Osman Gündüz: “Əməliyyatların VPN vasitəsilə həyata keçirilməsi o deməkdir ki, bu əməliyyatlarda üçüncü bir tərəf də var”
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri sentyabrın 27-dən genişmiqyaslı əks-hücuma keçərək Ermənistanın işğal altında saxladığı bir çox yaşayış məntəqəmizi: rayon, kənd, qəsəbə və yüksəkliklərimizi işğaldan azad edib.
Lakin müharibə yalnız ön cəbhədə deyil, həm də arxa cəbhədə gedir. Düşmənin təxribat məqsədilə mediaya dezinformasiya sızdırmaq cəhdlərinin qarşısı alınır. Bu mənada haqlı olaraq ölkəmizdə internetin istifadəsinə məhdudiyyət qoyulub. Çünki təxribat məqsədilə yayılan dezinformasiyalar xalqda ruh düşkünlüyü yarada bilər.
Həm də bu addım bizim tərəfdən sosial şəbəkələrdə yayılması qadağan olunan və hərbi təhlükə yarada biləcək foto və videoların yayılması risqini azaldır. Belə olduğu təqdirdə ölkə ərazisində internetə çıxışı təmin edən VPN proqramlarından geniş istifadə olunmağa başlandı. Bu isə birbaşa təhlükə yarada bilər. Səbəb isə VPN-dən istifadə edən zaman məlumatların bu proqramın serverləri üzərindən keçib ünvana çatmasıdır. Belə olan halda, artıq 3-cü şəxsin məlumatları əldə etmək imkanı olur.
Məlumdur ki, bu gün həm tələbatdan irəli gələn səbəblərdən dolayı, həm də pandemiya ilə əlaqədar bank əməliyyatlarının əksəriyyəti onlayn şəkildə həyata keçirilir. Nəzərə alsaq ki, bu gün internetdə müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq olunub, bununla əlaqədar şirkətlər və sahibkarlar internetə bağlanmaq üçün müxtəlif vasitələri işə salırlar.
O da bəllidir ki, artıq uzun müddətdir elektron bankinq (onlayn və ya internet bankinq) xidmətləri ilə insanların maliyyə hesablarını idarə etməsi asanlaşıb.
Belə ki, cari hesab, kart, əmanət, kredit hesabı sahibləri internet vasitəsilə öz hesabları üzrə aparılan pul dövriyyələrini izləyə, həmçinin, onlayn ödənişlər etməyə, ödənişlərin tarixçəsini görməyə, kartdan karta pul köçürmələrini etməyə, əmanət məbləğini artırmağa, bankdaxili və xarici pul köçürmələrini internet bankçılıqdan istifadə edərək banka getmədən onlayn şəkildə həyata keçirə bilər. Bu həm də işlərin sürətlənməsi deməkdir. Bəs, internetə girişdə müəyyən məhdudiyyətlər varsa, VPN proqramından istifadə etməklə internet bankçılıqda nə kimi problemlər yaşana bilər?
- “…şəxsi informasiyaların paylaşılması və açıqlanması həmin şəxsə ziyan vura bilər”
Məsələ ilə bağlı fikir bildirən “Multimedia” İnformasiya Sistemləri Texnologiyaları Mərkəzinin direktoru, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz qeyd etdi ki, insanlar internetə qoyulan məhdudiyyətlərdən dolayı müxtəlif proqramlardan istifadə edirlər, xüsusilə də VPN (Virtual Private Network – Virtual Şəxsi Şəbəkə) texnologiyalarından və bu da vətəndaşların məlumatlarının oğurlanması ilə bağlı müəyyən risqlər yarada bilər: “Maliyyə əməliyyatları aparan zaman, həmçinin, hansısa dövlət qurumu ilə olan məktublaşmalar, ödənişlərlə bağlı əməliyyatlar, eyni zamanda, şəxsi informasiyaların paylaşılması və açıqlanması həmin şəxsə ziyan vura bilər. Təbii ki, adi əməliyyatlar həyata keçirilə bilər. Lakin, risq yarada biləcək hallar varsa, bu əməliyyatların VPN vasitəsilə həyata keçirilməsi tövsiyə olunmur. Əməliyyatların VPN vasitəsilə həyata keçirilməsi o deməkdir ki, bu əməliyyatlarda üçüncü bir tərəf də var. Burada “X” şirkəti tərəfləri birləşdirməyə xidmət edir və informasiyalar həmin üçüncü tərəf vasitəsilə götürülə və digər məqsədlərlə istifadə edilə bilər. Ona görə də vətəndaş VPN vasitəsilə maliyyə əməliyyatlarını aparmağa çəkinməlidir”.
Günel CƏLİLOVA
