şənbə günü, 08 noyabr 2025
     

Azərbaycan kütləvi dron hücumlarına hazırdırmı? - İndi dünya bu hədəfə tuşlanıb...

Image

Ölkəmiz dron hücumlarına qarşı mübarizədə "qızıl orta"ya və inkişaf prioritetlərinə malikdir

İndi bütün Avropa təhlükəsizliyi üçün ən böyük təhdud olan dronlara qarşı səmərəli mübarizə strategiyası üzərində düşünür. Bu təhlükə bizim üçün də mövcuddur. Lakin Azərbaycanın düşmən dronları ilə mübarizə potensialı varmı, varsa hansı səviyyədədir?

Baki-xeber.com nəşrinə görə, qısa cavab vermək lazım olsa, bəli, Azərbaycanın düşmən dronlarına qarşı mübarizə potensialı var və son illərdə əhəmiyyətli irəliləyişlər edib. Amma bu potensial tam deyil - aşağı uçuşlu, kiçik, kommersiya sinifli kamikadze dronlara qarşı hələ də boşluqlar var. Aşağıda vəziyyətin xülasəsi, güclü və zəif tərəflər, tövsiyə edilən prioritet addımların hamısı konkret mənbələrə istinadla verilib.

- Qat-qatlı hava müdafiəsi və modern sistem alışları hazırda prioritetdir.

Azərbaycanın son illərdə hava müdafiəsinə böyük sərmayə qoyduğu görünür. Belə ki, İsrail mənşəli Barak və Barak‑MX kimi sistemlər üzrə alışlar barədə hesabatlar var. Bu da orta və uzaq mənzilli hava təhdidlərinə qarşı sərt müdafiə qatını gücləndirir.

- Elektron mübarizə (EM) və texnoloji modernizasiya prosesi hələ də davam etdirilir. Türkiyə və İsraillə əməkdaşlığa bu istiqamətdə önəm verilir. Azərbaycan Rusiyadan gələn köhnə silahları İsrail və Türkiyə texnologiyaları ilə yeniləyərək, EM və istintaq (C4ISR) imkanlarını yaxşılaşdırıb. Bu, dronların aşkarlanması və siqnal pozulması üçün vacibdir.

- Yerli dron sənayesi və TB2 mənbəyi (həm hücum üçün, həm də qarşı‑tədbir anlayışı) inkişaf etdirilməkdədir. Bayraktar (Türkiyə) ilə yaxın əməkdaşlıq və lokal istehsal Azərbaycan üçün həm hücum, həm də texniki‑tədqiqat imkanları verir (dron texnologiyasını daha yaxşı anlamaq və anti‑dron həllərini sınaqdan keçirmək üçün böyük üstünlük).

- Yumşaq‑ölkə vasitələri (soft‑kill) və yeni texnologiyalar – lazer və C‑UAS (tam açılışı: Counter-Unmanned Aircraft System - pilotsuz uçuş aparatlarına (PUA-lara, dronlara) qarşı mübarizə sistemləri deməkdir) tədqiqatları intensiv şəkildə davam etdirilir.

Yerli dizaynçılar ADEX‑2024 kimi sərgilərdə anti‑dron lazer (C‑UAS) sistemlərini, o cümlədən “Fireforce” kimi layihələri nümayiş etdiriblər — bu, yaxın gələcəkdə əlavə imkan yarada bilər.

- Risqlər nümunəsi — hava məkanında səhv atəş və GPS-kommunikasiya pozulmalarının qarşısını almaq üçün koordinasiya sıxlaşdırılır.

Keçmişdə hava müdafiəsi və jamming (radio, siqnal və ya ötürmənin qarşısını almaq üçün qəsdən müdaxilə etmə) nəticəsində sərnişin təyyarəsinə təsir (təhqiqatlarda xarici hava‑müdafiə sisteminin rolu barədə iddialar) beynəlxalq narahatlıqlara səbəb olub. Yəni EM və anti-dron tədbirlər həm də mülki uçuşlar üçün risq yarada bilər. Bu, koordinasiyanın vacibliyini göstərir.

- Layered (qatlı) müdafiə strategiyası — uzaq, orta və çox‑qısa mənzilli sistemlərin kombinasiyası (Barak‑tipi + qısa mənzilli C‑UAS) nəzəri olaraq effektivdir.

- EM və C4ISR inteqrasiyası — İsrail və Türkiyə texnologiyaları məlumat toplanması və siqnal pozulmada yaxından kömək edir.

- Dron əməliyyat təcrübəsi — TB2 kimi sistemlərin əməli‑texniki istifadəsi sahəsində təcrübə həm taktiki üstünlük, həm də anti‑dron həlləri üçün bilik verir.

