Dolların manata görə ucuzlaşma prosesi davam edəcək...
.jpg?v=1520254601)
ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sisteminin (FES) son iclası bununla bağlı əvvəldən verilən proqnozları doğrultdu. Qabaqcadan da gözlənildiyi kimi, FES dolların uçot dərəcəsini dəyişməyərək 0,25-0,50 faiz aralığında saxlayıb. İclasda faizin sabit saxlanması qərarı yekdilliklə qəbul olunub. Eyni zamanda, uzunmüddətli faiz hədəfi 3,3 faizdən 3 faizə endirilib. Bununla yanaşı bildirilib ki, ABŞ iqtisadiyyatına neftin təsirinin azalması ilə inflyasiyanın 2 faizə yüksəlməsi, məşğulluq bazarı göstəricilərinin möhkəmlənməsi gözlənir.Lakin ABŞ-ın indiki iqtisadi durumu əslində buna imkan vermir. FES-in rəhbəri Canet Yellen də Federal Ehtiyatlar Sisteminin uçot dərəcəsinin artırılması prosesinə daha ehtiyatlı yanaşdığını bildirib: "Hazırkı aşağı uçot dərəcəsi ilə qlobal iqtisadi problemlərə cavab olaraq FES-in ənənəvi siyasət yürütməsi məqbul sayılmır. Qlobal proseslər risqləri artırır və iqtisadi, o cümlədən maliyyə mühiti uçot dərəcəsini artırdığımız ötən ilin dekabr ayından daha əlverişsiz olur".
Belə vəziyyət investorların dollara yatırımlarının yenidən azalmasına səbəb olacaq ki, bu da ABŞ valyutasının digər ölkələrin pulları qarşısında ucuzlaşmasını qaçılmaz edəcək. Gözlənir ki, dollar Federal Ehtiyatlar Sisteminin gələn ayın sonunda keçriləcək iclasına kimi ucuzlaşsın. Elə həmin müddətə qədər manatın yenidən möhkəmlənməsi də istisna edilmir. Yəni manatın məzənnəsində bu fonda hansısa ciddi dəyişiklik gözlənilmir. İqtisadçı ekspert Fikrət Yusifov da bildirir ki, bu gün manatın məzənnəzində ciddi dəyişikliklərin baş verməsi üçün əsas yoxdur. O qeyd edib ki, milli valyutanın üzən məzənnəyə keçməsindən sonra onun dəyərində kəskin dəyişikliklərin baş verməsi real görünmür: "Manatın üzən məzənnəyə keçməsi ilə onun dəyərində müəyyən dəyişikliklərin olması təbii haldır. Yəni üzən məzənnə varsa, onda dünya iqtisadiyyatında və maliyyə bazarlarında baş verən proseslər, eyni zamanda, neftin qiymətinin artıb-azalması da öz müvafiq təsirini müəyyən qədər göstərə bilər. Lakin manatın məzənnəsində bu gün bundan öncəki iki kəskin devalvasiyaya bənzər ciddi dəyişikliklərin baş verməsi üçün əsaslar yoxdur".
Digər tərəfdən bu gün həm dünyada, həm də ölkədə baş verən proseslər manata müəyyən möhkəmlik də gətirir. Neftin qiymətinin sabitləşməsi və FES-in uçot dərəcələrini dəyişməməsi dünyada dolların möhkəmlənməsini ləngidir. Dollar yenidən əsas valyutalara münasibətdə ucuzlaşmağa başlayır. Bu da manata xarici təzyiqi azaldır. Digər tərəfdən, Mərkəzi Bankın manat kütləsini azaltması nəticəsində banklar manat qıtlığı ilə üzləşib. Elə buna görə də manatın yenidən bahalaşması gözlənir. Eyni zamanda vergi ödənişi dövrü yaxınlaşdığından şirkətlər, xüsusilə iri şirkətlər xarici valyutada olan vəsaitlərini manata çevirirlər.
Son 10 gündə dolların cüzi bahalaşmasına gəlincə, bunun tezliklə əks proseslə müşahidə olunması proqnozlaşdırılır. İqtisadçı Vüqar Bayramov da dolların cüzi bahalaşmasının müvəqqəti olduğunu diqqətə çatdırır. Ekspert xatırladır ki, idxalda müşahidə edilən durğunluq aradan qalxmaqdadır və artımlar müşahidə edilir: "İdxal, ölkədən valyuta axını olması ilə yanaşı, dollara tələbi də artırır. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına əsasən, 2016-cı ilin ilk rübündə Azərbaycanda xarici ticarət dövriyyəsi 3,607 milyard dollar təşkil edib. Ticarət dövriyyəsinin 1,781 milyard dollarını və ya 49,4 % ölkədən ixrac, 1,826 milyard dollarını və ya 50,6 %-ni isə idxal məhsulları təşkil edib, idxalın ixracı üstələməsi nəticəsində 45,3 milyon dollar məbləğində mənfi saldo yaranıb. 2015-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsi müqayisəli qiymətlərlə 23,9%, o cümlədən ixrac 23,0 %, idxal isə 25,1 % azalıb. Deməli, idxal ixracdan çoxdur. Mərkəzi bankın manat təminatı, o cümlədən mərkəzləşdirilmiş kredit resurslarının həcmində müşahidə edilən artımlar da prosesə təsir edir. Mayın sonundan başlayaraq, həm psixoloji, həm də iqtisadi baxımdan əhalinin dollara tələbi yüksəlib və bu da məzənnəyə təsirsiz ötüşmür. Banklarda olan əmanətlərin 81 faizinin xarici valyutada olması ölkəmizdə dollarlaşma səviyyəsinin kifayət qədər yüksək olduğundan xəbər verir. Bu isə nəticədə vətəndaşların da artan dollar tələbi deməkdir. Bu mənada, manatın məzənnəsinin növbəti dövrdə necə dəyişməsi birbaşa Mərkəzi Bankın davranışlarından asılı olacaq.
Mərkəzi Bankın siyasəti daha çox məzənnə dəhlizini qorumağa hədəflənib. Məzənnə marjı və valyuta ehtiyatları ilə bazara təsir edən baş bankın, aydındır ki, dollara olan tələbə təsir imkanları elə də çox deyil".
Amma Federal Ehtiyatlar Sisteminin qərarı, eləcə də avro və digər valyutaların dollar qarşısında bahalaşması vəziyyəti dəyişir. Bu səbəbdən də, qeyd olunduğu kimi, dolların gələn ayın sonuna kimi ucuzlaşması gözlənir.
Tahir TAĞIYEV
.jpg%3Fv%3D1520254601%22%2C%22iframe_v2%22%3Afalse%2C%22iframe_v3%22%3Afalse%2C%22t%22%3A0%2C%22cg%22%3A%7B%22isPrivate%22%3Afalse%2C%22browserName%22%3A%22Chromium%22%7D%7D%2C%22config%22%3A%7B%22page_url%22%3A%22https%3A%2F%2Fwww.baki-xeber.com%2Fiqtisadiyyat%2F38357.html%22%2C%22referrer%22%3A%22%22%2C%22user_id%22%3A%226d903cbf-27a6-47a1-a712-97d2460b7bf8%22%2C%22iframe_user_id%22%3Atrue%7D%7D&cb=0.42610019024853973){kind=spacer}