OPEK-in Azərbaycanla ilginc danışıqları, dünyanın əsas neft oyunçuları ilə bir sırada...
Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatının (OPEK) son toplantısından sonra bu məhsulun dünya birjalarında qiyməti müxtəlif istiqamətlərdə dəyişir. Belə ki, Nyu-Yorkun NYMEX birjasında "Layt" markalı neftin bir barrelinin qiyməti 0,12 dollar ucuzlaşaraq 48,69 dollar, Londonun ICE ("InterContinental Exchange Futures") birjasında "Brent" markalı neftin bir barrelinin qiyməti 0,02 dollar azalaraq 50,87 dollar olub. "AzəriLayt" markalı neftin bir barrelinin qiyməti isə 0,93 dollar bahalaşaraq 51,27 dollar təşkil edib.
Hazırda OPEK-in xüsusi maraq dairəsində olan məsələ Əlcəzair görüşündə gündəlik neft hasilatının azaldılması ilə bağlı əldə etdiyi qeyri-rəsmi razılığı rəsmi hala gətirməkdir. Bu məqsədlə təkcə OPEK yox, ona üzə olmayan hasilatçı ölkələr, o cümlədən Azərbaycanla da danışıqlar aparılır. Azərbaycanla danışıqlar aparılmasını Venesuelanın neft və dağ-mədən sənayesi naziri Euloqio del Pino da təsdiqləyib. Onun sözlərindən belə bəlli olur ki, neft hasilatının azaldılması ilə bağlı, Azərbaycan da daxil olmaqla, OPEK-ə üzv olmayan böyük neft hasilatçıları Rusiya və Omanla aktiv danışıqlar aparılır. Euloqio del Pino bildirib ki, OPEC-ə üzv ölkələrin Əlcəzair görüşündə gündəlik neft hasilatının azaldılması ilə bağlı əldə etdiyi qeyri-rəsmi razılıq rəsmiləşərsə, bu, qiymətlərə ciddi təsir edə bilər. Lakin yekun qərar OPEK-in noyabrın 30-da Vyanada keçiriləcək yığıncağında veriləcək: "Həmin qərar qəbul olunarsa, neftin qiyməti normallaşa bilər. Fikrimcə, bu zaman qiymətlər sentyabr ayının orta qiymətindən 10-16 dollar yüksək olacaq. OPEK gündəlik hasilatı 0,7 milyon barrel azalda bilər. OPEK və kartelə üzv olmayan ölkələr arasında əldə olunacaq razılığa əsasən, neft təklifinin əlavə olaraq 0,5 milyon barrel azalması mümkündür. Hasilatın stabilləşdirilməsi istiqamətində hazırda Oman, Rusiya və Azərbaycanla aktiv danışıqlar aparılır".
Təşkilat üzvlərinin gəldiyi razılığa əsasən, hasilat hər bir ölkə üzrə azaldılmalıdır. OPEK-in Əlcəzair sammitinin rəhbəri Məhəmməd ben Saleh Əs-Sədanın sözlərinə görə, qurum üzvlərinin hər birinin fərdi qaydada hasilat kvotasını təşkilatın daxilində yaradılacaq xüsusi komissiya müəyyənləşdirəcək. Bununla belə, artıq məlumdur ki, hasilatda ən çox azalma Səudiyyə Ərəbistanının payına düşür. Bu ölkə gündəlik hasilatı 442 min barrel azaldacaq. İraq 135 min, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri 155 min barrel azalmaya gedəcək.Liviya və Nigeriyanın isə neft hasilatının məhdudlaşdırılması gözlənilmir.
Xatırladaq ki, OPEK-in bundan əvvəl Qətərin paytaxtı Dohada keçirilmiş sammitində razılaşmaya mane olan İran hasilatını gündəlik 3,7 milyon barrellə məhdudlaşdırmağa razılaşıb. Hazırda İslam Respublikası hasilatı bu səviyyəyə çatdırmaq üçün gündə daha 52 min barrel neft hasil etməlidir. Əlcəzair anlaşmasının isə, qeyd olunduğu kimi, bu ilin noyabr ayında Avstriyanın paytaxtı Vyanada keçiriləcək OPEK-in rəsmi sammitində təsdiqlənməsi gözlənir. Bu görüşə, Rusiya da daxil olmaqla, digər böyük neft hasilatçısı ölkələr dəvət olunacaq və onlardan da hasilatı azaltmaları tələb ediləcək. Əvvəllər hasilatın azalmasına qarşı çıxan Səudiyyə Ərəbistanının isə bu məsələdə artıq hamıdan maraqlı olduğu görünür. "Wall Street Journal" isə qeyd edir ki, OPEK ölkələrinin hasilat həcminin dondurulması ilə bağlı gəldikləri razılıqdan az öncə Səudiyyə Ərəbistanının OPEK-ə gizli sövdələşmə təklifi etdiyi məlum olub. Məlumatlı mənbələrin bildirdiyinə görə, Əlcəzairdəki iclasa az qalmış Ər-Riyad hasilat həcmini sutkalıq 400 min barrel azaltmağa razı olduğunu deyib, bircə şərtlə ki, İran hasilat həcmini sutkalıq 3,7 milyon barrel həcmində saxlasın və sanksiyaların tətbiqindən öncəki həcmə qədər qaldırmasın. Həmin vaxt sutkalıq hasilat həcmini 4,2 milyon barrelə yüksəltməkdə israrlı olan Tehran bu təkliflə razılaşmayıb. Lakin indi İranın da mövqeyi dəyişir. Mənbələrin bildirdiyinə görə, əvvəllər neftin qiyməti 20 dollara düşəcəyi halda belə buna davam gətirə biləcəyini bəyan edən Səudiyyə Ərəbistanı artan iqtisadi çətinliklər üzündən daha çevik mövqe sərgiləməyə məcbur olub. Belə ki, bu günlərdə ölkədə məmurların güzəştləri ixtisar edilib, yüksək vəzifəli şəxslərin maaşları isə 20% azaldılıb.
Xatırladaq ki, OPEK-in Əlcəzairdə keçirilmiş iclasında sutkalıq hasilat həcminin 32,5 milyon barrel səviyyəsində məhdudlaşdırılması barədə razılıq əldə olunub. "Bank of America" isə OPEK-in hasilatı azaltmaq barədə qərarının neft qiymətlərinə təsir edə biləcəyi, lakin qiymətin 70 dolları ötməyəcəyi qənaətindədir. Bankdan verilən şərhdə OPEC-in gündəlik istehsalını 700 min barrel azaltmaq barədə qərarının neftin qiymətində bahalaşmaya səbəb olacağı bildirilir: "Lakin OPEK-in hasilatı azaltması 2017-ci ilin ortalarına qədər "Brent" markalı neftin qiymətinin 70 dolları üstələməsinə səbəb olmayacaq".
Tahir TAĞIYEV
