O dəfə İran, indi isə Liviya neft bazarının taleyini müəyyən edir...
Dünya birjalarında neftin qiyməti müxtəlif istiqamətlərdə dəyişməkdə davam edir. Son məlumatlara əsasən, Nyu-Yorkun NYMEX birjasında "Layt" markalı neftin bir barrelinin qiyməti 0,76 dollar ucuzlaşaraq 43,04 dollar, Londonun ICE birjasında "Brent" markalı neftin bir barrelinin qiyməti 0,77 dollar azalaraq 45,77 dollar olub. "AzəriLayt" markalı neftin bir barrelinin qiyməti isə 0,75 dollar bahalaşaraq 47,73 dollar təşkil edib. Amma bu qiymətlər də davamlı deyil və qiymətlərdə yeni dəyişikliklər istisnalıq təşkil etmir.
Hazırda hesab olunur ki, neftin qiymətinə təsir göstərəcək əsas faktor OPEK-ə üzv və Rusiya da daxil olmaqla digər böyük neft istehsalçısı ölkələrin nümayəndələrinin sentyabrın 27-28-də Əlcəzairdə keçiriləcək Beynəlxalq Enerji Forumu çərçivəsində aparacağı danışıqlardır. Burada hasilat səviyyəsinin sabit qalmasına dair qərar qəbul olunacağı təqdirdə bu, neft qiymətlərini bahalaşdıracaq. Venesuela prezidenti OPEC üzvü və kartelə üzv olmayan ölkələrin neftin qiymətində sabitliyi nəzərdə tutan razılığa yaxın olduqları qənaətindədir. İran prezidenti Həsən Ruhani isə qlobal neft bazarında sabitliyin təmin olunması məqsədi daşıyan cəhdləri dəstəkləyəcəklərini söyləyib. Amma belə bir vaxtda Liviya neft hasilatını bir neçə dəfə artırmaq və Böyük Siirt körfəzinə nəzarəti geri qaytarmaqla böyük həcmdə ixraca başlayacağı barədə bəyanat yayıb. Liviya rəsmilərinin bəyanatı sentyabrın 26-28-də Əlcəzairdə keçiriləcək neft hasilatçıları ölkələrinin növbədənkənar sammitində hasilatın dondurulması qərarına mane ola bilər. Ekspertlərin fikrincə, bu il neft hasilatçısı ölkələrin Doha sammitində hasilatın dondurulması qərarı İran tərəfinin razılaşmaması səbəbindən baş tutmamışdısa, Əlcəzair sammitində buna Liviya mane ola bilər. Amma ucuz qiymət Liviyanın özünə də sərf etmir.
Digər hasilatçılar kimi, neftin qiyməti Azərbaycan üçün də vacib əhəmiyyət kəsb edir. Xüsusən də gələn ilin dövlət büdcəsinin müəyyən olunduğu bir vaxtda.
Bir qədər əvvəl energetika naziri Natiq Əliyev mətbuata açıqlamasında növbəti ilin dövlət büdcəsi layihəsində neftin 1 barrelinin baza qiymətini 40 dollardan hesablamaq lazım olduğunu bildirib:"Növbəti ilin dövlət büdcəsində neftin 1 barrelinin baza qiymətini 40 dollardan hesablamaq lazımdır". Nazirin bildirməsinə görə, bu rəqəm indiki şəraitdə ən optimal və daha realdır: "Neft hasilatçısı olan bir sıra ölkələr, o cümlədən bizim qonşularımız da gələn ilin dövlət büdcəsində neftin 1 barrelinin baza qiymətini 40 dollardan götürüb. Hesab edirəm ki, indiki şəraitdə bu rəqəm ən optimaldır. Bu mənim şəxsi fikrimdir". SOCAR-ın prezidenti Rövnəq Abdullayev isə qeyd edib ki, Dövlət Neft Şirkəti özünün 2017-ci il üçün hazırlanan büdcəsinin layihəsində neftin baza qiymətini 40 dollar səviyyəsində nəzərdə tutacaq. Qeyd edək ki, bu ilin dövlət büdcəsində neftin bir barrelinin qiyməti 50 dollar götürülmüşdü. İlin əvvəlində neftin qiyməti kəskin azaldıqdan sonra parlament dövlət büdcəsinə yenidən dəyişiklik etdi. Dəyişiklikdən sonra büdcədə neftin baza qiyməti 25 dollar götürüldü. "Neft Araşdırmaları Mərkəzi"nin rəhbəri İlham Şaban isə bildirir ki, büdcə hesablamaları əsasən özünü sığortalama deməkdir. Onun sözlərinə görə, 2017-ci il üçün neftin qiymətində 5-7 dollar artım gözlənir: "2016-cı il üçün BP şirkəti də öz büdcəsini 35 dollardan hesablayıb. Buna təsərrüfat büdcəsi deyirlər. Onlar öz büdcələrini amortizasiya xərcləri, özlərinin biznes planı nöqteyi-nəzərdən götürürlər. Neftin qiymətinin də minimum həddi nəzərə alınaraq büdcə hesablamaları aparılır. Bu da bir növ özünü sığortalama anlamına gəlir. Büdcədə nəzərdə tutulmuş qiymət onun həm də real bazar qiymətinin sığortalanmış hissəsi olur. Onlar hesablayırlar ki, neft minimum qiymətə düşəndə özlərini necə qorusunlar. Cari illə müqayisədə gələn il neftin qiymətində 5-7 dollar artım gözlənir. Ona görə də BP şirkəti də artıq büdcəsini 40 dollardan hesablayır. Amma gələn il dünya bazarında neftin real qiymətinin 55 dollar civarında olması gözlənir". İstənilən halda isə hesab edilir ki, növbəti il üçün də neftin qiyməti ilə bağlı kifayət qədər ehtiyatlı olmaq lazımdır. Amma o da vurğulanır ki, gələn il neftin dünya bazarlarında orta qiyməti təxminən 50 dollar təşkil edəcək.
Tahir TAĞIYEV
