Putin-Ərdoğan razılaşmaları Qərb ölkələrini hərəkətləndirdi - qorxulu şeylər ola bilər...
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında ötən həftə Soçidə baş tutan görüş Avropada ciddi narahatlığa səbəb olub. Britaniyanın “Financial Times” qəzeti bir səlahiyyətli şəxsin Avropa Birliyinə üzv ölkələrin Türkiyəyə qarşı sanksiyalarla bağlı hərəkətə keçə biləcəyini iddia etdiyini yazıb.
Qeyd edək ki, Prezident Ərdoğan və Rusiya prezidenti Putin Soçidə təxminən 4 saat davam edən görüş keçirib. Görüşdə Suriyada terrorla mübarizə, iki ölkə arasında əməkdaşlıq və Ukrayna məsələləri müzakirə edilsə də, Qərb bu görüşdən narahat olub. "Financial Times" qəzeti Ərdoğan-Putin görüşü ilə bağlı yazıb ki, Qərb hakimiyyətləri Türkiyə ilə Rusiya arasında iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşməsindən getdikcə daha çox narahatdır. Yüksək rütbəli Qərb rəsmisi deyib ki, prezident Ərdoğan Rusiya qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirərsə, onlar ölkələri şirkətlərini və banklarını Türkiyədən çıxmağa çağıra bilərlər. Altı Qərb rəsmisi Türkiyənin Rusiya ilə ticarət platformasına çevrilməsindən narahat olduqlarını bildirib. Bir Qərb rəsmisi isə Türkiyəyə qarşı mümkün sanksiyaların Avropa İttifaqının parçalanmasına səbəb olacağını bildirib. O, eyni zamanda, bəzi AB-yə üzv ölkələrin Türkiyəyə qarşı addım ata biləcəyini də iddia edib və açıqlamalarında, "Məsələn, ticarətin maliyyələşdirilməsinə məhdudiyyət qoyulmasını istəyə bilər və ya böyük maliyyə şirkətlərindən türk şirkətlərinə maliyyələşdirmələrini azaltmalarını istəyə bilərlər" deyib.
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Ərdoğanla Putin arasında əldə olunan razılaşmalardan biri də Rusiyadan alınan qazın pulunun bir hissəsinin rublla ödənilməsindən ibarətdir.
Bütün bu deyilənlərin fonunda maraqlıdır, əldə olunmuş razılaşmaların Avropada doğrudanmı narahatlıq yaratma ehtimalı böyükdür? Avropanın narahatlıqları nə ilə bağlı ola bilər və buna nə ilə reaksiya verə bilərlər?
- “Avropanın Türkiyəyə yönəlik bəzi sanksiyalar tətbiq etmək ehtimalı böyükdür”
Məsələyə münasibət bildirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazovun fikrincə, Avropa ölkələrinin Türkiyəyə yönəlik bəzi iqtisadi məhdudiyyətləri tətbiq etmə ehtimalı böyükdür: “Xüsusən də Qərb-Rusiya qarşıdurmasının dərinləşməsi fonunda Moskvanın Ankara ilə yaxınlaşması bəlli dövlətləri narahat edir. Özü də bu narahatlıq Soçi görüşündən sonra daha çox özünü göstərir. Məsələnin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, Ukraynaya hücumla əlaqədar Avropa İttifaqı Rusiyaya yönəlik çoxsaylı sanksiyaları işə salıb. Avropanın hava məkanı Rusiyanın üzünə bağlanıb, bank əməliyyatlarının əksəriyyəti bloklanıb, qaz idxalı xeyli aşağı salınıb. Aİ-nin Rusiyadan böyük həcmdə qaz asılılığına baxmayaraq, Avropa qənaət rejiminə keçir. Bütün bunlarda məqsəd odur ki, Rusiya iqtisadi baxımdan zəifləsin və Ukraynaya təcavüzünü dayandırsın. Rusiya isə iqtisadi sanksiyaların təsirini azaltmaq üçün Çin, Türkiyə, İran və digər ölkələrlə ticarət əlaqələrini genişləndirir. Avropaya sata bilmədiyi qazı Çinə satmaq istəyir. “Türk axını” vasitəsilə qaz ixracının həcmini artırır. Əlbəttə ki, bütün bunlar Avropanı narahat etməyə bilməz. Qərbdə hesab edirlər ki, Türkiyə Rusiyaya yönəlik sanksiyaların təsirini azaldır. Üstəlik, enerji daşıyıcılarının kəskin bahalaşması da Rusiyanın xeyrinə olub. Qaz və neftin ixrac həcmi qismən azalsa da, yüksək qiymətlər yaranan zərəri kompensasiya edir. Türkiyə hesab edir ki, vasitəçi ölkə olduğuna görə, sanksiyalara qoşulması doğru olmaz. Üstəlik, Türkiyənin vasitəçiliyi ilə Ukrayna taxılının dünya bazarına çıxarılmasına şərait yaradılıb. Bütün bunlara rəğmən, Qərb Türkiyənin Rusiya ilə genişlənən iqtisadi-ticarət əlaqələrini həzm etmək istəmir. O üzdən, Avropanın Türkiyəyə yönəlik bəzi sanksiyalar tətbiq etmək ehtimalı böyükdür”.
Ekspert onu da əlavə etdi ki, Avropa buna gedərsə, o zaman Türkiyə Rusiya ilə daha da yaxınlaşma kursu götürəcək.
Vidadi ORDAHALLI
