Xaqani Cəfərli: "Bu komissiyanın buraxılması yaxın zamanlarda zərurətə çevriləcək"
Ermənistanın ərazi idarəetməsi və infrastruktur naziri David Xudatyan bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan kommunikasiyaların açılması ilə bağlı razılaşmalar çərçivəsində ikitərəfli işçi qrupları yaradacaq.
Əgər bu məsələ üzrə ikitərəfli komissiya yaradılsa, vətən müharibəsindən sonra yaradılmış Azərbaycan, Rusiya və Ermənistanın baş nazir müavinlərindən ibarət işçi qrupu - üçtərəfli komissiya buraxıla bilərmi?
Baki-xeber.com-a açıqlamasında politoloq Xaqani Cəfərli bildirdi ki,
Ermənistan və Azərbaycan arasında kommunikasiyaların açılması ilə bağlı razılaşmalar çərçivəsində ikitərəfli işçi qrupun yaradılması sülh sazişi layihəsinin paraflanmasının, eləcə də “Beynəlxalq sülh və rifah üçün Tramp marşrutu” ilə bağlı sazişin doğurduğu zərurətdir. Yəni yeni geosiyasi münasibətlərin diqtə etdiyi yenilikdir. Vətən müharibəsindən sonra yaradılmış Azərbaycan, Rusiya və Ermənistanın baş nazir müavinlərindən ibarət işçi qrupu isə 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatdan sonra yaranmış siyasi vəziyyətin nəticəsi idi. İndi artıq həmin vəziyyət dəyişib. Ona görə də üçtərəfli komissiya artıq öz zəruriliyini itrib. Hətta bir müddət sonra zərərli olmağa başlayacaq. Ona görə də bu komissiyanın buraxılması yaxın zamanlarda zərurətə çevriləcək".
Bəli, ekspertin də qeyd etdiyi kimi, əgər Azərbaycan və Ermənistan kommunikasiyaların açılması məsələsini ikitərəfli formatda, yəni yalnız Bakı-İrəvan danışıqları çərçivəsində həll etməyə qərar versələr, 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra qurulmuş Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan baş nazir müavinləri səviyyəsində üçtərəfli komissiyanın fəaliyyəti formal olaraq mənasını itirə bilər.
Amma burada bir neçə mühüm məqam var. Üçtərəfli komissiyanın mexanizmi 2020-ci ilin 10 noyabr bəyanatı və 2021-ci ilin yanvarında Moskvada qəbul edilmiş üçtərəfli razılaşmaya əsaslanır. Yəni komissiya yalnız tərəflərdən biri “mən buraxıram” dediyi üçün avtomatik ləğv olunmur, hər üç tərəf buna razılaşmalıdır.
İkincisi, burada Rusiya faktoru önəmlidir. Bu komissiyada Rusiya həm moderator, həm də prosesin təminatçısı rolunu oynayır. Azərbaycan və Ermənistan ikitərəfli format seçsələr belə, Moskva bu mexanizmdən çıxarılmağa qarşı ola bilər, çünki bu, onun bölgədəki təsirini azaldır.
Digər tərəfdən, son illərdə üçtərəfli komissiya real nəticə verməyib, iclaslar ya təxirə salınıb, ya da nəticəsiz bitib. Buna görə, tərəflər səmərəlilik baxımından ikitərəfli işçi qruplara üstünlük verə bilərlər.
Eyni zamanda, ikitərəfli komissiya yaradılsa belə, üçtərəfli komissiyanın formal fəaliyyəti bir müddət paralel davam edə bilər. Bu, daha çox siyasi balans üçün edilə bilər.
Yəni qısaca ifadə etsək, bəli, üçtərəfli komissiya buraxıla bilər, amma bu, yalnız Azərbaycan və Ermənistanın razılığı ilə deyil, Rusiyanın da mövqeyi nəzərə alınaraq baş verə bilər. Əks halda, sadəcə kağız üzərində “yaşayan”, amma real işləməyən bir mexanizm kimi qalması mümkündür.
Akif NƏSİRLİ
