Əli Mustafa: "Hesab edirəm ki, tarixi ərazilərimiz bizə qaytarılmalıdır"
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Monqolustanın "Onoodor" qəzetinə müsahibəsində bildirib ki, SSRİ-də respublikaların sərhədləri dəqiq çəkilməyib, süni sərhədlərdir. O bu fikri Ukrayna dövlətinin yaranması kontekstində desə də, paralel olaraq Ermənistanla bağlı məsələni də aktuallaşdırır. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan SSRİ arxivlərindəki xəritələrin ortaya çıxarılmasını istəyir.
Məsələn, 1920-ci ilin dekabrında Zəngəzur Ermənistana verildi, amma Naxçıvanın Azərbaycanın materik hissəsindən qoparılması prosesi 1929-cu ildə başa çatdı. O baxımdan ən böyük ədalətsizlik, sərhədlərin dəqiq çəkilməməsi Azərbaycana münasibətdə sərgilənib.
O üzdən, Putinin bu bəyanatı Bakının sərhədlərlə bağlı mövqeyini gücləndirirmi?
"Putin sərhədlər və xəritələr məsələsini gündəmə gətirirsə, Azərbaycan üçün 1920-ci ilin xəritələri daha mötəbərdir"
Sözügedən məsələni "Bakı-Xəbər"ə şərh edən Demokratik Dəyişim Partiyası Təşkilat Komitəsinin sədri Əli Mustafa bunu istisna etmədi: "Həqiqətən də SSRİ-nin müttəfiq respublikalar arasında olan sərhədləri düzgün, dəqiq və ədalətli müəyyən edilməyib. Üstəlik, müəyyən olunan sərhədlər belə, sabit olmayıb. İstədikləri vaxt dəyişiblər və bu da narazılıqlara səbəb olub. Ancaq bu, böyük ehtimal ki, heç rəsmi xarakter də daşımayıb. Sadəcə, şərti olaraq müəyyənləşdirilib. Ancaq istənilən halda, sərhədlərin müəyyən edilməsi prosesi ədalətli olmayıb. Yəni vaxtilə dağılan Rusiya imperiyası ərazisində bolşeviklər tərəfindən SSRİ yaradıldı. Ancaq əslində bu da bir imperiya idi. 15 müttəfiq respublika olsa da hər şey Moskva tərəfindən idarə olunurdu. Çünki sözügedən ölkələr yenidən işğal edildi. Bu zaman da çoxsaylı ədalətsizliklərə yol verildi. Bir çox dövlətlərin əraziləri kəsilib başqalarına pay edildi. O cümlədən, 1918-ci ilin mayında yaradılan Azərbaycan Demokratik Respublikasının ərazisinin 20 min kvadrat kilometri 1920-ci ildə bolşeviklər tərəfindən Ermənistana verildi. Halbuki, 1918-ci ildə Ermənistan dövləti İrəvan xanlığı ərazisində yaradılmışdı. Bütün bunlar azmış kimi, yenidən ərazilərimiz Ermənistana verildi. Sonrakı dövrlərdə də ərazilərimizi hektar-hektar kəsib Ermənistana bağışladılar. Nəticədə 9 min kvadrat kilometrdən ibarət olan Ermənistan ərazisi 29 min kvadrat kilometr oldu. Azərbaycan ərazisi isə 114 mindən 86,6 min kvadrat kilometrə düşdü. Bu baxımdan, əlbəttə ki, ciddi tarixi ədalətsizliklər var. O üzdən Paşinyan tələsir ki, sülh müqaviləsinin imzalanması tezləşsin. Məqsəd odur ki, Azərbaycan öz tarixi ərazilərindən imtina etsin. Erməniləri himayə edən böyük güclərin də istəkləri budur. Çünki belə olduqda, istər-istəməz, Qərbi Azərbaycandan qovulan soydaşlarımızın geri qayıtması, tarixi ədalətin bərpası mümkün olmayacaq. Ona görə də biz vaxtilə qanunsuz olaraq Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistana verilən ərazilərin geri qaytarılması məsələsini beynəlxalq hüquqa dayanaraq qaldırmalıyıq. Düzdür, İran və digər dövlətlər buna qarşı çıxırlar. Ancaq hansısa dövət tarixi ədaləti bərpa edirsə, biz niyə etməyək? O vaxt Zəngəzur ona görə Ermənistana verildi ki, Türkiyənin Türk dünyası ilə birbaşa quru və hava əlaqəsi kəsilsin. Ona görə də Putin sərhədlər və xəritələr məsələsini gündəmə gətirirsə, o zaman hesab edirik ki, Azərbaycan üçün 1920-ci ilin xəritələri daha mötəbər və ədalətlidir. Bir sözlə, hesab edirəm ki, tarixi ərazilərimiz bizə qaytarılmalıdır".
Vidadi ORDAHALLI
