Banklar dollar satışını dayandırıb, "qara bazar"a dollar hardan girir...
Vüqar Bayramov: "Dollara tələb ödənilməyənə qədər belə vəziyyət davam edəcək"
Kommersiya bankları dollar satışını tamamilə dayandırıb. Vətəndaşlar dollara olan tələbatını "qara bazar" vasitəsilə ödəyir. "Qara bazar"da isə qiymətlər çox bahadır.
Ölkədə 32 bank var və onlar arasında xarici valyuta satanların sayı azalır. Banklar əhaliyə yalnız valyuta hərraclarında əldə olunan, habelə ixrac əməliyyatları həyata keçirən müştərilərdən alınan dolları satır. Əlavə mənbələr üzrə dollar təklif etmək imkanları yoxdur. Dollar qıtlığının artması fonunda bəzi banklar yetərincə dollara sahib olmadığı üçün valyuta satmaqdan tamamilə imtina edir.
Buradansa məhz "qara bazar"a yol açır. Problem ondadır ki, "qara bazar" da, dolayı yolla, sonradan rəsmi kursa təsir edir. Düzdür, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası (MBNP) və hüquq-mühafizə orqanları qeyri-rəsmi bazara qarşı mübarizə aparır, lakin bu yetərli deyil. Mərkəzi Bank hərraclarının nəticəsinə uyğun hər dəfə rəsmi məzənnəni müəyyən edir, bundan sonrasa "qara bazar" dollar üçün özünün qeyri-rəsmi məzənnəsini "elan" edir. Aydındır ki, valyuta qıtlığı fonunda dollar axtaran vətəndaşlar, ilk növbədə iş adamları "qara bazar"a üz tutmalı olur. Oradasa ABŞ valyutası hazırda az qala 2 manata alınıb-satılır. Yəni AMB-nin elan etdiyi məzənnədən aşağı-yuxarı 4 faiz fərqlə alış-satış tələbinə məhəl qoyulmur. İddia edilir ki, bankların bir çoxu dollar satışını "qara bazar" vasitəsilə həyata keçirir. Buna səbəb isə "qara bazar"da qiymətlərin baha olmasıdır.
Bütün hallarda, banklar dollar satmırsa, o zaman dollar "qara bazar"a necə yol tapır?
Sözügedən məsələni dəyərləndirən iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramovun fikrincə, bu, müxtəlif amillərlə bağlıdır: "Ölkədə dollar qıtlığı var. Bunun əsas səbəbi odur ki, kommersiya bankları hərraca 700 milyon dollarlıq tələblə çıxırlar, ancaq Dövlət Neft Fondu cəmi 50 milyon təklif edir. Nəticədə tələb təklifi 14 dəfə üstələyir. Orta hesabla 27 banka 50 milyon dolların satıldığını nəzərə aldıqda auksionda orta hesabla hər bank bir milyon səkkiz yüz əlli min dollar almış olur. Tələb yüksəkdir. Tələb yüksək olduğu üçün kursu müəyyənləşdirmək çox çətindir. Nəticədə bu ona gətirib çıxarır ki, kommersiya bankları dollar satmır. Buna görə də "qara bazar" canlanır. Valyutadəyişmə məntəqələri Mərkəzi Bank tərəfindən ləğv edilən zaman bunun doğru addım olmadığını və "qara bazar" yaradacağını bildirmişdik. Satışın banklarda cəmləşməsi, praktiki olaraq rəqabətin olmaması "qara bazar"ın formalaşmasına gətirib çıxardı. Banklar "qara bazar"la işləməkdə maraqlıdır. Çünki "qara bazar"da qiymətlər daha bahadır. Nəticə etibarilə dolların alışı və satışı "qara bazar" vasitəsilə həyata keçirilir. Tələb ödənilməyənə qədər belə vəziyyət davam edəcək. Mövcud vəziyyət onu göstərir ki, kommersiya banklarının dollara olan tələbi ödənməyincə, "qara bazar" inkişaf edəcək. Mərkəzi Bank və Dövlət Neft Fondu kommersiya banklarının bu tələbini qarşılamalıdır. Dolların satışı "qara bazar" deyil, banklar vasitəsilə həyata keçirilməlidir".
Vidadi ORDAHALLI
