Koronavirus daha qorxulu təhdid mənbəyinə çevrilir... İndi də Hindistan ştammı...
Aparılan mübarizəyə baxmayaraq, koronavirus pandemiyası hələ də dünya boyu yayılmaqda davam edir. Xüsusən də onun yeni ştammları ciddi təhdid mənbəyi kimi çıxış edir. Sözügedən virusun “Delta” və “Delta+” adı verilən Hindistan ştammlarının dünya boyu böyük yüksək sürətlə yayılması da bunu təsdiq edir.
Digərləri ilə müqayisədə “Delta” və “Delta+” ştammları olduqca təhlükəli olmaqla yüksək yoluxuculuq xüsusiyyətinə malikdir. Ümumdünya Tibb Assosiasiyasının araşdırmaları göstərir ki, bu bakteriyalar mutasiya nəticəsində dərhal xəstənin boğazında kök salır. Yeni ştammın bu xüsusiyyəti ucbatından koronavirusa yoluxmuş insan artıq bir neçə saatdan sonra xəstəliyin daşıyıcısına və yoluxdurucusuna çevrilir. Bundan başqa, dünyanın 30-dan çox ölkəsində, əsasən də yarandığı ehtimal olunan Cənubi Amerikada koronavirusun “Lambda” adlandırılan yeni ştammı da sürətlə yayılır.
İlk dəfə iyunun 14-də Peruda qeydə alınan “Lambda” ştammı Cənubi Amerikada “yüksək yayılma səviyyəsinə görə maraq doğuran” variant kimi qəbul olunub. Perunun hakimiyyət orqanlarının məlumatına görə, “Lambda” 2021-ci ilin aprelindən bəri ölkədə qeydə alınan yoluxma hallarının 81 faizini təşkil edib. Çilidə isə son 60 gündə qeydə alınan yoluxma hallarının 32 faizinə bu ştamm səbəb olub. Eyni zamanda digər ölkələr, o cümlədən Argentina və Ekvador da yeni ştammın yüksək yoluxuculuq təsirinə məruz qalıb. O, yoluxuculuğuna görə yalnız ilk dəfə Braziliyada aşkarlanan “Gamma” ştammından geri qalır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, “Lambda” ştammı virusun yoluxma qabiliyyətini və ya onun anticisimlərə qarşı müqavimətini artıra biləcək mutasiyalara malikdir. Lakin qurum yeni ştamm barədə kifayət qədər məlumatın olmadığını və onun daha yaxşı öyrənilməsi üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac duyulduğunu bildirib. Virusun “narahatlıq yaradan” variantlarından fərqli olaraq, “maraq doğuran” variantlar tibbi təşkilatlar tərəfindən izlənilsə də, hələlik ictimai sağlamlıq üçün ciddi təhlükə yaradan variantlar kimi tanınmayıb. Rus infeksionist Yevgeni Timakov bu fonda qeyd edir ki, virus ehtimal olunduğundan daha sürətli mutasiyaya uğrayır: “Əvvəllər virus bizim immun sərhədimizi keçə bilmirdi. Bəli, onlar patogen idi, ciddi kovidsonrası sindromlar yaradırdı, ancaq onlara əhalinin 30%-i həssas idi. Bir çox insanlar bu virusa, hətta xəstələrlə sıx təmasda olarkən yoluxmurdu. Bu, virusun xoşuna gəlmədi və o, öz xüsusiyyətlərini dəyişərək bizə adaptasiya olmağa qərar verdi”. Ekspert qeyd edir ki, Uhan koronavirusu ötən ilin payızında dəyişməyə başlayıb: “Əvvəlcə bu, daha təhlükəli və aqressiv Britaniya ştammına döndü və bütün dünyaya yayılmağa başladı. Virus əlverişli şəraitə düşdü. Sonra isə hər bir ölkənin öz mutasiyası başlandı. İsti ölkələrdə - Braziliya, Cənubi Afrika, Hindistanda yaranan mutasiyalar isə o dərəcədə dəyişdi ki, çox təhlükəli oldu. Hazırda ən patogen ştamm Hindistan ştammıdır, onun artıq beş mutasiyası var”. Timakovun sözlərinə görə, ən qorxulusu odur ki, Hindistan ştammı insanın immunitet baryerlərini aşa bilir, immunitetdən maskalanır və xəstəliyin klinik şəklini dəyişir. “Bəs onu necə dayandırmaq olar” sualına Yevgeni Timakov belə cavab verib ki, əsas məsələ bu deyil: “Əsas məsələ əhalinin çox olduğu yerlərdə, xüsusilə özü üçün rahat məkanlarda onsuz da hazırlıqsız olan immun hədlərini aşmağa başlayan daha ciddi ştammın yaranmasından qacınmaqdır. İndi görürük ki, Hindistanda “Delta” ştammından başqa, artıq daha aktiv “Delta+” ştammı da yaranıb. İndi əsas məsələ ondan qorunmaq deyil, illər uzunu qorxu ilə yaşamamaq üçün ümumiyyətlə bu pandemiyanı necə bitirməkdir. Bunun üçün insanların orqanizmində aktiv virusneytrallaşdırıcı anticisimlər formalaşdırılmalıdır. COVID-19-un Hindistan ştammına yoluxmamaq üçün orqanizmdə aniticisimlərin sayı normadan beş dəfə çox olmalıdır”. İndiyə qədər “Delta” ştammı dünyanın 100-ə yaxın ölkəsində qeydə alınıb. Son günlərdə Azərbaycana qonşu ölkələrdə də “Delta” ştammı sürətlə yayılır. Qonşularımızdan artıq bu ştamm Rusiya, Gürcüstan və Türkiyədə qeydə alınıb. Rusiyada koronavirus infeksiyasına tutulan xəstələrin 70 faizində, Moskvada isə 90 faizində Hindistan ştammı aşkar edilib. Bu durumda Rusiya epidemioloqları ölkədə koronavirus pandemiyasının üçüncü və təhlükəli dalğasının başlandığını bildirir. Azərbaycana qonşu ölkələrdə Hindistan ştammının yayılması koronavirusa qarşı mübarizədə ölkəmizdə görülən tədbirlərin əvvəlki templə davam etdirilməsini zəruri edir. Nəzərə alınmalıdır ki, ölkəmizdə epidemioloji vəziyyətin yaxşılaşması fonunda artıq bir sıra məhdudiyyətlər aradan qaldırılıb. Bunun nəticəsi olaraq indi açıq havada maskasız gəzmək mümkündür. Metronun fəaliyyəti bərpa olunub, idman zalları açılıb, böyük ticarət mərkəzləri fəaliyyətə başlayıb. Car il iyulun 1-dən, müəyyən şərtlər nəzərə alınmaqla, toy və nişan mərasimlərinin keçirilməsinə də icazə veriləcək. Belə şəraitdə vətəndaşlar dövlət tərəfindən qoyulan qayda və qanunlara daha ciddi şəkildə riayət etməlidir. İnsanlar özlərini qorumalı, sanitar-epidemioloji qaydalara əməl etməlidir. Ən əsası isə, vətəndaşlar daha fəal şəkildə vaksinasiya prosesində iştirak etməlidir. Timakovun da sözlərinə görə, koronavirus pandemiyasına nəzarəti o zaman ələ almaq mümkün olacaq ki, ilkin vaksinasiya stabil aparılsın: “Bundan sonra virus tamamilə bizə adaptasiya olmağa məcbur olacaq, bizdə isə həmin vaxta qədər yaxşı kollektiv immunitet yaranacaq”.
Nahid SALAYEV
