Tramp və Putinin "mehriban düşmənçiliyi" davam edir - arada Ukrayna əldən gedir...
Rusiya və ABŞ arasında münasibətlərin mövcud vəziyyəti dünyada xüsusi diqqətlə izlənilir. Məsələyə növbəti dəfə nəzər salan “The Telegraph” qəzeti bir sıra maraqlı nüanslara diqqət çəkərək yazır:
“Bu günlərdə ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyaya xəbərdarlıq edib ki, Ukrayna ərazisinə hücumları davam etdirməklə odla oynayır. Tramp verdiyi açıqlamada deyib: “Putin anlamır ki, əgər mən olmasaydım, Rusiya ilə bağlı artıq çox pis şeylər baş vermişdi. Mən çox pis deyəndə, həqiqətən çox pis şeyləri nəzərdə tuturam. O, odla oynayır”.
“The Telegraph” qəzeti yazır ki, bu sözlər o vaxt hansısa məna kəsb edəcək ki, Ağ Ev Kremlə qarşı daha sərt addımlar atacaq: “Trampın münaqişənin nizamlanması ilə bağlı əsas problemlərindən biri onun Vladimir Putinə münasibətinin qeyri-sabitliyidir. O, müxtəlif vaxtlarda Rusiya prezidentini “ağıllı” və ya “tamamilə dəli” adlandıraraq, müharibəni diplomatik yolla bitirmək cəhdinə inamının azaldığını göstərir. Onun “Ağ Evə qayıtdıqdan sonra 24 saat ərzində müharibəni dayandıracağıq” kimi yüksək səsli bəyanatlarına baxmayaraq, Tramp və komandasının faktiki hərəkətləri çox vaxt Ukraynanı ağrılı ərazi güzəştlərinə məcbur etmək cəhdi kimi görünür. Məhz bu siyasət NATO müttəfiqləri və Kiyevin özü tərəfindən kəskin tənqid olunur. Amma deyəsən, hətta Tramp da oyanıb və anlayır ki, Putin sülhə can atmır. O, Rusiya lideri ilə son telefon danışığından sonra müəyyən irəliləyiş olduğunu elan etdi, lakin administrasiyanın analitikləri əks nəticəyə gəliblər: Moskva cəbhə xəttində üstünlük əldə etmək üçün zaman udur. Bunu son hadisələr də təsdiqləyir. Rusiya tammiqyaslı işğalın əvvəlindən Ukraynada ən böyük hava zərbələrindən birini həyata keçirib və Sumı vilayətində bufer zonası yaratmağa çalışır. Rusiyanın təzyiqləri ABŞ-nin açıq-aşkar qətiyyətsizliyi fonunda baş verir. Tramp etiraf edir ki, Putin onu aldadıb və yalnız Moskvaya artan təzyiqlər, məsələn, Rusiya neftinin alınmasına görə Hindistan və ya Çinə qarşı ikinci dərəcəli sanksiyalar, eləcə də Ukraynaya hərbi yardım vəziyyəti dəyişə bilər. Vaşinqton Kiyevi uzaqmənzilli raketlər və müasir hava hücumundan müdafiə vasitələri ilə təmin etmək imkanlarını müzakirə edir ki, bu da onun müdafiəsini gücləndirməklə yanaşı, Kremlə aydın siqnal göndərəcək: “qələbə” olmayacaq. Putin Trampın zəif cəhətlərindən istifadə edə bilsə də, ABŞ-nin hazırkı prezidentinin vəziyyəti dəyişmək şansı hələ də var. Ancaq bu, yalnız o dərhal və qətiyyətlə hərəkət edəcəyi təqdirdə mümkündür”. O da vurğulanır ki, Tramp Putinə simpatiyası olan bir fiqurdan Rusiyanın təhlükəli və qeyri-sabit rejimini anlayan sərt tənqidçiyə çevrilməkdədir. Rusiya Təhlükəsizlik Şurası sədrinin müavini Dmitri Medvedyev bu yanaşmaya artıq münasibət bildirib: “Əslində, həqiqətən pis şey Üçüncü Dünya müharibəsidir. ABŞ prezidenti bunu başa düşməlidir”. Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Trampın BBC telekanalına müsahibəsi zamanı “Putin lap ağlını itirib” söyləməsinə Kremlin münasibətini bildirib. Peskov bunu emosional yüklənmənin nəticəsi olduğunu söyləyib və Rusiya ilə Ukrayna arasında danışıqların başlanmasına görə Amerika liderinə təşəkkürünü bildirib: “Bu, çox məsuliyyətli məqamdır. Əlbəttə ki, emosional yüklənmə və emosional reaksiyalarla bağlıdır. Biz bütün reaksiyaları diqqətlə izləyirik. Putin ölkəmizin təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün qərarlar qəbul edir”.
