Bayden Trampın çox ziyanlı Colan təpələri və Yerusəlim qərarlarına da əl gəzdirəcəkmi...
Ağ Evdəki ilk günündə ABŞ prezidenti Co Bayden Tramp dövründə qəbul olunmuş 17 sənədi rədd edən fərman imzalayıb. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp tərəfindən tətbiq olunan sərt immiqrasiya siyasətinə son qoyan fərmanı imzalayan Bayden Konqresə ölkədə qanunsuz olaraq yaşayan milyonlarla immiqrant üçün vətəndaşlıq yolunun açılmasını təklif edən qanun layihəsi göndərib.
Bayden ilk olaraq federal qurumların binalarında və şəhərciklərdə COVİD-19 səbəbi ilə maska taxmağa məcbur edən qərarı tətbiq etməyə başlayıb. İqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizəni özünün prioritetlərindən biri kimi qoyan Bayden qlobal istiləşməni inkar edən Trampın geri çəkildiyi Paris İqlim Sazişində yenidən iştirak etmək üçün prezident sərəncamını imzalayıb.
Bundan əlavə, Bayden COVİD-19 epidemiyasından sonra Trampın ayrıldığı Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına qayıtmaq üçün də fərman imzalayıb. Bayden Donald Trampın vəzifəyə gəldikdən təxminən bir həftə sonra imzaladığı fərmanla bəzi müsəlman ölkələrinə səyahət qadağasını da ləğv edib.
Həmçinin, Bayden Tramp dövrünün ən mübahisəli qərarlarından biri olan Meksika sərhədində inşa edilmiş divardan vəsaitin kəsilməsinə dair də bir fərman imzalayıb. İmmiqrasiya mütəxəssisləri son dörd ildə tətbiq olunan məhdudiyyətlərin çoxunun qaldırılmasının aylar və ya daha uzun müddət çəkəcəyini proqnozlaşdırır. Bayden Obamanın 7 illik hakimiyyətindən sonra ekoloji səbəblərdən 2015-ci ilin noyabrında rədd etdiyi, lakin Donald Tramp tərəfindən təsdiqlənmiş Keystone XL neft kəməri layihəsinin ləğvi barədə bir fərman da imzalayıb. Kanada neftini Meksika Körfəzindəki ABŞ-ın neftayırma zavodlarına daşıyacaq 2735 kilometrlik neft kəməri layihəsinin gündə təxminən 800 min barrel neft ötürməsi gözlənirdi.
Bayden Ağ Evdə jurnalistlərə açıqlamasında Donald Trampın ona "çox səxavətli" bir məktub qoyduğunu, ancaq məktubun məzmununu bölüşməyəcəyini söyləyib.
Göründüyü kimi, prezidentliyə başlayan Bayden Tramp dönəmində qəbul edilən bəzi prinsipial qərarların ləğvinə imza atıb. Ancaq maraqlıdır ki, Baydenin özünün vitse-prezident olduğu dönəmdə İranla imzaladığı nüvə sazişinin Tramp tərəfindən pozulması, Trampın Colan təpələrini İsrailin torpağı kimi tanıması və Yerusəlimi İsrailin paytaxtı kimi tanıması, hətta ABŞ-ın öz səfirliyini həmin şəhərə köçürməsi kimi ziddiyyətli qanunla bağlı Bayden heç bir qərar verməyib. Bu istiqamətdə hansısa qərarlar qəbul edilə bilərmi?
Politoloq Qabil Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, ABŞ kimi ölkədə qəbul edilən qərarlar bəzən heç birinci şəxsin də iradəsindən asılı olmur: “Belə oturuşmuş dövlətçilik ənənələri olan ölkələrdə şəxsi amilə görə qərarların geri oxunması olduqca çətin prosesdir. Çünki bunun üçün həm də ABŞ dərin dövlətinin icazəsi, rəyi olmalıdır. Biz Baydenin prezident səlahiyyətlərinə başladığı ilk gündən belə addımlar atdığını gördük. Çox güman ki, bütün bunlar ABŞ-ın lazımi dairələri ilə məsləhətləşilib. Əgər onların iradəsi olmadan belə addımlar atılırsa, onda biz Baydenin idarəçiliyi dönəmində ciddi çətinliklərlə üzləşəcəyinin şahidi olacağıq. Ancaq hesab edirəm ki, İranla bağlı nüvə razılaşmasına yenidən baxıla bilər. Çünki 6 ölkənin iştirakı ilə əldə olunan razılaşmanın müəlliflərindən biri məhz Bayden olub. Yeni prezidentin Trampın bu məsələ ilə bağlı qəbul etdiyi qərarı ləğv etməyə gücü çata bilər. Çünki ABŞ-ın daxilində buna meylli olan çoxlu qüvvələr var. Ancaq Yerusəlimdən səfirliyi yenidən Təl-Əvivə köçürmək məsələsi olduğu kimi də qalacaq. Çünki bunu etməklə Bayden ABŞ-dakı güclü yəhudi icması ilə üz-üzə gəlmiş olar ki, bu da ona sərf edən variant deyil. Colan təpələrilə bağlı məsələ də kifayət qədər mübahisəlidir. Bu, beynəlxalq məhkəmədə mübahisələndirilə bilər. Həmin təpələr olduqca stratejidir. Colan təpələri Suriyanın ərazisinə aid olub, İsrail tərəfindən işğal edilib. Hazırda Suriyada dayanqlı bir hakimiyyət yoxdur. Suriya hakimiyyəti tərəfindən ciddi dirəniş olsa, bununla bağlı müzakirələr başladıla bilər. Yəni Suriyanın siyasi iradəsindən asılı olan məsələdir”.
Müsahibimiz hesab edir ki, Baydenin atdığı ilk cəlbedici addımlara baxmayaraq, onun prezidentlik dönəmində ABŞ siyasətində ciddi kardinal dəyişikliklər baş verməyəcək: “Çünki ABŞ-ın siyasətini müəyyənləşdirmək yalnız prezidentə bağlı olan məsələ deyil”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
