Azərbaycanın maraqlı olduğu TAP-a qarşı İtaliyadakı təxribatlar nə ilə bağlıdır?
Son günlərin ən çox diqqət cəlb edən mövzularından biri də Azərbaycan qazının Avropaya çatdırılmasında əsas qollardan biri sayılan "Transadriatik" (TAP) kəməri ətrafında baş verənlərdir. Məlum olduğu kimi, İtaliyanın Latsio regional inzibati məhkəməsi Ətraf Mühit Nazirliyinin TAP kəmərinin keçdiyi Apuliya bölgəsində çoxillik zeytun ağaclarının köçürülməsi üçün verdiyi icazənin icrasını dayandırıb. Qərar Apuliya regional hökumətinin iddiası əsasında çıxarılıb.
Xatırladaq ki, bu bölgədə TAP-ın tikintisi və zeytun ağaclarının köçürülməsi "No TAP" komitəsinin fəallarının keçirdiyi aksiyalara görə dayandırılmışdı. Halbuki, ötən ayın sonlarında İtaliyanın Dövlət Şurası ərazidə TAP-ın tikintisinə icazə verib. Şura bununla İtaliyanın son həftələr bu ambisiyalı layihəyə qarşı çoxsaylı etiraz nümayişlərinin keçirildiyi Apuliya vilayətinin rəsmi etirazını rədd etmiş olduğunu da göstərdi. Dövlət Şurasının iclasının yekunları barədə məlumatda göstərilir ki, Melendunyo şəhəri və Apuliya vilayəti rəhbərliklərinin TAP-ın təbiəti mühafizə qanunvericiliyinin mövcud normalarına uyğunluğuna ciddi şubhələrin ifadə olunduğu müraciətləri qəbul edilməyib. Eyni zamanda Dövlət Şurası bu qərarı ilə TAP-ın tikintisi zamanı ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı bütün məsələləri əvvəlcədən təhlil edən və qaz borusunun İtaliya torpağına çıxmalı olan Meledunyo şəhərinin dənizkənarı zonasında yer seçimini təsdiq edən xüsusi komissiyanın gəldiyi qənaəti qəbul edib. Bununla qurum faktiki olaraq Azərbaycan qazını İtaliyaya aparmalı olan TAP-ın tikintisi üçün "yaşıl işıq" yandırdı. Elə bundan sonra da İtaliya parlamentində 22 faiz yerlə təmsil olunan, Rusiyaya bağlı "5 Star" hərəkatının yaratdığı "No TAP" komitəsinin keçirdiyi etirazlar yeni vüsət aldı. Bunu nəzərə alan Latsio regional inzibati məhkəməsi kəmərin inşasını və ağacların köçürülməsinə verilmiş icazənin qüvvəsini dayandırıb. Məhkəmənin qərarına əsasən, ağacların köçürülməsinə dair icazə aprelin 19-da keçiriləcək dinləmələrə qədər qüvvədə olmayacaq.
Ekspertlər isə məsələdə siyasi çalarların olduğuun bildirir. Çünki TAP kəmərinin tikintisinə qarşı etirazlar keçirən "5 Star" hərəkatı Rusiyaya bağlıdır. Rusiya isə Avropa bazarında alternativ qaz görmək istəmir. Keçmiş şoumen Beppe Grillonun rəhbərlik etdiyi "5 Star" hərəkatı və onun yaratdığı "No TAP" ictimai komitəsi kəmərin tikintisinin çoxillik zeytun ağaclarına ziyan vuracağını iddia edir. Beppe Grillo bildirir ki, bu kəmər və Azərbaycan qazı İtaliyaya lazım deyil. Hökumət bu layihədən imtina etməlidir. Artıq ABŞ hökuməti də Romaya bildirib ki, Beppe Grillo Rusiyanın adamıdır və hətta Kreml onu İtaliyada hakimiyyətə gətirmək istəyir. İtaliyanın "La Stampa" qəzetinin yazdığına görə, Amerika administrasiyasındakı mənbələr Rusiyanın İtaliyada qarşıda keçiriləcək parlament seçkilərinə müdaxilə edib özünə yaxın qüvvələri hakimiyyətə gətirmək planlarından narahatdır. Qəzetin yazdığına görə, Vaşinqton Rusiyanın "5 Star" hərəkatı və "Şimal Liqası" ilə işləməsindən məlumatlıdır. Elə Kreml ona bağlı qüvvələr vasitəsilə Azərbaycan qazının Avropaya çatmasını əngəlləməyə çalışır. Halbuki, İtaliya hökuməti TAP-ın çəkilməsinə hamıdan çox maraq göstərir, bunu yeni iş yerlərinin yaradılması, alternativ mənbədən qaz alışı imkanlarının yaranması ilə izah edir.
