ABŞ İrana qarşı yeni sanksiyalardan niyə çəkinir?..

Sədrəddin Soltan: "Nəticə əldə etmək üçün İranın uranın zənginləşdirilməsi prosesi ABŞ-nin irəli sürdüyü şərtlərə cavab verməlidir"
Vaşinqton İranla bağlı yeni sanksiyaları dayandırıb. Bu barədə ABŞ-nin nüfuzlu nəşri olan “The Wall Street Journal” mənbələrinə istinadən xəbər verir.
Nəsr bildirir ki, Tramp administrasiyasının sözçüsü Karolin Leavitt tərəfindən Dövlət Departamenti, Maliyyə Nazirliyi və Milli Təhlükəsizlik Şurasına göndərilən göstərişdə İranla bağlı bütün sanksiya tədbirlərinin dondurulması tələb olunub.
Qəzetin iddiasına görə, bu qərar mayın sonunda verilib və onunla bağlı heç bir rəsmi bəyanat səsləndirilməyib.
Göstərişdə “İrana qarşı tətbiq olunacaq yeni sanksiyalarla bağlı bütün fəaliyyətlər dərhal dayandırılsın” ifadəsi yer alıb.
Karolin Leavittin köməkçisi Anna Kelli məsələ ilə bağlı “The Wall Street Journal”a açıqlamasında bu iddianı nə təsdiqləyib, nə də təkzib edib.
“Ağ Ev və ya müvafiq strukturlar bu barədə yeni qərar açıqlaya bilər”, – deyə o bildirib və vəziyyətin hələ də qeyri-müəyyən olduğunu qeyd edib.
Nəşrin təhlilinə görə, ABŞ İranla bağlı sonuncu dəfə 21 may tarixində məhdudlaşdırıcı tədbir tətbiq edib. Həmin vaxtdan sonra isə Maliyyə Nazirliyi yeni sanksiyaları ən azı iki dəfə təxirə salıb. Bununla belə, İranın neft satışı və dondurulmuş maliyyə aktivləri ilə bağlı əsas məhdudiyyətlərin hələ də qüvvədə qaldığı bildirilir.
Xatırladaq ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp 30 mayda verdiyi bəyanatda İranla nüvə proqramı üzrə razılaşmanın yaxın zamanda imzalana biləcəyini söyləyib.
ABŞ İrana qarşı yeni sanksiyalardan niyə çəkinir?
Bu o deməkdirmi ki, ABŞ İranla razılığa gəlir və sanksiyaları aradan qaldırır?
Baki-xeber.com saytına açıqlamasında Orta Doğu Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, siyasi sərhçi Sədrəddin Soltan bildirdi ki, hələ ABŞ İrana qarşı heç bir sanksiyadan imtina etməyib, çünki İrana qarşı sanksiyadan imtina etmək üçün davam edən danışıqlar prosesinin nəticəsi olmalıdır: "Nəticə əldə etmək üçün isə İranin uranın zənginləşdirilməsi prosesi ABŞ-nin irəli sürdüyü şərtlərə cavab verməlidir. Bu şərtlərdən də başlıcası İranın nüvə silahı əldə edəcək səviyyədə zənginləşdirilmiş urana malik olmamasıdır. Tehran halimiyyətinin ayri-ayrı rəsmiləri isə müxtəlif rəqəmlər səsləndirir bu barədə. Bəziləri 50%-ə, 60%-ə qədər, bəziləri isə 90%-ə qədər uran zənginləşdirdiklərinə dair fikirlər səsləndirir. Hətta onlardan 400 kq-a qədər uran zənginləşdirdiklərini idda edənlər də var. Bu isə 10 atom bombası hazırlamaq üçün kifayət edir.
Bu məsələlər üzərində bəzən spekulyasiyalar da edilir. Məsələn, yazırlar ki, sanksiyalar dayandırılır və s. Əslində isə belə bir fakt mövcud deyil.
Görüşlərin növbəti raundunun keçiriləcəyi gözlənilir. Hazırda rəsmi məlumat bundan ibarətdir ki, İranın nüvə fəaliyyəti sahəsi ilə bağlı ABŞ-də müəyyən razılıqlar var. Heç sübhəsiz, perspektivdə İrana qarşı tətbiq edilən sanksiyalar yumşalacaq və ləğv edilə də bilər. Amma indiki mərhələdə bu mümkün deyil.
ABŞ bu məsələdə çəkinmək deyil, daha çox həm regionda, həm müsəlman dünyasında, o cümlədən, İranda siyasi-diplomatik dividend qazanır, üstünlük əldə edir. ABŞ müharibə və zorakılıq tərəfdarı kimi görünən imicini bu yolla təmizləmək istəyir. Yəni Amerika "yumşaq güc" siyasətini tətbiq edir. İrandakı hakimiyyətin islah olunmasının yeni taktikası tətbiq edilir. Yəni İrana hərbi müdaxilə etmək və s. bu kimi məsələləri kənara qoyub, diplomatik danışıqlar, təzyiqlər, müxtəlif sanksiyalar tətbiq etmək yolu ilə İran hakimiyyətini islah etməyə çalışırlar.
Digər tərəfdən, İranda islahatçı qüvvələrin gücləndirilməsinə çalışırlar. Çünki islahatçı qüvvələr Avropa və Böyük Britaniya ilə danışıqların tərəfdarıdır. Onları güc tətbiq etməklə çıxılmaz vəziyyətə salıb tərkislah etmək olmaz. ABŞ əsasən bu xətti hədəfləyir.
Eyni zamanda, İrana qarşı sanksiyaların tətbiqi qüvvədədir. Hələ 2015-ci ildə ABŞ məlum sənədə imza atanda bəyan edirdi ki, İranin nüvə proqramı ilə bağlı sanksiyalar yumşaldılsa da, digər sahələrlə bağlı sanksiyalar qüvvədə qalır. Sanksiyaların qüvvədə qaldığı sahələr - insan hüquqlarının pozulması, milli azlıqların haqlarının tapdanması, hərbi məqsədlə fəaliyyət, sərbəst toplaşmaq azadlığı, siyasi azadlıqların pozulması, dini azlıqlara qarşı təzyiqlər və s. ilə bağlı sanksiyalar qalacaq və ola bilsin ki, bu sanksiyalar daha da gücləndirilsin.
Nüvə proqramı ilə bağlı məsələlər aydınlaşarsa, həmin sanksiyaların yumşaldılması və ləğv edilməsi mümkündür.
Yəni bütün bunların hamısı İran hakimiyyətinin islah olunması, regionda və dünyada təhlukəsizliyə təhdidlərin qarşısının alınması məqsədi daşıyır".
Akif NƏSİRLİ