Onu da qeyd edək ki, indiyədək Rusiya Ukraynaya qarşı apardığı müharibədə atəşkəslə bağlı Qərbin çağırışlarına müqavimət göstərib. Eyni zamanda, Donald Tramp da Kiyev və Avropa ölkələrinin Moskvaya qarşı əlavə sanksiyalar tətbiq olunması ilə bağlı çağırışlarına cavab verməyib. Tramp vaxtın çatdığını hiss etdiyi halda Rusiyaya qarşı dağıdıcı tədbirlər görəcəyi ilə hədələyib. Lakin o, dəfələrlə həmin vaxtın hələ yetişmədiyini bildirib və yeni sanksiyaların tətbiqinin sülhə nail olmaq səylərini poza, prezident Vladimir Putinin mövqeyini sərtləşdirə biləcəyindən narahat olduğunu ifadə edib. Tramp Ağ Evdə jurnalistlərin ondan Moskvaya qarşı yeni sanksiyalara nə mane olması ilə bağlı sualını cavablandırarkən bildirib: “Bunu edərək prosesi pisləşdirmək istəmirəm. Belə tədbirləri nə vaxt və necə istifadə etməyi bilməlisiniz”. Əgər o zaman yetişərsə, ABŞ-nin Rusiyaya qarşı yeni tədbirləri necə görünə bilər? Vaşinqtonda yerləşən Yeni Amerika Təhlükəsizliyi Mərkəzinin sanksiyalar üzrə eksperti Reyçel Ziemba bildirib: “Onlar qəbul edə biləcəkləri siyasətlərlə bağlı çox danışılıb, lakin bu mərhələdə hansı planın tətbiq olunacağı hələ dəqiq deyil”. Növbəti genişmiqyaslı sanksiyalar Moskva üçün çox əlverişsiz bir zamanda gələ bilər. Hazırda Rusiya iqtisadiyyatı neft qiymətlərinin düşməsi və son dərəcə yüksək faiz dərəcələrinin iqtisadi fəallığa ciddi təsiri fonunda kəskin şəkildə yavaşlayır. Londonda yerləşən “Capital Economics” konsaltinq şirkəti bu ayın əvvəlində xəbərdarlıq edib ki, Rusiyanın iqtisadiyyatı “çətin eniş” –ağır bir tənəzzül istiqamətində irəliləyə bilər. Tramp, hələlik, mümkün tədbirlər barədə ətraflı açıqlama verməyib. Hazırda, ən azı bu mərhələdə ABŞ-ın Rusiya ilə bağlı mümkün yeni cəzalandırıcı addımları ilə bağlı qərarların mərkəzində əsas diqqət senator Lindsi Qrem və Riçard Blumentalın rəhbərlik etdiyi qanun layihəsinə yönəlib. “2025-ci il Rusiyaya Sanksiyalar Aktı” layihə Moskvanın Ukraynaya qarşı apardığı müharibəni dəstəkləyən banklar və digər qurumlara qarşı birinci dərəcəli sanksiyalar tətbiq etməyi nəzərdə tutur. Eyni zamanda, bu qanun layihəsi ikinci dərəcəli sanksiyalar vasitəsilə həmin qurumlarla əməkdaşlıq edən digər ölkələrə, şirkətlərə və şəxslərə də cəzalar tətbiq etməyi hədəfləyir. Qanun layihəsinin mətninə görə, əlavə olaraq, “Rusiya Federasiyasından gələn neft, uran, təbii qaz, neft məhsulları və ya neft-kimya məhsullarını bilə-bilə satan, təmin edən, transfer edən və ya alan” hər hansı ölkədən idxala ən azı 500 faiz rüsum tətbiq olunacaq. Çin, Hindistan və Türkiyə Rusiyanın enerji ixracatının ən böyük alıcıları arasındadır. Senatorlar bildirib ki, qanun layihəsinin məqsədi “kölgə donanması”ndan ucuz Rusiya nefti alaraq Putinin müharibə maşınına dəstək verən Çini məsuliyyətə cəlb etməkdir. “Kölgə donanması” Moskvanın ən gəlirli məhsulu olan neftə qarşı Qərb sanksiyalarından yayınmaq üçün istifadə etdiyi, mülkiyyəti hüququ qeyri-müəyyən və çox vaxt köhnə olan yüzlərlə gəmidən ibarətdir. Neft ixracatı Rusiyanın federal büdcə gəlirlərinin təxminən üçdə birini təşkil edir. Sanksiyalar üzrə ekspert Ziemba bildirib ki, Rusiyanın banklarına tətbiq olunacaq ilkin və ikinci dərəcəli sanksiyalar ölkə iqtisadiyyatına zərbə vurmaq baxımından mühüm addım olacaq. Birinci dərəcəli sanksiyalar ABŞ qurumlarına Rusiya bankları ilə əməliyyat aparmağı qadağan edir, ikinci dərəcəli sanksiyalar isə Rusiya bankları ilə iş görən xarici maliyyə institutlarını ABŞ dolları və maliyyə sistemindən kənarlaşdıraraq onları cəzalandırmağı nəzərdə tutur. Çinin maliyyə institutları hələ də Rusiya bankları ilə əməkdaşlıq edən xarici şirkətlər arasındadır.
Samirə SƏFƏROVA
