Manatın dollar qarşısında daha güclü mövqedə olacağı dünya miqyasında təsdiqlənir
Azərbaycanın iqtisadi durumu, ölkənin malik olduğu valyuta ehtiyatları fonunda manatın bundan sonra da dayanıqlı mövqedə olacağı ekspertlər tərəfindən də qəbul edilir. “The Economist” jurnalının dərc etdiyi yeni “Big Mac” indeksi isə manatın, əslində dollara nisbətən indiki kursla müqayisədə daha baha olmalı olduğunu üzə çıxarır. Jurnalın yazdığına görə, Azərbaycan manatı lazımı səviyyədə qiymətləndirilməmiş valyutalar siyahısında altıncı yerdədir.
“The Economist” bildirir ki, Azərbaycanda “Big Mac”ın qiyməti 3,95 manat və ya 2,32 dollar təşkil edir ki, bu da ABŞ-dakı qiymətdən (5,66 dollar) 58,9% aşağıdır. Yəni manat “Big Mac” indeksinə görə dollardan 58,9% ucuzdur və Azərbaycanda dolların məzənnəsi 0,70 manat olmalıdır. Hazırda isə 1 dollar 1,7 manatdır. Qeyd edək ki, jurnalın ötən buraxılışında da manat dollardan 59,3% ucuz göstərilmişdi və dollara nisbətdə ən aşağı qiymətləndirilməmiş valyutalarının siyahısında altıncı idi. Beləliklə, manatın reytinqdə mövqeyi dəyişməyib. Qeyd edək ki, “Big Mac” indeksi 1986-cı ildə “The Economist” tərəfindən ixtira olunan, maraqlı şəkildə valyutaların “düzgün” və ya olmalı olduqları səviyyəni müəyyən edən göstəricidir. Bu indeks alıcılıq qabiliyyəti pariteti nəzəriyyəsi üzərində qurulub. Lakin burada istehlak səbəti yerinə “McDonald’s” tərəfindən istehsal olunan “Big Mac” burgeri nəzərə alınır. Ekspertlər də qeyd edir ki, əslində, Mərkəzi Bankın müdaxiləsi olmasa, manat dollara nisbətdə xeyli bahalaşa bilər.
Bu fonda ekspertlər bir məqamı da qeyd edir ki, son günlərdə əhali tərəfindən nağd dollar alışının əsası yoxdur. Çünki qarşıdakı dövrdə dolların bahalaşması yox, ucuzlaşması gözlənilir. Elə maliyyəçi Əkrəm Həsənov da məsələyə bu prizmadan yanaşır. O qeyd edir ki, son günlər nağd dollara tələbin artmasının heç bir obyektiv əsası yoxdur: "Çünki hazırda dövriyyədə olan manat kütləsi azdır”. O bildirib ki, hazırda dövriyyədə manat az olduğu üçün dollara tələb elə də yüksək ola bilməz: "Burada daha çox psixoloji amillər var. Kimlərsə təlaş, ajiotaj yaradırlar ki, dollara tələbat olsun. Böyük ehtimalla, onlar "qara bazar"ı stimullaşdırmaq istəyirlər. Bəlkə də elə "qara bazar"ın sahibləri bunu edirlər ki, hamı bunlardan dollar alsın. Çünki ola bilərdi ki, ilin əvvəlinə bəzi banklarda dollar kifayət qədər olmasın. Dollar alanların tələbatı təmin ediləcəksə, problem olmayacaq və dediyim kimi, obyektiv olaraq belə bir məsələ də yoxdur". İqtisadçının fikrincə, Mərkəzi Bank bu siyasətini davam etdirsə, manatın məzənnəsi sabit qalacaq: "Çünki dövriyyədə manat azdırsa, deməli, onun sabit qiyməti də saxlanacaq. Mərkəzi Bank manatın kütləsini azaldıb, banklara kifayət qədər kredit vermir. Buna görə banklar da iqtisadiyyatı kreditləşdirmirlər. Belə olanda da iqtisadiyyat pulsuzluqdan "boğulur" və iqtisadi aktivlik aşağı düşür. Bu zaman, təbii ki, manatın məzənnəsi sabit olacaq. Lakin bunun nə dərəcədə iqtisadiyyata xeyirli olması başqa məsələdir. Mərkəzi Bankın son illərdəki siyasəti budur".
Bir daha qeyd edək ki, Mərkəzi Bank da manatın ucuzlaşması ilə bağlı məlumatların əsassız olduğunu bildirib. Qurum tərəfindən verilmiş açıqlamada deyilir ki, neft qiymətlərinin sabitləşməsi, həmçinin Dövlət Neft Fondunun əhəmiyyətli məbləğdə transfertləri manatın ucuzlaşmasına imkan verməyəcək. Buna təsir edən amillər sırasına sonuncu OPEC+ toplantısında neft hasilatı ilə bağlı müsbət qərarların qəbul olunmasını, həmçinin COVID-19 virusuna qarşı vaksinasiya proqramlarının başlanmasını da aid etmək olar. İqtisadçıların fikrincə, dövlətin kifayət qədər vəsaiti var ki, manatın məzənnəsini bu il ərzində sabit saxlasın. Qeyd edək ki, Azərbaycanın maliyyə sektorunda bir sıra həssaslıqların qalmasına baxmayaraq, hazırda bu sahədə müsbət meyllər müşahidə olunmaqdadır. Demək olar ki, son 3 ildə aşağı inflyasiya, möhkəm və sabit məzənnə, çox aşağı və konservativ azalan xarici borc, möhkəm xarici mövqelərimiz ölkəmiz üçün əlverişli şərait yaradır. Ölkəmizin valyuta ehtiyatları xarici borcu bir neçə dəfədən çox üstələyir. Bu şərtlər daxilində Azərbaycanda manatın məzənnəsinin sabit saxlanması ehtimalı yüksəkdir. Əslində, mövcud durum manatın məzənnəsinin möhkəmlənməsinə şərait yaradır.
Ramil QULİYEV