- Kiçik, aşağı uçuşlu kommersiya dronları (micro, mini‑UAV) radarla aşkar etmək çətindir. Bu, optik, infraqırmızı və akustik sistemlər və AI‑əsaslı klassifikasiya tələb edir.

- Müharibə vaxtı sivil havacılıq risqləri — EM və atəş rejimləri düzgün koordinasiya olunmazsa mülki uçuşlara təsir risqi var (bunu tarixi nümunələr göstərir).

- Asılılıq və təchizat zənciri — bir çox qabaqcıl sistem xaricdən alınır; tədarük, əvəzləmə və davamlı texniki dəstək məsələləri ola bilər.

Yəni yüksək səviyyəli hava təhdidləri üçün etibarlı orta və uzun mənzilli raket və dronlara qarşı müdafiə qabiliyyətlər mövcuddur.

- Taktiki TB2/MALE sinfi dronlara qarşı yaxşı - həm hücum, həm də qarşı‑müdafiə təcrübəsi var (Bayraktar və əməliyyat təcrübəsi).

- Kiçik kamikaze və sürü (swarm) dronlara qarşı orta və uzun - bəzi C‑UAS prototipləri və EM vasitələri var, amma praktiki, miqyaslı müdafiə üçün əlavə qısa‑mənzilli həll və sensor şəbəkəsi lazımdır.

Tövsiyələr — nə edilə bilər (praktik və prioritet)

1. Qısa‑mənzilli C‑UAS paketi genişləndirilməli: RF detektorları, EO və IR kameralar, akustik sensorlar, AI‑əsaslı təsnifat və mikromisil - dağılma sistemləri (net/projectile) — kiçik dronlara qarşı effektivdir.

2. EM və spektral nəzarət gücləndirilməli: taktiki jamming, spoofing və komanda komponent‑səviyyəli siqnal analizləri təkimləşdirilməlidir. Lakin bu, mülki məkanla koordinasiya tələb edir.

3. Lokal C‑UAS və lazer layihələrinə investisiya: “Fireforce” kimi layihələrin sınaqdan keçirilməsi, mobil və şəhər şəraitinə uyğunlaşdırılması.

4. Mülki‑hərbi koordinasiya və uçuş təhlükəsizliyi protokolları: EM və kinetik tədbirlər zamanı sivil uçuşların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün real‑vaxt məkan paylaşımı (məcburidir — uçuş qəzası nümunələri göstərir).

5. Sistemlər inteqrasiyası və təlim: kiçik birləşmələrdə sensor şəbəkəsi üstəgəl, kommuta‑kontrol mərkəzi (C2) ilə sınaqlar keçirilməli; dron‑sürü taktikalarına qarşı simulyasiyalar.

Əslində sadalanan boşluqlar hazırda bütün dünya ölkələrinin, o cümlədən də Avropa Birliyi dövlətlərinin hava məkanının müdafiə sisteminə də xasdır. O üzdən bəzi Avropa ölkələri Rusiyanin "təsadüfi" dron hücumlarına qarşı mübarizədə acizlik göstərir. Yəni əslində bu çatışmazlıqlar və tövsiyələr, ABŞ və Böyük Britaniya istisna olmaqla, bütün dünya ölkələri üçün keçərlidir.

Akif NƏSİRLİ



VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

Şabalıd satan general qanunsuz biznesə görə məsuliyyətə cəlb oluna bilər...

“Qarabağdan 120 min erməni köçüb” iddiası tutarsız çıxdı - cəmi 21.916 nəfər...

Separatçının Qarabağda 32 il ərzində törətdiyi cinayətlər sübut olundu...

SON XƏBƏRLƏR

07.11.2025 / 23:15
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Zəfər Günü ilə bağlı görüntülər paylaşılıb

07.11.2025 / 22:17
Ermənilərin məhkəməsində daha 10 təqsirləndirilən şəxslə bağlı sübutlar elan olundu

07.11.2025 / 21:38
Rusiyanın neft ixracı çökdü - 3 böyük alıcı dövlət imtina etdi...

07.11.2025 / 21:22
Zəfərimizin 5 illik hərbi paradını cəmiyyət maraqla gözləyir...

07.11.2025 / 21:07
Şabalıd satan general qanunsuz biznesə görə məsuliyyətə cəlb oluna bilər...

07.11.2025 / 21:05
Prezident İlham Əliyev Zəfər Günü münasibətilə paylaşım etdi

07.11.2025 / 20:52
ABŞ-da Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı daha bir mühüm addım atıldı...

07.11.2025 / 20:44
Ritmin İçində Doğulan Adam: Xalq Artisti Natiq Şirinova həsr olunur

07.11.2025 / 20:38
Azərbaycan Mərkəzi Asiya ölkələrinin C5+ABŞ formatına rəsmən dəvət aldı...

07.11.2025 / 20:23
Prezident hərbi ixrac sahəsində əsas hədəfi göstərdi – “sənaye klasteri”...

