Trampdan neft ölkələri üçün yeni dollar sürprizi...
Dollar ətrafında yenidən maraqlı proseslər cərəyan etməkdədir və belə görünür ki, ABŞ valyutası qarşıdakı dövr ərzində əhəmiyyətli dərəcədə ucuzlaşa bilər. Bunun əsas səbəbi ABŞ hökumətinin dolların ucuzlaşmasında maraqlı tərəf kimi çıxış etməsidir.
Məhz belə bir vaxtda ABŞ prezidenti Donald Tramp yenidən dolların hazırkı məzənnəsinin həddindən artıq yüksək olduğunu bildirib və etiraf edib ki, bunda qismən onun da dövlət başçısı olaraq günahı var: "Hesab edirəm ki, bizim dollar olduqca möhkəmdir və bunda qismən mənim də günahım var, çünki insanlar mənə güvənir. Lakin ağrılı da olsa deməliyəm ki, bu, nəticə etibarı ilə bizə ziyan vuracaq". Tramp həmçinin xatırladıb ki, valyutanın məzənnəsinin möhkəmlənməsinin öz müsbət aspektləri də var: "Daha möhkəm dolların da öz müsbət tərəfləri var. Lakin ən yaxşısı bu ifadəni, yəni sadəcə möhkəm dollar ifadəsini eşitməkdir". O, həmçinin, dolların məzənnəsinin qalxmasının mənfi nəticələr verəcəyi barədə xəbərdarlıq edib: "Dolların möhkəm olduğu, digər ölkələrin isə öz valyutalarını devalvasiya etdiyi şəraitdə rəqabət aparmaq olduqca çətindir". Qeyd edək ki, Donald Tramp Amerika dollarının getdikcə möhkəmlənməsinin ölkə iqtisadiyyatı üçün xeyir gətirmədiyini hələ ABŞ prezidenti seçilməzdən öncə, seçki kampaniyası zamanı da söyləmişdi. Prezident seçildikdən az müddət sonra isə o yenidən bildirdi ki, dolların məzənnəsi şişirdilib: "Dolların məzənnəsi şişirdilib, bunun əsas səbəblərindən biri də Çinin öz milli valyutasının məzənnəsinin aşağı səviyyədə saxlanmasına yönəlmiş addımlarıdır". İndi yenidən bu məsələyə qayıdan Tramp dolların məzənnəsinin möhkəm olmasından narazılıq edir. Elə bu səbəbdən onun dolların məzənnəsinin aşağı salınması istiqamətində müəyyən addımlar atması tamamilə gözləniləndir. Düzdür, hələlik ABŞ-ın Federal Ehtiyatlar Sistemi (FES) dolların bahalaşmasında maraqlı tərəf kimi çıxış edir. Qurum bu il ərzində uçot dərəcəsini daha iki dəfə, təxminən 1,375%-dək aartırmağı düşünür. Sonuncu dəfə isə ötən ay FES uçot dərəcəsini illik 0,5-0,75% səviyyəsindən 0,75-1% faizə qədər artırıb. Qurum rəhbəri Canet Yellen Amerika iqtisadiyyatının FES-in hədəflərinə doğru irəlilədiyini və yavaş böyüməkdə olduğunu bildirərək, iş dünyasındakı güvənin son dövrdə yüksəldiyini qeyd edir. Yellen FES-in əmək bazarında yaxşılaşma və inflyasiyanın 2 faizlik hədəfə doğru irəliləməyə davam etməsini gözlədiyini vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, məşğulluq və inflyasiya gözləntilərə uyğun inkişaf etsə, gələcək yığıncaqlarda faizdə əlavə düzəlişlər etmək uyğun olar. FES-in faiz artırmaq üçün uzun müddət gözləməsinin risqlərinə də diqqət çəkən Yellen qeyd edir: "Daha əvvəl dediyim kimi, yumşaq pul siyasətinin sərtləşdirilməsini çox gözləmək rasional olmaz, çünki FES faizlərin sürətli artırılmasını tələb edir. Bu səbəblə iqtisadiyyatı tarazlıqda tutacaq pilləli faiz artımlarına davam edilməsini dəstəkləyirik". FES-in bir çox rəhbər üzvləri də faizin artırılmasını dəstəkləyir. Amma yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Tramp buna qarşıdır. O, dolların ucuzlaşmasında və beləliklə, ölkənin ixrac qabiliyyətinin artımında maraqlıdır. Amma o da faktdır ki, Tramp Amerika valyutasının dəyərini aşağı salmaq istiqamətində hər hansı bir təşəbbüsdə bulunarsa, digər ölkələr də öz yerində dayanıb durmayacaq. Məsələn, Avropa ölkələri avronun daha da ucuzlaşması istiqamətində hərəkətə keçəcək. Asiyada ilk olaraq Çin bu istiqamətdə yeni siyasətə başlayacaq. Elə indinin özündə də Pekin yuanın dəyərini bacardıqca aşağı salmağa çalışır ki, ixracda öz rəqabət qabiliyyətliliyini qoruyub saxlaya bilsin. Yaponiyada isə iyen ABŞ dollarına münasibətdə möhkəmlənməyə başlasa, bu, ölkə iqtisadiyyatı üçün növbəti zərbə olacaq. Bu səbəbdən yaponlar milli pulun bahalaşmasına imkan verməyəcək. Rusiya da artıq rublun bahalaşmasından ehtiyat edir. Aydındır ki, proses ölkəmizə də təsirsiz ötüşməyəcək. Onsuz da son günlərdə manat dollara nisbətdə bahalaşır. İndi əsas diqqət ABŞ-a yönəlib. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Federal Ehtiyatlar Sisteminin rəhbərliyi indiyədək tutduğu mövqedən geri çəkilmək niyyətində deyil. Tramp isə, öz növbəsində, Canet Yelleni vəzifə müddəti başa çatdıqdan sonra postunda saxlamaq fikrindən uzaqdır. Bu mənada Yellen gələn il postunu itirə bilər. Elə bundan sonra Tramp dolların ucuzlaşması istiqamətində qəti hərəkətə keçə bilər. Çünki ABŞ iqtisadiyyatı geridə qoyduğumuz cari ilin ilk rübünün yekunlarına görə heç də gözlənən nəticəni göstərməyib. Bu səbəbdən ABŞ hökuməti dolların ucuzlaşmasında maraqlıdır. Amma belə vəziyyət həm də yeni "valyuta müharibəsini" başladacaq.
Tahir TAĞIYEV
