Koronavirusun iqtisadiyyata və məşğulluğa təsirinin mümkün qədər azaldılmasının qarşısını almağa yönəldilmiş Prezident sərəncamı Azərbaycanın qlobal təhlükə əleyhinə orijinal reaksiya modellərindən biridir.
Yəqin ki, virusun yayılmasının qarşısı yavaşıyandan və tam dayandırıldıqdan sonra hər bir ölkənin məlum səylərinə daha dəqiq və təhlilli qiymət veriləcək, koronavirusla mübarizədə hər ölkənin verdiyi töhfələr və gətirdiyi yeniliklər sistemləşdiriləcək. Mümkündür ki, müəyyən qrup ölkələrin virusla mübarizə modeli dünya üçün nümunə kimi qəbul ediləcək və öyrənilməsi tövsiyə ediləcək. Azərbaycanın erkən və ilk günlərdən problemə yanaşma tərzi, həyata keçirdiyi tədbirlər, əldə etdiyi nisbətən ən üstün nəticələr artıq indidən dünya təşkilatlarının diqqətini cəlb edir. Böyük inamla demək olar ki, Azərbaycan "postkorona" dövrünün az sayda model ölkələrinin sırasında özünə yer seçəcək.
- Yaşlı vətəndaşlarının müalicəsindən, xaricdəki vətəndaşlarını gətirməkdən imtina edən ölkələr..
Azərbaycanın koronavirusla mübarizə tədbirlərini başqa ölkələrdən fərqləndirən nüanslar sözsüz ki, var. Yeri gəldikcə bu fərqliliklər barədə danışılacaq. Hələlik onu deyək ki, digər dövlətlər əsas diqqəti insanların fərd və toplum halında "koronadan" müdafiəsinə yönəldirlər. Doğrudur, hətta bu cəhətdən də dövlətlər eyni səviyyədə deyil. Əksər ölkələr insanların toplum olaraq xəstəlikdən müdafiəsinə üstün şəkildə diqqət ayırır. Konkret desək, ölkələr var ki, toplumu xilas etməyə diqqət verərkən müəyyən yaş qruplarını təmsil edən tək-tək insanları taleyin ixtiyarına buraxır. Avropanın sivil və inkişaf etmiş ölkələrindən biri sayılan İtaliyanın bu kontekstdə verdiyi qərar çox diqqətçəkicidir. İtaliyanın yaşlı insanların müdafiəsindən nümayişkaranə şəkildə imtina etməsi formaca bu ölkənin yükü qaldıra bilmədiyi çarəsizlik durumu kimi görünsə də, əslində tərifli bəzi liberal Qərb dəyərlərinin tüğyan edən ibtidai vəhşilik təsəvvürlərinin altında əzilməsindən başqa bir şey deyil. "Fərdin hüquqları toplumun hüquqlarından üstündür" tezisi altında İkinci Dünya Müharibəsindən sonra bəşəriyyətə "liberal demokratiya" dərsi vermək istəyən Qərb bu dəyərlərə ən öldürücü zərbəni elə məhz özü vurdu. Liberal demokratiya gurultuları adi bir "korona" sınağına dözə bilmədi. Necə yəni, yaşı 60-70-dən yuxarı olanlar insan deyilmi, onların sağlamlıq hüququnun təminatından dövlətin belə vəhşiyanə şəkildə imtinası nə deməkdir?! Bu gün əldə olunan hər şey, o cümlədən bəzi ölkələrin ancaq gənclərin müalicəsinə rəva bildiyi tibbi nailiyyətlər məhz həmin küçələrə atılmış yaşlı nəslin bizlərə miras qoyduğu elm potensialı deyilmi?!
Dünyada həm toplumun, həm də fərdlərin sağlamlıq hüquqlarının müdafiəsindən ümumiyyətlə imtina edən ölkələr də oldu. Xaricdə qalmış vətəndaşlarına "başınızın çarəsini qılın, Sizə kömək edə bilməyəcəyik" deyə bəyanat yayan İsveç kimi ölkənin təcrübəsi ürək parçalayan olsa da, günümüzün reallığıdır. Mehriban xanım Əliyevanın xalqa Novruz təbrikindən bir fikri təkrar etməyə lüzum gördüm. "Koronavirusa qarşı immunitet vaksin tapılandan sonra olacaq. Laqeydliyimizə qarşı immuniteti isə özümüz yaratmalıyıq". Qərbin liberal dəyərlərinin uçub-dağıldığı dövrdə hər kəsi başqalarına, ilk növbədə qocalara münasibətdə qayğı və həssaslığa səsləyən sosiallığın və humanizmin bundan klassik ifadəsini axtarmağa dəyməz...
- Həm fərdinə, həm toplumuna, həm də xaricdə qalmış vətəndaşlarına sahib çıxan ölkə..