İtaliyanın iqtisadi inkişaf naziri Karlo Kalenda da bildirir ki, Azərbaycan təbii qazının Avropaya nəqlini nəzərdə tutan TAP boru kəməri layihəsi İtaliya üçün prioritetdir. Nazir qeyd edib ki, TAP İtaliya üçün strateji layihədir və o, qaz təchizatında yeni mənbəni təmin edəcək: "TAP boru kəmərinin Apuliya hissəsində işlər davam etdirilməli və zeytun ağaclarının köçürülməsi əleyhinə etirazlar gələcəkdə gecikmə kimi təhlükə yaratmamalıdır. TAP strateji infarstrukturdur və enerji təhlükəsizliyi üçün vacibdir". İtaliyanın Azərbaycandakı səfiri Campaolo Kutilyo isə bildirib ki, İtaliya hökuməti problemin həlli üzərində işləyir. O əlavə edib ki, hazırda İtaliya məhkəməsinə təqdim edilmiş bəzi inzibati məsələlər var: "Əminəm ki, bu məsələ həll olunacaq. TAP-la bağlı işlər artıq başlayıb və bu davam edəcək".
Azərbaycanın energetika naziri Natiq Əliyev isə bildirir ki, marşrut əvvəlcədən razılaşdırılıb, bundan əlavə, onu üzərinə müəyyən öhdəliklər götürmək şərtilə İtaliya hökuməti özü təklif edib: "Nəzərə almaq lazımdır ki, bu layihə İtaliyanın özünə və digər Avropa ölkələrinə lazımdır, biz onları təbii qazlа təchiz edəcəyik". Onu dа bildirək ki, TAP inşа olunmаsа belə, Azərbаycаn hаsil etdiyi təbii qаzın hаmısını TANAP-dа sаtmаq imkаnınа mаlikdir. Xаtırlаdаq ki, TAP-ın təməli keçən il mаyın 17-də Yunаnıstаnın Sаloniki şəhərində qoyulub. Boru kəmərinin tikintisi üzrə işlərin təxminən 35 fаizdən çoxu icrа olunub. Lаyihənin ümumi dəyəri 4,5 milyаrd аvro olаcаq. Burаyа 2009-cu ildən bəri dаvаm edən dizаyn və mühəndislik işləri də dаxil edilib. "Cənub Qаz Dəhlizi"nin tərkib hissəsi olаn TAP lаyihəsi Cənubi Qаfqаz Boru Kəmərinin və TANAP-ın dаvаmı olub, "Şаhdəniz-2"dən hаsil olunаcаq qаzın Yunаnıstаn və Albаniyа vаsitəsilə Adriаtik dənizindən keçməklə İtаliyаnın cənubunа, orаdаn dа Qərbi Avropаyа nəqlini nəzərdə tutur. TAP boru kəməri TANAP ilə birləşəcək və Yunаnıstаnın Türkiyə ilə sərhəddə yerləşən Kipoi ərаzisindən bаşlаyаcаq. Burаdаn TAP boru kəməri Yunаnıstаn və Albаniyа ərаzisini qət edərək Şərqdən Qərbə Adriаtik dənizi sаhillərinə doğru istiqаmətlənəcək və İtаliyаyа gəlib çıxаcаq. Bu lаyihə Azərbаycаn qаzının İtаliyа, Almаniyа, Frаnsа, Böyük Britаniyа, İsveçrə və Avstriyа kimi böyük Avropа bаzаrlаrınа çаtdırılmаsı üçün böyük imkаnlаr yаrаdır. TAP-ın ilkin ötürücülük qаbiliyyəti ildə 10 milyаrd kubmetr olаcаq və bu həcmin gələcəkdə 20 milyаrd kubmetrədək аrtırılmаsı nəzərdə tutulub.
Tаhir TAĞIYEV
