Cəmiyyətdə informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi əsas şərtlərdən biri olsa da, təəssüflər olsun ki, biz bunu bəzən görə bilmirik. Söz və mətbuat azadlığı cəmiyyətin dəyərlərindən biridir və bu baxımdan onun qorunması, mühafizə edilməsi də əsas şərtlərdən biri olmalıdır. Amma çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda bu sahədə hələ də problemlər var.
Bu gün də söz və ifadə azadlıqlarından sui-istifadə edənlər tapılır. Əslində, bu sahədə azadlıq ona görə verilmir ki, onun qaydaları pozulsun və ondan aşırı dərəcədə istifadə olunsun. Bildiyimiz kimi, son dövrlər söz və mətbuat azadlığından istifadə edən media qurumlarına, ayrı-ayrı jurnalistlərə Baş Prokurorluq tərəfindən xəbərdarlıq edilib, bəzi şəxslərə sadəcə xəbərdarlıq edilməsi ilə kifayətlənilsə də, bəzilərinə cərimə tətbiq edilib. Çox təəssüflər olsun ki, son zamanlar reketlərin də sayı artıb və onlar əsasən insanların şəxsiyyətinə qarşı qarayaxma kampaniyası aparırlar, insanları şantaj edib onlardan pul tələb edirlər. Bir sözlə, reketçilik faəliyyəti ilə məşğul olanlar söz və mətbuat azadlığından kifayət qədər sui-istifadə edirlər. Vurğuladığımız kimi, söz, ifadə, media azadlığından sui-istifadə halları, reketçilik, insanların şəxsi həyatına, şərəfinə, ləyaqətinə müdaxilələrin, reketçiliyin intensivləşməsi müşahidə olunur. Bunun qarşısını almaq üçün yollar nədir? Hökumət səviyyəsində, inzibati orqanlar tərəfindən atılan addımlar, edilən xəbərdarlıqlar, bunlar nə qədər vacibdir, yerindədir? Bu sahədə maarifləndirici işlər hansı şəkildə gedir, qənaətbəxşdirmi, daha hansı işlər görülməlidir?
- “Söz və media azadlığından su- istifadə halları var”
Müstəqil.az saytının baş redaktoru Faiq Balabəyli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, söz və mətbuat azadlığından sui-istifadə halları ciddi fəsadlara yol açır və bu cəmiyyət üçün böyük narahatlıqlar doğurur. İnformasiya işləməyin xüsusi həssaslıq tələb etdiyini deyən F.Balabəylinin sözlərinə görə, verilən azadlıqldan aşırı istifadə o informasiyanın xalqa, cəmiyyətə ziyan verməsi ilə nəticələnə bilər. “Çox təəssüflər olsun ki, bir çox hallarda bizdə verilən azalıqlardan, imkanlardan qaydasından artıq istifadə etməyə meyl göstərənlər var. Söz və media azadlığından su- istifadə halları var. Halbuki, azadlıq sui-istifadə hallarına gətirib çıxarmamalıdır. Amma bizdə bəzən bunun tərsini görürük. Perşəkar jurnalistika ilə məşğul olanlarda, yaxud kifayət qədər təcrübəsi və ənənəsi olan mətbu orqanlarında vəziyyət əslində normaldır. Bu cür demək olar. Peşəkarların, mətbuat haqqında mövcud qanunvericiliyin tələbləri çərçivəsində işlərini qura bilənlərin işlədikləri, yaxud işlətdikləri KİV-lərdə bu hallara təsadüf etmək olsa da, amma digər saytlarda, xüsusən də sosial şəbəkələlərdə vəziyyət daha acınacaqlıdır”.
- “Bunun üçün nə etmək lazımdır?”
F.Balabəylinin sözlərinə görə, elə hallar var ki, medianın onunla məşğul olması birbaşa cinayət tərkibi yaradır: “İnsanların şəxsi həyatlarına müdaxilə etmək, şərəf və ləyaqətlərini təhqir etmək, işgüzar fəaliyyətinə mənfi təsir göstərmək söz azadlığı adı altında əslində cinayət tərkibi olan əməllərdir, desək, heç də yanılmarıq. Bu yollarla reketçiliyin, zorakılığın, haqsızlığın nə vaxtsa qoyulan təməlləri daha da möhkəmlənir. Əlbəttə qarşı tərəfin də bu halların genişlənməsində rolu az olmur. Məslən, mətbuata həqarət, olunan müraciətlərə bəzi dövlət qurumlarının, eləcə də məmurların biganəliyi, etinasızlığı jurnalistlərin ifadələrinin bir qədər də kəskinləşməsinə gətirib çıxara bilər və çıxarır da. Dəfələrlə olub ki, hər hansı bir idarə və müəsisəyə olunan zənglər, müraciətlər cavabsız qalıb. Hətta jurnalistə həqarət edənlər də olub. Bax bu zaman haqqında bəhs etdiyimiz mövzu ilə bağlı neqativ hallar daha da geniş vüsət alır. Bunun üçün nə etmək lazımdır? Əlbəttə IV hakimiyyət adlanan mətbuata doğrudan da sayğı göstərmək gərdir. Bəzən dövlət qurumlarının mətbuat xidmətləri mətbuatla münasibəti qurmaq, körpü yaratmaq əvəzinə uçurumlar yaradırlar. Sanki onların özlərinin doğma bildikləri, iş qurduqları mətbuat orqanları var, digərlərinə ögey münasibət bəslənilir. Çox yaxşı haldır ki, Mətbuata dövlət dəstəyi var və bəzən vəsait əldə etmək üçün reketçilik, yaxud buna bənzər hallara rəvac verən mətbu orqanlar maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırdıqlarına görə bu əməllərə rəvac verməzlər”.
- “Son vaxtlar bəzi mətbu orqanlarda, sosial şəbəkələrdə yerli-yersiz...”
Son vaxtlar sosial şəbəkələrdə, bəzi saytlarda həqiqətə uyğun olmayan, dövlətin mövqeyinə uyğun gəlməyən, açıq şəkildə söz və media azadlığından sui-istifadə nümunəsi olan informasiyaların yayılmasının qarşısının alınması üçün yeni qəbul edilən media haqda qanunun, eləcə də peşə etikası qaydalarının, informasiya ilə işləmək texnologiyalarının təbliğ edilməli olduğunu deyən F.Balabəyli hesab edir ki, informasiyanın dəqiqliyi üçün rəsmi qurumlar da mətbuata açıq olmalıdır, eyni zamanda mediada düzgün informasiya yaymağa çalışmalıdır. “Son vaxtlar bəzi mətbu orqanlarında, sosial şəbəkələrdə yerli-yersiz, qanundan kənar yazıların, dövlət sirrlərinin aşkar olunması həddinə çatan informasiyaların yayılmasına qarşı əməli tədbirlər görülür və bu çox vacibdir. Dəqiqləşdirilməmiş informasiyalarınn tirajlanması düşmən dəyirmanına od su tökməkdir. Ehtiyatlı və etibarlı olmaq gərəkir. Bununla da bağlı mətbuatın çiyninə böyük yük düşür. Bu yöndə maarifləndirmə işləri aparılmalı, xüsusi tədbirlər keçirilməli, peşəkarların təcrübəsinə güvənilməlidir”-deyə F.Balabəyli qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
