinad modeli, eyni zamanda, hüquqi baxımdan narahatlıq doğurur…”

Tanınmış təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən tarix fənnindən keçirilən qəbul imtahanlarında sualların məzmunu və istinad metodologiyası ciddi şəkildə elmi, hüquqi və pedaqoji baxımdan təhlil edilməlidir: “Xüsusilə 2025-ci ildə keçirilən qəbul imtahanında Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvini ilə bağlı təqdim olunan test tapşırığı Dövlət İmtahan Mərkəzinin imtahan dizaynı və testologiya mədəniyyətində struktur problemlərinin olduğunu növbəti dəfə sübut etmiş oldu. Sualda istinad edilən “Cambridge History of Iran” ensiklopedik mənbəsinin mövcud sualın cavabını əslində təsdiqləməməsi, əksinə, ziddiyyət təşkil etməsi, testin yalnız məzmun deyil, həm də etibarlılıq (validlik) və təlimə uyğunluq (alignment) meyarlarına uyğun gəlmədiyini göstərir.

Test tapşırığının validliyi onun ölçmək istədiyi bacarığı və ya məlumatı gerçəkdən ölçüb-ölçməməsi ilə müəyyən olunur. Əgər sualın mənbə bazası qeyri-dəqiqdirsə və cavab variantı həm tədris proqramı, həm də milli tarixşünaslıqla uyğunluq təşkil etmirsə, bu zaman test yalnız etibarsız yox, tədris proqramına qarşı yönəlmiş bir instrumentə çevrilir”.

K.Əsədovun sözlərinə görə, Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanununun 4.1.3-cü maddəsində açıq şəkildə göstərilir ki, təhsil sisteminin əsas prinsiplərindən biri “milli və ümumbəşəri dəyərlərin vəhdəti” əsasında təşkil olunmalıdır. “Lakin bu prinsip ümumbəşəri dəyərlərin milli identikliyi əvəzləməsi anlamına gəlmir. DİM-in milli tarix elminin tanınmış araşdırmalarını və AMEA tərəfindən nəşr olunan fundamental mənbələri nəzərə almadan, ölkə daxilində nə tədris olunan, nə də rəsmi şəkildə tanınan xarici istinadlarla sual hazırlaması istənilən beynəlxalq qiymətləndirmə və testologiya standartlarına görə qəbuledilməzdir. Belə istinad modeli, eyni zamanda, hüquqi baxımdan da narahatlıq doğurur: çünki şagirdin aldığı qiymət Azərbaycan dövlətinin təsdiq etdiyi tədris sənədlərinə əsaslanmırsa, bu, təhsil hüququnun pozulmasıdır”.

K.Əsədovun qeyd etdiyinə görə, Dövlət İmtahan Mərkəzinin sual hazırlama və ekspertiza prosesi sistemli şəkildə qapalı həyata keçirilir. O vurğuladı ki, bu prosesdə istifadə olunan istinadların nə müəllimlərə, nə şagirdlərə, nə də ictimaiyyətə əvvəlcədən təqdim olunmaması şəffaflıq və hesabatlılıq prinsipinin pozulmasına səbəb olur.

Ekspertin bildirdiyinə görə, halbuki beynəlxalq təcrübədə, xüsusilə Estoniya, Finlandiya və Almaniyada, imtahan suallarının hazırlanmasında istifadə olunan mənbələr öncədən təsdiqlənmiş mənbə siyahısına əsaslanır və suallar yalnız bu siyahıya daxil olan materiallardan tərtib olunur. O qeyd etdi ki, Estoniya Təhsil Nazirliyinin 2021-ci il “Qiymətləndirmə və Validlik Standartları” sənədinə əsasən, əgər imtahan sualının cavabı rəsmi dərslikdə əks olunmayıbsa, həmin sual etibarsız sayılır və imtahandan çıxarılır. “Azərbaycanda isə bu tip suallar yalnız imtahandan sonra, ictimai təzyiq fonunda dəyişdirilir - bu isə reaktiv və qeyri-institusional yanaşmanın təzahürüdür.

Müsbət tərəf odur ki, DİM texniki səhvləri müəyyən etdikdə şagirdin xeyrinə qərar verir və bəzi hallarda sualı ümumi düzgün cavab kimi qiymətləndirir. Lakin bu addım problemi kökündən həll etmir; əksinə, problemi post-faktum aradan qaldırmağa yönəldiyindən, sistemin keyfiyyətinə inamı zədələyir. Əgər sual testə daxil olmazdan əvvəl lazımi elmi, metodoloji və normativ yoxlamadan keçsəydi, belə qərarlara ehtiyac qalmazdı.