07.11.2025 / 20:18
Prezident İlham Əliyev və Pakistanın Baş naziri birgə nahar ediblər - FOTO

07.11.2025 / 20:08
Gürcüstan Zəngəzur dəhlizindən məmnun deyil - İrəvanla Tiflis problem yaşaya bilər...

07.11.2025 / 19:54
İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyası Zəfər Günü münasibətilə dünya ictimaiyyətinə MÜRACİƏT EDİB

07.11.2025 / 19:54
Səhiyyənin büdcə pulu 40 faizdən çox artırıldı.... Nə(sə) dəyişəcək?...

07.11.2025 / 19:40
İrəvanda Azərbaycanla sülh istəməyən Köçəryan-Sarkisyan-Karapetyan üçlüyündən imtina etdilər - Paşinyanın imkanları artdı...

07.11.2025 / 19:35
Prezident İlham Əliyevin Pakistanın Baş naziri ilə məhdud tərkibdə görüşü olub - FOTO

07.11.2025 / 19:27
Qarabağ və Zəngəzurda investisiya layihələri sahibkarlığa geniş meydan açır...

07.11.2025 / 19:14
“Qarabağdan 120 min erməni köçüb” iddiası tutarsız çıxdı - cəmi 21.916 nəfər...

07.11.2025 / 19:01
Separatçının Qarabağda 32 il ərzində törətdiyi cinayətlər sübut olundu...

07.11.2025 / 18:47
2-ci ABŞ-İsrail-İran müharibəsi üçün şərait yetişir...

07.11.2025 / 18:33
Ermənistanın üzərindən Azərbaycana hansı ölkələrdən yük daşına bilər?

07.11.2025 / 18:19
Simonyan Rusiyanı açıq mətnlə Ermənistana qarşı hibrid müharibədə ittiham etdi...

07.11.2025 / 18:06
Həkimlər kənd tibb məntəqələrində işləməkdən imtina edirlər...

07.11.2025 / 17:52
“Zəfər Günü tariximizin ən şanlı səhifəsidir” - Əhliman Əmiraslanov

07.11.2025 / 17:46
Mədəniyyət ictimaiyyəti Prezident İlham Əliyevi Zəfər Günü münasibətilə təbrik etdi

07.11.2025 / 17:41
Müharibələr - tariximizin yaddaş salnamələri... İmişlidə “44 gün-Tarixi zəfər”in 3 cildi təqdim edildi...

07.11.2025 / 17:28
Paşinyan elektrik şəbəkəsini Rusiyanın əlindən çıxarmaq istəyir - baş nazirin planı var...

07.11.2025 / 17:14
ABŞ Dəməşqdə gizli hərbi baza qurur - bazanın adı və yeri gizli saxlanır...

07.11.2025 / 17:08
Hikmət Hacıyev NATO nümayəndə heyəti ilə sülh gündəliyini müzakirə edib - FOTO

07.11.2025 / 16:53
Ramil Usubov Moskvada Sergey Şoyqu ilə görüşdü

07.11.2025 / 16:40
“Nar” Zəfərin 5 illiyini könüllü gənclərə özəl silsilə tədbirlərlə qeyd etdi - FOTO

07.11.2025 / 16:28
ABŞ LUKoil-un xarici aktivlərinin satışını blokladı…

07.11.2025 / 16:15
Baş leytenant Vaqif Qurbanova Milli Qəhrəman adı verildi

07.11.2025 / 16:11
Pəncəli Teymurova Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verildi

07.11.2025 / 16:09
Ölkəmizin ərazi bütövlüyünün qorunmasında xüsusi xidmətləri olmuş şəxslər təltif ediliblər - SƏRƏNCAM

07.11.2025 / 16:08
Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına ali hərbi rütbələr verildi - SƏRƏNCAM

07.11.2025 / 16:07
Prezident bir qrup hərbçini təltif etdi

07.11.2025 / 15:35
Prokuror sənədlərin və sübutların Babayanla bağlı olan hissəsini elan etdi - MƏHKƏMƏ

07.11.2025 / 15:26
Zəfər Gününü qürurla qeyd edirik

07.11.2025 / 15:12
Şahbaz Şərif Bakıya gəldi - FOTO

07.11.2025 / 15:00
BDU-nun Astrofizika kafedrası: “Noyabrın 30-dək Leonid meteor yağışı olacaq”

07.11.2025 / 14:49
Abşeron və Səbaildə oğurluq edən şəxslər saxlandı

07.11.2025 / 14:38
Sahibə Qafarova Braziliyada COP30-un Liderlər Sammitində çıxış edib

07.11.2025 / 14:23
Ərdoğan Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

07.11.2025 / 14:16
Kobaxidze Gürcüstanın Rusiyaya qarşı müharibəyə niyə qoşulmadığını açıqladı...

