Azərbaycan üçün enerji bazarlarında yeni böyük fürsətlər yaranır...
“Qərbdə neft-qaz şirkətlərinə böyük təzyiq var ki, ətraf mühiti nəzərə alsınlar. Azərbaycan bundan çox yararlana bilər”. Belə bir açıqlama ilə enerji məsələləri üzrə tanınmış beynəlxalq ekspert Brenda Şafer çıxış edib.
Onun sözl\ərinə görə, bu halda enerji resurslarının bahalaşması davam edəcək: “Enerji qiymətləri 10 ilin rekordlarını vurub. Son dəfə 13 il öncə belə qiymətlərlə rastlaşmışdıq. “Brent” markalı neftin qiyməti artıq 75 dollara yüksəlib. Məncə, qiymət düşəndən sonra yenə də qalxacaq. Bazar göstərir ki, tələbat güclüdür. Bu, Avropa və ABŞ-dan kənar ölkələr üçün imkandır. Bir çox böyük şirkətlər guya istehsallarının azaldığını bildirir və ətraf mühitə önəm verirlərmiş kimi avadanlıqlarını satırlar. Digər dövlətlər üçün isə bu gözəl imkandır. Təbii ki, əvvəl-axır yeni texnologiyalar erasına daxil olacağıq, hansı ki, neft və qazdan istifadə etməyəcək. Bəlkə də 40-50 il sonra. Amma o vaxta kimi neft və qaza çox tələbat olacaq. Enerji transformasiyası texnologiyaya görə yox, siyasi dəyişikliklərə görə baş verir”. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycanın ixracında enerji və ərzaq məhsulları üstünlük təşkil etdiyindən, bu məhsulların qiymətinin bahalaşması ixrac gəlirlərini artırır. Məsələn, bu ilin ilk 4 ayında Azərbaycanın ixracı 8,3 faiz azalsa da, faktiki qiymətlərlə 25,1 faiz artıb. Yəni ölkəmizin ixracının fiziki həcminin azalmasına rəğmən, ixrac məhsullarının bahalaşmasına görə dəyəri artıb. Eyni şəkildə qeyri-neft ixracı müqayisəli qiymətlərlə 10,7 faiz, amma faktiki qiymətlərlə 27 faiz artıb. Bu fonda, xüsusən neft və qaz Azərbaycana daha çox gəlir gətirir. Bu gün neftin qiymətlərinin son iki ildə ən yüksək həddə çataraq 75 dolları ötməsi Azərbaycanın gəlirlərini artırır. Hazırkı qiymət hökumət tərəfindən nəzərdə tutulandan iki dəfəyə yaxın yüksəkdir ki, bu da dövlət büdcəsinin, Dövlət Neft Fondu və SOCAR-ın gəlirlərini artırır. Artıq Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları 52,3 milyard dollara çatıb. Bu, ilin əvvəli ilə müqayisədə təxminən 1,5 milyard dollar və yaxud 2,8% çoxdur. Neft və qaz qiymətlərinin artımı fonunda valyuta ehtiyatlarının daha sürətli artımı gözlənilir. Dünya iqtisadiyyatının bərpası sürətləndikcə isə enerji daşıyıcılarına tələb artır ki, bu da əsas ixrac məhsulu olan neftin qiymətinə bundan sonra da müsbət təsir göstərəcək.
ABŞ-ın üçüncü böyük bankı olan “Citigroup” bildirir ki, bu gedişlə “Brent” markalı xam neftin qiyməti qarşıdakı dövrdə 80 dollara yüksələ bilər: “Vaksinasiya prosesinin sürətlənməsi və məhdudiyyətlərin yumşaldılmasının qlobal neft tələbatındakı canlanmanı sürətləndirməsi fonunda bazar aktorları neft qiymətləri ilə bağlı proqnozlarını yuxarı istiqamətli yeniləyir”. “Citigroup”a görə, epidemiya tədbirlərinin yumşaldılması səbəbindən daha öncə gözlənilən tələbatdakı geri dönüşün hazırda baş verməsinin təsiri ilə qlobal tələbatdakı canlanma fonunda “Brent” neftinin qiyməti 80 dollar səviyyəsinə qalxa bilər. “Citigroup”un analitikləri avqust ayında neft məhsullarına olan qlobal tələbatın pik həddə çatacağını söyləyiblər. Ekspertlər ABŞ-ın yanacaq istehlakının gündəlik 1 milyon barrel artacağını proqnozlaşdırır. Qlobal konteyner həcmləri 2019-cu ilin aprel ayına nisbətən cari ilin eyni ayında 4,4 faiz artıb. İqtisadi və ticari fəaliyyətindəki sürətli canlanma da neft qiymətlərinə təsir edə bilər. ABŞ-ın “Goldman Sachs” sərmayə bankı da son vaxtlar peyvəndləmənin daha geniş vüsət alması ilə dünya üzrə iqtisadi fəaliyyətlərin və neftə tələbatın artmasını əsas götürərək, yay aylarında “Brent” markalı neftin 80 ABŞ dollarına çatacağını proqnozlaşdırır: “Artıq bu həftə “Brent” markalı neftin qiyməti son iki ilin ən yüksək həddi olan 72,93 dollara çatıb. Bu da cari ilin ikinci yarısında tələbatın artmasına dair gözləntilərdən irəli gəlir. May ayında dünya bazarında neftə gündəlik tələbatın 1,5 milyon barrel artaraq 96,5 milyon barrelə çatdığı, avqust ayında isə 99 milyon barrelə çatacağı bildirilir. Həmçinin, İrana qarşı sanksiyaların ləğvinə dair aparılan danışıqların ləng getməsi nəticəsində də qiymətlər yüksək səviyyədə qala bilər. İranın neft ixracatının payızdan tez bərpa olunması inandırıcı görünmür”. Rusiyanın “Rosneft” şirkətinin baş icraçı direktoru İqor Seçin də neft qiymətlərinin artacağını bildirir: “Son illərdə neft və qaz ehtiyatlarında müşahidə olunan artım tarixi minimumlar səviyyəsindədir və artıq indidən müəyyən resurs çatışmazlığı nəzərə çarpır. Dünya kəskin neft və qaz çatışmazlığı ilə üzləşmək risqini daşıyır”. Bu vəziyyətdə Azərbaycanın neft satışından daha çox gəlir əldə etməsi gözlənilir. Eyni sözləri qaz haqda da demək olr. Belə ki, dünya bazarında təbii qazın qiyməti getdikcə bahalaşır. Qeyd edək ki, Azərbaycan ildə 40 milyard kubmetrə qədər qaz hasil edir və bu gün hasilatın müəyyən hissəsi daxili tələbatı ödəməyə yönəldilib. Bunun sayəsində də ölkənin qazlaşdırılma səviyyəsi 96 %-ə çatıb. Bundan başqa, Azərbaycanın Gürcüstanın əsas qaz təchizatçısı olduğu məlumdur. Avropaya da qaz satışı artır.
Ramil QULİYEV