Müqayisə etdikdə aydın olur ki, inkişaf etmiş ölkələrdə imtahan mərkəzləri yalnız qiymətləndirmə orqanı deyil, eyni zamanda pedaqoji liderlik və metodoloji yenilik mərkəzləri kimi fəaliyyət göstərir. Məsələn, Sinqapurda qiymətləndirmə orqanı sualların tərtibində yalnız kurikulum əsaslarını deyil, eyni zamanda şagirdin sosial-mədəni kontekstini də nəzərə alır. Bizdə isə testlər təkcə kurikulumdan yox, bəzən məntiqdən və reallıqdan da uzaq hazırlanır. Bu ziddiyyətin aradan qaldırılması üçün ilkin mərhələdə ekspert bazası tam şəkildə təmizlənməli, yalnız elmi-pedaqoji fəaliyyəti olan şəxslər sistemə buraxılmalı, onların təlimləndirilməsi və attestasiya prosesi şəffaf şəkildə həyata keçirilməlidir.

Testlərin tərtibində istifadə olunan bütün istinad mənbələri əvvəlcədən ictimaiyyətə açıq şəkildə təqdim edilməlidir. Şagird yalnız dərslikdə, müəllim yalnız proqramda gördüyü material əsasında sual görə bilər. Bütün apellyasiya proseslərində DİM-in əməkdaşları ilə yanaşı, universitet müəllimləri, AMEA-nın mütəxəssisləri və müstəqil tarixçilər iştirak etməlidir.

Əgər bu islahatlar həyata keçirilərsə, qiymətləndirmə sistemində etibarlılıq və ədalət prinsipləri bərpa edilə bilər. Əks halda, hər il eyni vəziyyət təkrarlanacaq: ictimaiyyət ayağa qalxacaq, DİM səhvini “etiraf” edəcək, amma bu prosesdən minlərlə şagirdin psixoloji durumu, gələcək planları və təhsilə olan inamı zərər görəcək. Təhsildə ədalət yalnız düzgün nəticə deyil, düzgün yolun özü olmalıdır. Dövlət İmtahan Mərkəzi bu yolu itirməməlidir. Əks halda, testin səhvi yalnız abituriyentin deyil, bütün təhsil sisteminin səhvi kimi tarixə düşəcək”.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

20.07.2025 / 11:50
"Jurnalistikanı blogerlikdən ayırmağın vaxtı gəlib" - Qlobal Forum iştirakçısı

20.07.2025 / 11:17
Prezidentin köməkçisi: "Azərbaycana qarşı fəal dezinformasiya dalğaları olur"

20.07.2025 / 11:07
"Şuşa Qlobal Media Forumunda müxtəlif ideyalar və yenilikçi baxışlar formalaşır" - Hikmət Hacıyev

20.07.2025 / 10:22
Üçüncü Şuşa Qlobal Media Forumunun açılış mərasimi keçirilir

19.07.2025 / 23:55
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkələrdəki rəsmi səhifələrində III Şuşa Qlobal Media Forumunun iştirakçıları ilə görüşündən görüntülər paylaşılıb - VİDEO

19.07.2025 / 21:37
Prezident: "Azərbaycan ilə Ermənistan arasında etimadın zəmanəti beynəlxalq hüquq normaları olmalıdır"

19.07.2025 / 21:28
"Qarabağ və Şərqi Zəngəzur artıq cənnətin kiçik bir parçasıdır" - Prezident

19.07.2025 / 21:16
Azərbaycan Prezidenti: "Fransa ilə Yeni Kaledoniya arasında baş verən hadisə tarixi presedentdir"

19.07.2025 / 21:15
Azərbaycan Rusiyanı beynəlxalq məhkəməyə verəcək...

19.07.2025 / 21:11
"Azərbaycan ilə Çinin ticarət həcminin artırılmasına dair böyük planları var" - Prezident

19.07.2025 / 21:01
Prezident İlham Əliyev: "Azərbaycan mediasının inkişafı məni çox sevindirir"

19.07.2025 / 20:57
"Biz xarici investorları enerji sektoruna cəlb edirik" - Prezident

19.07.2025 / 20:50
Prezident: "Mən süni intellektdən istifadə etmirəm"

19.07.2025 / 20:39
Prezident İlham Əliyev: "İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizədə Afrika dövlətlərini dəstəkləyirik"

19.07.2025 / 20:32
"Azərbaycan və Ermənistana razılığa gəlməkdə kömək etmək səylərinə görə Prezident Trampa minnətdarıq" - Prezident

19.07.2025 / 20:28
Azərbaycan Prezidenti qəzaya uğrayan AZAL təyyarəsi ilə bağlı sualı cavablandırıb

19.07.2025 / 20:17
Prezident Rusiya ilə Avropa İttifaqı arasında yaranmış təbii qaz böhranına münasibət bildirdi

