ABŞ parçalandı - Trampçılar İranla müharibəyə girişi qadağan edən qanun layihəsi hazırladı…
Dünya gündəminin əsas mövzusuna çevrilən İsrail-İran savaşına ABŞ-ın müdaxilə edib-etməyəcəyi indi olduqca geniş şəkildə müzakirə edilir. Nüfuzlu “The Wall Street Journal” nəşri ABŞ administrasiyasındakı mənbələrə istinadən məlumat yayıb ki, prezident Donald Tramp İran İslam Respublikasına qarşı mümkün hərbi əməliyyat planlarını gizli şəkildə təsdiqləyib.
Qeyd olunur ki, Tramp və onun milli təhlükəsizlik komandasının hazırladığı hücum planı artıq Pentaqon və Mərkəzi Komandanlıq tərəfindən razılaşdırılıb. Lakin prezident hələlik son əmri verməyib və əməliyyatın həyata keçirilməsi məsələsi diplomatik nəticələrdən və İranın reaksiyasından asılı olaraq dəyərləndiriləcək.
Mənbələrin verdiyi məlumata əsasən, hücumun əsas hədəfi İranın Fordo şəhərində yerləşən yeraltı nüvə zənginləşdirmə obyektidir. ABŞ kəşfiyyatı bu obyektin son aylarda aktivləşdiyini və uranın 90%-ə qədər zənginləşdirilməsi səviyyəsinə yaxınlaşdığını qeydə alıb. Bununla yanaşı, Tramp administrasiyası İsraillə koordinasiyalı əməliyyat planı üzərində işləyir. “Bloomberg” agentliyi də mənbələrə istinadən məlumat yayıb ki, ABŞ-ın yüksək səviyyəli rəsmiləri yaxın günlərdə İrana mümkün zərbə endirməyə hazırlaşır. Onların məlumatına görə, potensial hücum iyunun 21-22-də həyata keçirilə bilər, lakin planların dəyişməsi ehtimalı var. Eyni zamanda, ABŞ-ın bir neçə federal agentliyin yüksək səviyyəli rəhbərliyi də zərbəyə hazırlaşır. Mənbələr bildiriblər ki, Amerika lideri Donald Trampın ABŞ-ın İran-İsrail münaqişəsinə müdaxiləsi ilə bağlı mövqeyi son günlər Respublikaçı müttəfiqlərin təzyiqi nəticəsində xeyli dəyişib. Mənbələrin məlumatına görə, senator Lindsi Qrem Trampı fəal şəkildə Tehrana qarşı hərbi əməliyyatların mümkünlüyünü nəzərdən keçirməyə çağırıb. Amma Trampın İsraillə İran arasında gedən müharibəyə İsrail tərəfindən birbaşa müdaxilə etməyə hazır olduğunu nümayiş etdirən döyüşkən ritorikası bəzi tərəfdarlarını çaşdırıb. Respublikaçılar Partiyasında hazırkı prezidenti qeyd-şərtsiz dəstəkləyənlərin çoxu onunla razılaşmır. ABŞ Konqresi hətta Trampın İrana hücumunu mahiyyətcə qadağan edən ikipartiyalı, Respublikaçılarla Demokratların birgə qanun layihəsini hazırlayıb. Amerikanın yeni müharibədə iştirakını rədd edən Trampçılar öz ideoloji əks düşərgələri olan Demokratlar Partiyasının radikal sol qanadı ilə parlaq həmrəylik nümayiş etdirirlər. Liberal baxışları ilə tanınan Kentukki ştatından olan respublikaçı konqresmen Tomas Massi ABŞ prezidentinə Amerika silahlı qüvvələrinin İrana qarşı istifadəsini qadağan edən qanun layihəsini Nümayəndələr Palatasına təqdim edib: “Bu, bizim müharibəmiz deyil”. Ən maraqlısı odur ki, respublikaçı Demokratlar Partiyasından dəstək alıb. Qanun layihəsinin həmmüəllifi Amerika solçularının kumirinin, Vermontdan olan senator Berni Sandersin ən ardıcıl tərəfdarı hesab edilən konqresmen Ro Xannadır. Prinsipcə, Demokratların Konqresin aşağı palatasındakı mütərəqqi qanadının bütün nümayəndələri qanun layihəsini dəstəkləməyə hazırdırlar. Konqresdə bir çoxları da İsrailin İrana zərbə endirməsi faktını pisləyir. Sanders İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunu qanunsuz təcavüzdə və beynəlxalq hüququn pozulmasında ittiham edib. Senator Qəzza zolağında hərbi əməliyyatlar başlayandan bəri səslənən İsraili Amerikanın maliyyə və hərbi yardımından məhrum etmək tələbini bir daha təkrarlayıb. Massi və Sandersin situasiya ittifaqı Amerika və xüsusilə də İsrail şərhçiləri üçün sürprizdir. Vermont senatoru yəhudidir və Massi uzun müddətdir ki, ABŞ-da çoxlarının sərhəd faşisti hesab etdiyi ifrat sağçı Con Birç Cəmiyyətini dəstəklədiyi üçün antisemitizmdə şübhəli bilinir.