İndi əsas məsələnin məqamlarından birinin üstünə gəldik. Azərbaycan bu aylar ərzində bu ölkələrdən fərqli təcrübə göstərdi. Öz toplumunu xəstəlikdən mühafizə etməkdə acizlik çəkən ölkələrə oxşamadı. Yaşlı vətəndaşlarının ölüm vaxtının yetişdiyini utanmadan nümayiş etdirən anti-humanist ölkələrin təcrübəsini qətiyyən yaxına buraxmadı. Xaricdə qalmış tələbə və turistlərini ölkəyə qaytarmaqdan imtina edənlərə də oxşamadıq. Azərbaycan öz yolu ilə getdi. Heç kimə, heç nəyə laqeydlik göstərmədi. İlk gündən böyük diqqət və məsuliyyət nümayiş etdirdi. Hamının mənafeləri naminə lazım gəldiyi halda hamının hüquq və mənafelərini məhdudlaşdırmaq kimi yolla getməyi də rəva gördü. Əzizlərimizə ürəklərimizin istədiyi tərzdə toy və yas mərasimləri qurmaq imkanlarını məhdudlaşdıranda bunun müstəsna ictimai əhəmiyyətini öncədən anlamayanlar, hətta narazılıq edənlər olsa da, tezliklə hamı hər şeyi başa düşdü, hökumətin zorən getdiyi sosial məhdudlaşdırıcı tədbirlərin alternativsiz olduğunu tam şəkildə qəbul etdi. Kafe, bar, restoran, satış mərkəzləri kimi az-çox şəxsi qazanc mənbələri sayılan "toçkalarda" da işlərin müvəqqəti məhdudlaşdırılması hamının anlayışla qarşıladığı mahiyyətlər oldu. Rayonlarımızdan mərkəzlərə gəliş-gedişin məhdudlaşdırılması sadəcə gəzinti axtaranlara, ora-bura mal daşıyaraq pərakəndə və mövsümi ticarətdən beş-üç manat qazanan vətəndaşlara da azacıq ziyan vurduğu danılmaz həqiqətdir. Yaranmış məcburi fasilə üzündən normal təhsil imkanından məhrum olmuş şagird və tələbələrin də narahatlığı uzun sürmədi. "Evdə oturmaq şəxsən öz canımızı, dövlətimizi və toplumu viruslu ölümdən xilas etməyin ən asan və ən az məsrəfsiz üsuludur" təfəkkürü bütün ölkə üzrə hakim düşüncə tərzi kimi qəbul edildi. Hansı nəticələri əldə etdiyimizi müqayisələrlə görmək olar. Yetər ki, bir gündə 600-900 vətəndaşını torpağa gömərək Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına kədərli statistikalar təqdim edən ölkələrdən fəqli olduğumuzun təsəllisini yaşaya bilək.
- Azərbaycan həm öz vətəndaşlarını, həm də iqtisadiyyatını "koronadan" müdafiə sistemi qurur...
Şübhəm yoxdur ki, biz bu cəhətdən də dünya modellərindən biri olacağıq. Açıq etiraf edim ki, koronavirusla mübarizə dövründə özü üçün iki böyük hədəfi bir arada qarşısına alan ikinci ölkənin olduğunu bilmirəm. Hələlik bildiyim tək Azərbaycandır ki, insanların və iqtisadiyyatın virusdan mühafizə sisteminin qurulmasını bir arada aparır. Bu günlərdə Prezident bir sərəncam imzaladı - İqtisadiyyatın, mikrosabitliyin, məşğulluğun və sahibkarlığın virus təsirlərindən müdafiə tədbirləri barədədir. Yəqin ki, oxucularım bu sərəncamın məzmunu və nəzərdə tutduğu tədbirlərlə tanışdır. Bu üzdən sərəncamı detal və maddələri ilə araşdırmayacağam. Bunlarsız da bəllidir ki, sözügedən sərəncam çox maraqlı konfiqurasiyanı xatırladan dövlət siyasətinin təzahürüdür. Sərəncam onu deyir ki, təkcə insanların virusdan mühafizəsi hələ işin hamısı deyil. Təbii ki, virusun tam cilovlandığı gün olacaq. Nə zaman olacağı bəlli deyil. Bəlkə aylar çəkdi? Bu aylar ərzində tək insanların sağlamlığı qayğısına qalmaq bizə yetərli olacaqmı? İqtisadiyyat, sənaye, istehsal sahələri batıb getsə, bu bizim korona bəlasından qurtulmağın ardınca yeni iqtisadi bəlalara düçar olmağımıza gətirib çıxarmazmı? Demək, qarşıdakı vəzifə virusla səmərəli mübarizənin əsas maliyyə mənbəyi sayılan iqtisadiyyatı tarım vəziyyətdə saxlamaq, iqtisadiyyatı öz itkilərinin yerini fasiləsiz dolduran reaktiv enerji mənbəyi ilə təchiz etməkdir. Sərəncamın uğurlu icrası üçün şərtlər sözsüz ki, çoxdur. Ancaq həlledici məsuliyyət müvafiq işçi qruplarının əsas təşkilatçı qüvvələri olaraq İqtisadiyyat, Əmək..., Maliyyə nazirliklərinin və Mərkəzi Bankın üzərindədir. Bu dövlət qurumlarının yeni dövrün "fədakar dövlət qurumları" olmaq şansları var. Onların bu şansı doğrulda bilməsindən hamının taleyi asılıdır. Kimlərsə Mikayıl Cabbarovun, Sahil Babayevin, Elman Rüstəmovun, ya Samir Şərifovun Sərəncamın tələbləri baxımından iflasa uğraya bilməsinə şəxsi məmnunluq mənbəyi kimi baxırsa, dibi görünməyən dərinliklər qədər yanılır. Allah eləməsin, bu halda heç kimin öz şəxsi məmnunluğunun ləzzətini yaşamaq şansı olmayacaq. Virusdan hamılıqla məhv olma anında hansı zövqdən söhbət gedə bilər?! Odur ki, sərəncamın tam icrasına bütün cəmiyyətimizin xilas və ya ən azı daha kiçik itki ilə bəladan qurtuluş "paketi" kimi baxmalıyıq. Adlarını çəkdiyim dövlət qurumlarının rəhbərləri Sərəncamın uğurlu icrasına görə, qoy Prezidentdən həqiqi "sağ ol, təşəkkür" jesti qazansın. Ancaq ən böyük qazanc bizlərin qazancı olacaq - Hamılıqla sağ-salamat qalmaq, yaşamaqda davam etmək... Mən Prezidentin axırıncı sərəncamına "Millətimizin yaşam və davam paketi" kimi baxıram...
Aydın QULİYEV