07.11.2025 / 14:01
Kiberpolisdən növbəti əməliyyat - sosial şəbəkələrdə qumarı reklam edən 17 tiktoker saxlandı...

07.11.2025 / 13:47
"2 500 manat maaş alanların sayı kifayət qədər çoxdur və 3 faiz böyük məbləğ deyil" – Nazir müavini

07.11.2025 / 13:40
Gələn ilin büdcəsi MM komitələrinin birgə iclasında müzakirə olundu

07.11.2025 / 13:35
Prezident İlham Əliyev Slovakiya Baş nazirinin müavinini qəbul etdi - FOTO

07.11.2025 / 13:32
Əkrəm Babayev: “Bu döyüş təkcə torpaq uğrunda deyildi, Vətənimizin şərəfi, şəhidlərimizin ruhu uğrunda idi”

07.11.2025 / 13:26
Üçrəngli Qürur – Azərbaycan Bayrağına Ehtiram Günü

07.11.2025 / 13:21
"Mediada Azərbaycan ədəbi dilinin normalarının düzgün tətbiqi” mövzusunda konfrans keçirildi

07.11.2025 / 13:10
Как Азербайджан победил злейших врагов ? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

07.11.2025 / 12:53
Tramp Mərkəzi Asiya liderlərilə görüşdü

07.11.2025 / 12:27
"Ana dilimizə yad sözlər qatanda savadlı göründüyümüzü düşünürük" - Səadət Məmmədova

07.11.2025 / 12:05
Tramp Rusiyanı Orta Asiyadan da sıxışdırıb çıxarır...

07.11.2025 / 11:50
ABŞ generalı Bakıda - Səfirlik səfərlə bağlı məlumat yaydı

07.11.2025 / 11:38
"Media Azərbaycan dilinin qorunmasında mühüm rol oynayır" - Natiq Məmmədli

07.11.2025 / 11:16
Bu xidmətlər noyabrın 8 və 9-da işləməyəcək

07.11.2025 / 11:10
Şahbaz Şərif bu gün Bakıya gəlir

07.11.2025 / 11:01
FHN bayram günlərində gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq

07.11.2025 / 10:25
Türkiyədə 17 hakim və 1 klub prezidenti saxlanılıb - mərc oyunlarına görə..

07.11.2025 / 10:18
"İstirahət günlərində hərəkətin artacağı gözlənilir" - Yol polisi sürücələrə müraciət edib

07.11.2025 / 10:12
Bu gün Ər-Riyadda İslamiadanın açılış mərasimi olacaq

07.11.2025 / 10:05
SOCAR bu Çin şirkəti ilə saziş imzaladı

07.11.2025 / 10:01
Cənubi Koreyada qüllə uçub, ölənlər var - TƏCİLİ

07.11.2025 / 09:32
"Fənərbaxça" xal itirdi, "Roma" qalib gəldi - Avropa Liqasında gecənin nəticələri

07.11.2025 / 09:27
Kənd camaatı yeni problemlə üzləşib - banklara yaxın düşə bilmirlər…

07.11.2025 / 09:24
ABŞ narkotik yüklü daha bir kateri vurdu

07.11.2025 / 09:17
Qazaxıstan "İbrahim sazişi"nə qoşuldu - Tramp elan etdi

07.11.2025 / 09:12
Bu gün ölkəmizdə qısa iş günüdür

07.11.2025 / 09:05
Bakının bu yolları yenə tıxacdır - HAZIRKI VƏZİYYƏT

07.11.2025 / 09:01
Şimali Koreya ballistik raket buraxıb- Yaponiya narahatdır..

07.11.2025 / 08:48
İftixar Piriyev “Çingiz Aytmatov” medalı ilə təltif edilib

07.11.2025 / 08:32
Mənşəyi bilinməyən ətlər şadlıq saraylarını tutub - rəsmilər hərəkətə keçir....

06.11.2025 / 21:35
Tramp BMT-ni bu yolla “ağıllandırmağa” çalışır...

06.11.2025 / 21:19
Rusiyadan Zəngəzur dəhlizinə tam dəstək gəldi...

06.11.2025 / 21:10
Məhkəmədə Harutyunyan, Mnatsakanyan, Sahakyan, Manukyan və Qukasyanla bağlı sübutlar elan olundu

06.11.2025 / 21:05
Hərbi paradda S-300-ün Çin alternativi... Dünya bundan danışır...

06.11.2025 / 20:51
ABŞ-ın Orta Asiya siyasətinin taleyi Azərbaycandan asılı vəziyyətə düşür...

06.11.2025 / 20:36
Faiq Ələkbərli Şimali Kipr Türk Respublikasında 5. Manas Forumunda iştirak edib

Qarabağ və Zəngəzurda investisiya layihələri sahibkarlığa geniş meydan açır...

XƏBƏR ARXİVİ