Qərb sanksiyaları davam edərsə və texnoloji məhdudiyyətlər aradan qalxmazsa, böhran dövri xarakter alacaq
Rusiya yanacaq böhranından dolayı benzinin qiymətini artırır və onun satışına məhdudiyyətlər qoyulur. Belə ki, Rusiyada benzinin qiyməti 2025-ci ilin əvvəlindən etibarən 9,22 % artıb. Dizel yanacağı da bahalaşıb, cari il ərzində təxminən 3,66 % artım qeydə alınıb. Çoxsaylı regionlarda yanacağın satışı məhdudlaşdırılıb. Bəzi yanacaqdoldurma məntəqələrində hər bir şəxs üçün maksimum 10–20 litr satış həyata keçirilir.
Qadağalardan biri kanistrlə yanacaq satışıdır (yəni daşımaq üçün). Qiymət artımının səbəbləri arasında neft emalı zavodlarına dron hücumları, yüksək tələb və emalçıların subsidiyalara çıxış imkanlarının məhdudlaşdırılması göstərilir.
Hökumət bazarı sabitləşdirmək üçün müxtəlif tədbirlər görür. Məsələn, idxal məhdudiyyətləri, qiymət diferansı mexanizmlərinin tənzimlənməsi kimi addımlar nəzərdən keçirilir.
Benzin böhranı Rysiyanı hara aparacaq, perspektivdə ölkəni nə gözləyir?
Baki-xeber.com nəşrinə görə, Rusiyanın yanacaq böhranı həm iqtisadi, həm də sosial baxımdan ciddi nəticələr doğura bilər.
Qısamüddətli dövrdə (2025-ci ilin sonuna qədər) qiymət artımı davam edə bilər. Neft emalı zavodlarına hücumlar və ixrac məhdudiyyətləri səbəbindən daxili bazarda yanacaq çatışmazlığı risqi qalacaq.
Yanacaqdoldurma məntəqələrində məhdudiyyətlər genişlənə bilər. Xüsusən ucqar regionlarda kanistrlə satış qadağası və limitli satış qaydası davam edəcək.
Logistika və kənd təsərrüfatına təsirləri genişlənəcək. Bahalaşan yanacaq məhsul daşıma və ərzaq qiymətlərinə də zəncirvari təsir edəcək.
Orta müddətli dövrdə (2026–2027) hökumət daxili bazarı prioritetləşdirəcək. İxracın məhdudlaşdırılması və daxili istehsalın subsidiyalaşdırılması planlaşdırıla bilər. Yeni emal güclərinin yaradılması üçün cəhdlər göstəriləcək. Zərər görmüş zavodların bərpası və Asiya (Çin, Hindistan) texnologiyaları ilə yeni emal müəssisələrinin qurulması gözlənilir. Qiymət sabitləşməsi ehtimalı var, amma əvvəlki səviyyəyə enmə ehtimalı azdır, çünki istehsal xərcləri artıb.
Uzunmüddətli perspektivdə (2030-a qədər) Rusiyanın enerji ixrac modeli dəyişə bilər. Avropa bazarının itirilməsi və Asiyaya yönəlmə siyasəti daxili bazarı da təsirləndirəcək.
İqtisadi strukturun təzyiq altında qalması ilə yanacaq sektorundakı qeyri-sabitlik kənd təsərrüfatı, nəqliyyat və sənaye xərclərini artıracaq.
Sosial narazılıq risqi artacaq. Bahalaşma və məhdudiyyətlər regionlarda əhalinin həyat səviyyəsini azalda bilər.
Yəni Rusiya üçün bu böhran təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi çağırışdır. Qısamüddətli dövrdə vəziyyətin sabitləşməsi mümkündür, amma struktur problemlər (emal zavodlarının asılılığı, ixrac yönümlü sistem) qalmaqda davam edir. Əgər hökumət istehsal infrastrukturuna ciddi sərmayə qoymasa, 2026–2027-ci illərdə bu böhran təkrarlana bilər.
Rusiya hakimiyyəti bu yanacaq böhranından yaxa qurtara biləcəkmi?
Bu, Rusiya üçün həm iqtisadi, həm də siyasi baxımdan mühüm məsələdir.
Hazırda Rusiyada yanacaq böhranı əsasən daxili bazarda təchizat çatışmazlığı və qiymətlərin kəskin artımı ilə xarakterizə olunur. Bu, xüsusilə benzin və dizel yanacağına aiddir. Problemin əsas səbəbləri texniki təmirə bağlanan neftayırma zavodlarının (məsələn, Volqa və Ural bölgəsində) fəaliyyətsiz qalması, rublun ucuzlaşması səbəbilə ixracın daxili satışdan daha sərfəli olması və kənd təsərrüfatı mövsümü zamanı dizel yanacağına tələbin kəskin artmasıdır.
Rusiya hökuməti vəziyyəti stabilləşdirmək üçün bir neçə addım atıb.
Belə ki, hökumət benzin və dizel ixracına müvəqqəti qadağa qoyub (bəzi MDB ölkələri istisna olmaqla), yanacaq ehtiyatlarını dövlət səviyyəsində artırıb, neftayırma zavodlarına subsidiyalar və vergi güzəştləri edib və yanacaq bazarına nəzarəti gücləndirib, o cümlədən “gizli ixrac”ın qarşısını alımağa çalışır.
Lakin bu tədbirlər qısamüddətli effekt verir. Uzunmüddətli baxımdan problemlər qalmaqda davam edir.
Sanksiyalar nəticəsində avadanlıq və ehtiyat hissələrinin idxalı çətinləşib, bu da zavodların modernləşdirilməsini ləngidir.
Rusiya enerji sektorunun ixraca həddən artıq bağlı olması daxili bazarı həssas edir. Dövlət tənzimləməsi ilə bazar prinsipləri arasında tarazlıq pozulub.
Yaxın aylarda, xüsusilə qış mövsümünə keçiddə vəziyyət bir qədər sabitləşə bilər. Çünk ixrac məhdudiyyətləri nəticəsində daxili təklif artacaq və kənd təsərrüfatı tələbatı azalacaq. Amma 2025-ci ilin sonuna qədər böhran tam aradan qalxmayacaq. Çünki struktur problemlər (sanksiyalar, texnoloji asılılıq, maliyyə məhdudiyyətləri) qalır və Rusiya iqtisadiyyatı artan xərclər fonunda enerji sektorundan gəlirləri saxlamaq məcburiyyətindədir. Rusiya hakimiyyəti qısamüddətli sabitlik yarada bilər, lakin yanacaq böhranından tamamilə “yaxa qurtarmaq”, yəni problemi sistemli şəkildə həll etmək çox çətindir, bəlkə də mümkün deyil. Əgər Qərb sanksiyaları davam edərsə və texnoloji məhdudiyyətlər aradan qalxmazsa, böhran dövri xarakter alacaq. Qərbin isə bunu aradan qaldıracağı ehtimalı sıfıra bərabərdir...
Akif NƏSİRLİ