Lakin Amerika mətbuatını bu ittifaq faktından çox Respublikaçılar Partiyasında Massi-Xanna qanun layihəsini daha kimin dəstəkləyəcəyi sualı maraqlandırır. Bu konqresmen Marcori Teylor-Qrin ola bilər. Əvvəllər inamlı Trampçı, bütün ölkədə özünün qəzəbli debat tərzi və çox qəribə baxışları ilə məşhur olan bu şəxs İran-İsrail münaqişəsinə ABŞ-ın hər hansı mümkün müdaxiləsini pisləyib. Teylor-Qrin Trampa xatırladıb ki, seçki kampaniyası zamanı və indiki prezidentliyi dövründə o, müharibələri başladan deyil, onları bitirən prezident olacağına söz verib. Əvvəllər bəzi məsələlərdə Ağ Evi tənqid edən Massidən fərqli olaraq, o, ilk dəfədir ki, hazırkı dövlət başçısının əleyhinə çıxış edir. Bununla belə, Teylor-Qrinin gözlənilməz üsyanında nə qədər irəliləyə biləcəyi bəlli deyil. Tanınmış sağçı jurnalist Taker Karlson da gözlənilmədən ABŞ-ın İrana zərbə endirməsinə qarşı çıxanların ruporuna çevrilib. Bir neçə videoda o, artıq Trampı ölkəni yeni xarici siyasət macərasına sürükləmək niyyətinə görə tənqid edib. Karlson İrandakı müharibənin ABŞ üçün İraqdakı müharibə ilə eyni geosiyasi və hərbi tələyə çevriləcəyinə şübhə etmir. İndi sual Tramp tərəfdarları sırasında gözlənilməz qiyamın nə dərəcədə ciddi ola biləcəyidir. Hələlik İrana təklif edilən zərbəni ictimai tənqid edənlər arasında Respublikaçılar Partiyasında yüksək səviyyəli şəxslər yoxdur. Lakin bu o demək deyil ki, onlar prinsipcə yoxdur. “The New York Times” iddia edir ki, ABŞ-ın müharibəyə girməsinə qarşı çıxanlar arasında vitse-prezident Ceyms Vensdən başqa heç kim yoxdur. İddialara görə, o, İsrailin İrana zərbə endirməsini müdafiə edib, lakin söhbət Amerika hərbçilərinin mümkün istifadəsinə gəlincə, bunun əleyhinə çıxış edib və indi Trampı ölümcül qərar qəbul etməməyə çağırır. Bunun doğru olub-olmadığı bəlli deyil. Amma əgər Respublikaçılar Partiyasının ümidi olan vitse-prezident həqiqətən də Trampın xəttinə qarşı çıxıbsa, bu, həqiqətən də prezidentin komandasında ən yüksək rütbəli məmurların iştirak etdiyi ciddi parçalanmanın olduğunu göstərə bilər. Və çətin ki, bunu ictimaiyyətdən uzun müddət gizlətmək mümkün olsun.
Nahid SALAYEV