19.07.2025 / 20:10
Prezident İlham Əliyev Şuşa Forumunda öz siyasətinin təməl prinsiplərini sadaladı

19.07.2025 / 19:59
"Cənubi Qafqaz sabit məkan olacaq" - Prezident İlham Əliyev

19.07.2025 / 19:56
Prezident Ermənistanla sülh müqaviləsinin hansı halda imzalana biləcəyini açıqladı

19.07.2025 / 19:49
Prezident İlham Əliyev III Şuşa Qlobal Media Forumunda iştirak edib - FOTO/YENİLƏNDİ

19.07.2025 / 19:41
"Bizi tənqid edənlərin xarici borcu ÜDM-in 100 faizi qədərdir və ondan da artıqdır" - Prezident

19.07.2025 / 19:23
"Biz indi beynəlxalq səhnədə daha fəalıq" - Prezident

19.07.2025 / 19:15
Prezident: "İstəyirik ki, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı daha güclü, daha effektiv olsun"

19.07.2025 / 19:12
"Bizim Qələbəmiz göstərir ki, ədalət var, sadəcə, ona nail olmaq lazımdır" - Prezident

19.07.2025 / 19:10
Bakı ilə İrəvanın arasında Paris özünü bu dəfə belə pərdələyir - "göz yaşları"...

19.07.2025 / 19:03
Azərbaycan Prezidenti: "ABŞ-la güclü tərəfdaşlıq münasibətlərinin dəstəkləndiyini görürük"

19.07.2025 / 18:40
"Bu gün Cənub Qaz Dəhlizi maksimal həcmdə fəaliyyət göstərir" - Prezident

19.07.2025 / 18:35
Ərdoğan Trampın “50 gün” hədəsindən Putini xilas etmək istəyir...

19.07.2025 / 18:28
Prezident İlham Əliyev: "Bizim etibarlı tərəfdaş imicimiz var"

19.07.2025 / 18:20
"Ermənistan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı prosesi bundan sonra da bloklasa, onun tranzit ölkəyə çevrilmək şansı sıfra yaxınlaşır" - Prezident

19.07.2025 / 18:06
AB Azərbaycan qazına möhtac... Rəsmi Brüssel isə bizə pislikdən əl çəkmir…

19.07.2025 / 18:01
Prezident: "Zəngəzur dəhlizinin potensialı ilkin mərhələdə 15 milyon ton yük səviyyəsində qiymətləndirilir"

19.07.2025 / 17:38
Azərbaycanın MDB İqtisadi Şura iclasından imtinasının ardınca maraqlı bəyanat səsləndi...

19.07.2025 / 17:36
"Azərbaycan ekoloji baxımdan çox düzgün mövqe seçmiş ölkədir" - Prezident

19.07.2025 / 17:24
Prezident İlham Əliyev: "Şuşa Media Forumu artıq ənənəvi xarakter alıb"

19.07.2025 / 17:09
Mahmud Kaşqari Fondunun layihəsi əsasında çap olunan kitabların təqdimatı keçirilib - FOTO

19.07.2025 / 16:52
Yunus peyğəmbərdən sonra üçüncü Yunus... Yunus Oğuz - 65

19.07.2025 / 16:37
Bu gün 3-cü Şuşa Qlobal Media Forumu işə başlayır

19.07.2025 / 16:10
"Dünya liderləri Prezident İlham Əliyevdən çox şeyləri öyrənə bilər" - Rusiyalı politoloq

19.07.2025 / 15:33
Ermənilər Ağdamda qəbirlərdən protezləri də oğurlayıblar...

19.07.2025 / 14:16
Azərbaycan-Pakistan mövcud strateji tərəfdaşlıq münasibətləri müzakirə edilib

19.07.2025 / 12:18
Milli Məclisdən Belçika parlamentinə sərt cavab - regionda yeni gərginlik ocağı yaratmağa çalışırlar...

19.07.2025 / 11:45
Prezident İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında qanunu təsdiqlədi

19.07.2025 / 11:33
Azərbaycanda geodeziya, qravimetriya, topoqrafiya, kartoqrafiya və kadastr işlərində yeni koordinat sistemi tətbiq ediləcək - SƏRƏNCAM

19.07.2025 / 10:12
ŞOK - Özbəkistanda İŞİD-ə məxsus terror qruplaşması aşkar edildi!

19.07.2025 / 10:08
İrəvanda keçmiş deputat hakimiyyətin devrilməsinə çağırışa görə həbs edilib

19.07.2025 / 10:01
"Napoli" Vikter Osimhen üçün "Qalatasaray"a "HƏ" dedi

19.07.2025 / 09:53
Milli Məclis Belçika Nümayəndələr Palatasının qətnaməsinə kəskin etirazını bildirib

19.07.2025 / 09:27
Müəllimlər kimi həkimlər də "yazı-pozu" ilə hədsiz yükləniblər...

