Banklardan "qara bazar"a kütləvi dollar axıdılmasının arxasında pis niyyətli siyasi planlar...

Günel Fərhadqızı: "Amma əminliklə bildirmək olmaz ki, bu, daxili amillərdən daha çox xarici amilə bağlı məsələdir"
"Qara bazar"ın yaranması təbii ki, dollara tələbatın ödənilməməsi ilə bağlıdır. Praktiki olaraq, kommersiya bankları aldığı dolları satmırsa, bu halda "qara bazar" yaranır. Çünki istər sahibkar, istərsə də adi vətəndaşın dollara ehtiyacı var.
Amma vətəndaş və ya biznes kommersiya bankından dollar ala bilmirsə, bu vəsaiti başqa yerdə, başqa sözlə, "qara bazar"da axtarmağa məcburdur. Kommersiya bankları dolları valyuta hərracında alır. Biz kommersiya banklarının xarici öhdəlikləri ilə bağlı rəqəmlərə baxsaq görərik ki, banklar aldığı dolları borcun ödənilməsinə yönəltmir və ya cüzi hissəsini yönəldir. Nəticədə bu cür mənzərə yaranır: bank hərracda dollar alır, lakin satmır. Üstəlik, banklar vətəndaşlardan da dollar alır. Nəticədə həmin dollar kütləsi "qara bazar"a gedir. Aparılan monitorinqlərin nəticələri göstərir ki, bu gün "qara bazar"ın yaranma səbəblərindən biri məhz bankların "qara bazar"ın fəaliyyətində maraqlı olmasıdır. Çünki "qara bazar"da daha yüksək məbləğdə satışlar mövcuddur, daha yüksək məzənnə ilə dollar təklif etmək və ya almaq mümkündür. Nəticədə valyuta hərracında banklar tərəfindən alınan dolların bir qismi vətəndaş və biznesə "qara bazar" vasitəsilə çatdırılır. Bunun nəticəsində bir sıra banklar gəlir əldə edir. Aparılan son araşdırmalar da göstərir ki, bəzi banklar "qara bazar"ın saxlanmasında, formalaşmasında maraqlıdır.
Ancaq bəzi ekspertlər bunu yalnız daxili faktorla deyil, xarici təsirlərlə də əlaqələndirir. "Qara bazar" amilində Azərbaycanda stabilliyi pozmaq istəyən xarici qüvvələrin rolu ola bilərmi?
İqtisadçı Günel Fərhadqızının sözlərinə görə, dünya praktikası da göstərir ki, kimlərisə həbs etməklə "qara bazar"ı ləğv etmək mümkün deyil: "Hüquq-mühafizə orqanlarından çox burada Mərkəzi Bank və Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının rolu artırılmalıdır. "Qara bazar"da olan pul banklarda satılsa, vətəndaş banklara üz tutacaq. Bundan başqa, "qara bazar"ın ləğvi üçün valyutadəyişmə məntəqələrinin bərpası da vacib sayıla bilər.
"Qara bazar" olduqca, manata təzyiq artır. Çünki vətəndaş bankdan dollar ala bilmirsə, bu, psixoloji təzyiq yaradır, vətəndaş manatın dəyər itirməsindən narahat olur. "Qara bazar" manata psixoloji təzyiq formalaşdırır və milli valyutamızın dəyərsizləşməsi prosesini sürətləndirir. Bu onu göstərir ki, "qara bazar" yalnız qeyri-leqal olduğu üçün deyil, həm də manata təzyiqləri artırdığı üçün ləğv olunmalıdır.
Daxili amillərlə yanaşı, ölkəmizdə stabilliyi pozmaq istəyən xarici qüvvələr də bu boşluqdan yararlana bilər. Amma əminliklə bildirmək olmaz ki, bu, daxili amillərdən daha çox xarici amilə bağlı məsələdir. Biz əvvəl daxili problemləri aradan qaldırmalıyıq".
Məhəmmədəli QƏRİBLİ