19.07.2025 / 08:42
Ət 1 manat da bahalaşdı....

18.07.2025 / 23:20
Bakı Kitab Mərkəzində “Tanımadığımız Konfutsi” adlı gecə keçirildi - FOTO

18.07.2025 / 22:32
İctimai Birlik sədri Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

18.07.2025 / 22:18
“65 illik yubileyiniz mübarək olsun, ustad!” - Missiya TV-nin baş redaktorundan Aydın Quliyevə təbrik...

18.07.2025 / 21:51
Prezident İlham Əliyev İraq Prezidentinə başsağlığı verdi

18.07.2025 / 21:50
Ermənistan silahlı qüvvələrinin qalıqları və qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinin törətdiyi təxribatlar nəticəsində zərər çəkmiş şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

18.07.2025 / 21:35
Ermənistanı elə Avropanın özü vurmağa hazırlaşır - Makron nə ilə fərqlənir?..

18.07.2025 / 21:23
65 İLLİK ÖMÜR YOLUNA DƏYƏR VERƏN İNSANA! - Milli İstiqlalçıların Aydın Quliyevə yubiley təbriki...

18.07.2025 / 21:20
31 tona yaxın qızıl almışıq - yığım, ya emal üçün?

18.07.2025 / 21:06
İmamoğlunun həbsindən sonra Türkiyənin iç siyasətində mümkün təmayüllər - sabitlik qalacaqmı?..

18.07.2025 / 20:53
Bakıdan Parisə sərt sillə - dünya mediası Azərbaycanın möhtəşəm uğuruna heyrandır...

18.07.2025 / 20:39
Avropa İttifaqı yeni SSRİ olmaq istəyir - Cənubi Qafqazda ilk olaraq Gürcüstanı əzəcək...

18.07.2025 / 20:26
Qonşularla müqayisədə iki rəqəm bizi geridə qoyur...

18.07.2025 / 20:14
Çin-Hindistan-Rusiya ittifaqı? - XİN-in yeni strategiyasında ən ağır maneə...

18.07.2025 / 20:00
Azərbaycanın çay ixracı azalır... Niyə?

18.07.2025 / 19:47
Azərbaycanın zəngin elmi və mədəni irsinin özünəxas ikili mahiyyəti...

18.07.2025 / 19:35
"Erməni kilsəsi İŞİD-dir, molla rejimi ilə bir addımlayır" - təhqirin biri "1 qəpik"…

18.07.2025 / 19:26
Dünya Azərbaycanlılarının Mədəniyyət Mərkəzi Aydın Quliyevi təbrik etdi

18.07.2025 / 19:22
Suriyada Türkiyə-İsrail müharibəsi hər an başlaya bilər...

18.07.2025 / 19:09
Akademik Əhliman Əmiraslanov Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

18.07.2025 / 19:04
Müəllimlər müəllimi Sabir Qurbanov - FOTO

18.07.2025 / 19:04
BMT-nin İqtisadi və Sosial şurasına üzvlüklə bağlı təlimlər keçirilir

18.07.2025 / 18:50
İsrailin Suriyanı vurması Azərbaycanın siyasətinə bəzi çətinliklər yaradır...

18.07.2025 / 18:46
Bakıda Türkiyə-Azərbaycan Qardaşlıq Forumu keçirildi

18.07.2025 / 18:31
Azərbaycan Türkmənistanın Transxəzər problemini həll edəcək...

18.07.2025 / 18:17
Dünyanın yaradıcı insanlarının bir qrupu “Azərbaycan” Nəşriyyatına toplaşdı - 150 illik işığın əhatəsi... - FOTO

18.07.2025 / 18:03
Ay Paşinyan, Şanxay təşkilatı hara, Avropa Birliyi hara?..

18.07.2025 / 17:49
İrəvanda “Arsax deyən son dilləri də kəsirlər”...

18.07.2025 / 17:36
İrəvan Moskvanı konyakla məst edə bilmədi, ancaq Kreml İrəvanı konyakla vurdu...

18.07.2025 / 17:23
Prezident İlham Əliyev Təzəbinə və Xanyurdu sakinlərinə - Biz burada əbədi yaşayacağıq, daha heç kim bizi bu yerlərdən çıxara bilməz

18.07.2025 / 17:05
"Suriyada sülhün, təhlükəsizliyin və sabitliyin bərqərar olunması mütləq dərəcədə vacibdir" - Azərbaycan XİN

Azərbaycanın zəngin elmi və mədəni irsinin özünəxas ikili mahiyyəti...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910