Keçmiş nazir Zəngəzura qarşı ABŞ-da hansı dairələrdən sifariş alıb?..
Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri Vardan Oskanyan Zəngəzur dəhlizinin açılmasını erməni cəmiyyətinə fəlakət, ölkənin ərazi bütövlüyünün, suverenliyinin pozulması kimi təqdim edir.
Oskanyan bu günlərdə ABŞ Konqresində isveçrəli dəputatların iştiraki ilə "Artsax" ermənilərinin hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı müzakirədə iştirak edib. Rəsmi məlumatlara görə, Tramp da Zəngəzur dəhlizinin açılmasının tərəfdarıdır. Hətta ABŞ-ın Zəngəzur dəhlizini icarəyə götürməsi məsələsi müzakirə edilir. Amma Oskanyan ABŞ-dan qayıdandan sonra Zəngəzur dəhlizinə qarşı aqressivləşib. Amerika səfərinin ardınca onun Zəngəzur dəhlizinə qarşı çıxması onu deməyə əsas verirmi ki, Oskanyan Amerikada müəyyən dairələrdən, xüsusilə erməni lobbisindən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı sifariş alıb?
Abutalıb Səmədov: "Tramp bu məsələnin üstünə ciddi şəkildə düsərsə, yaxın zamanlarda öz məqsədinə nail ola bilər"
Məsələ ilə bağlı baki-xeber.com-a danışan Abutalıb Səmədov bildirdi ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması uzun müddətdir müzakirə olunur və müzakirələrin heç biri dəhlizin açılmasına ümid vermir: "Bir tərəfdən Rusiyanin 10 noyabr 2020-ci il bəyannaməsinə istinad edərək dəhlizə rus sərhədçilərinin nəzarət etməsində israrlı davranışı, digər tərəfdən Ermənistanın nəzarət üçün öz xüsusi qurumunu yaratması, üçüncü tərəfdən İranın qəti şəkildə dəhlizə Ermənistan tərəfindən nəzarəti tələb etməsi vəziyyəti həddindən artıq mürəkkəbləşdirib. Belə bir şəraitdə Amerika mətbuatı iddia ilə çıxış elədi ki, ABŞ-a məxsus şirkət bu yolu icarəyə götürmək istəyir. Əvvəl Dövlət Departamenti bu informasiyanı təkzib etdi, belə bir şey barədə məlumatlarının olmadığını dedi. Lakin bu günlərdə ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Zəngəzur dəhlizinin ABŞ şirkəti tərəfindən icarəyə götrülməsinin mümkünlüyü barədə bəyanat verib.
Düzdür, ermənilər tələb ediblər ki, Ermənistandan gələn və Naxçıvan ərazisindən keçərək yenidən Ermənistan ərazisinə qayıdan yola da Amerika şirkəti nəzarət etsin. Amma Azərbaycan tərəfi buna qəti şəkildə etiraz edib. Çünki 10 noyabr sənədinə görə, yalnız Zəngəzur dəhlizində hərəkətin necə olacağı birmənalı şəkildə əksini tapır. 9-cu bənddə yazılır ki, Naxçıvandan Azərbaycanın əsas hissəsinə gələn yolda nəqliyyatın və insanların maneəsiz hərəkəti təmin olunmalıdır. Bu səbəbdən verilən təkliflər yalnız bu dəhlizlə bağlı ola bilər. 10 noyabr sənədində Naxçıvandan keçən hər hansı kommunikasiya haqqında elə bir tələb yoxdur. Yalnız Zəngəzur dəhlizi barədə tələb var. Müzakirələr də bu dəhliz barədə olmalıdır. Amerika şirkəti 43 kilometrlik yolu icarəyə götürmək istəyir və görünür ki, bu variant Azərbaycan tərəfini qane edir. Hərcənd, bu barədə elə bir bəyanat səslənməyib.
Əslində indiki şəraitdə bizim üçün ən məqbul variant o olardı ki, ABŞ şirkəti bu yola nəzarət eləsin. Ancaq buna Rusiya və İran imkan verərmi? İranın mövqeyi aydındır - Zəngəzur dəhlizinə yalnız Ermənistan nəzarət etməlidir, deyir. Üstəlik, ABŞ və İran arasındakı münasibətlər də aydındır. Bu münasibətlər dostluq səviyyəsindən çox fərqlidir. Ona görə də rəsmi Tehran Amerika hərbçilərinin İran sərhədlərinin yaxınlığında olmasını qətiyyən istəməz. Buna Rusiya da razılaşmaz, çünki Rusiya hərbi bazası haqqında İrəvan və Moskva arasında bağlanmış müqavilə var. Həmin müqaviləyə əsasən Ermənistan ərazisinə silahlı qüvvələrin yeridilməsi yalnız Rusiya tərəfinin razılığı ilə ola bilər. Əgər Rusiya tərəfi razılıq verməsə, heç bir silahlı birlik Ermənistan ərazisinə daxil ola bilməz. İndi nəzərə alsaq ki, 43 kilometrlik ərazini nəzarətə götürmək üçün kifayət qədər hərbçiyə ehtiyac var və bu hərbçilərin Ermənistana gəlməsi üçün Rusiya razılıq verməlidir, mən güman edirəm ki, belə bir razılığın verilməsi ən azı bu gün münkün deyil. Bəlkə gələcəkdə ABŞ ilə Rusiyanın münasibətləri tamamilə dəyişə bilər, o halda Rusiya da buna həvəslə razılıq verər. Lakin yaxın zamanlarda belə bir razılığın olacağı mümkün deyil.
İran və Rusiyanın razılığı olmayan məsələyə Ermənistanın razılıq verməsi mümkün deyil. Ermənistan İran və Rusiya ilə münasibətlərin pisləşməsinə şərait yaradacaq bir addım atarmı?
Onsuz da Ermənistanın Rusiya ilə münasibətləri kifayət qədər problemlidir. Amma İranla Ermənistan arasında çox isti münasibətlər var. Bu münasibətlər Ermənistan üçün çox qiymətlidir. Bu səbəbdən İranın istəklərinin ziddinə olaraq ABŞ hərbçilərinin Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməsinə Ermənistanın razılıq verməsi kifayət qədər çətin görünür. Güman edirəm ki, bu variant Azərbaycan üçün ən uyğun variant olardı.
Təbii ki, keçmiş xarici işlər naziri bu məlumatlara malikdir. Ola bilər ki, hələ ABŞ-da erməni lobbisi tərəfindən ona əlavə məlumatlar da verilib. Zəngəzur dəhlizinin açılmasını indiki şəraitdə Oskanyan kimiləri böyük təhlükə sayır və mümkün qədər bunu ləngitməyə çalışırlar. Hərcənd, dəhlizin açılmasında ən maraqlı tərəf Ermənistandır və bundan ən çox udacaq tərəf də Ermənistandır. Ancaq Oskanyan kimiləri Ermənistanın maraqlarını düşünmür. Çünki Ermənistanın artıq gəlir götürməsi əhalinin vəziyyətinin bir az da yaxşılaşmasına gətirib çıxara bilər və bu da son nəticədə Paşinyan hökumətinin möhkəmlənməsinə səbəb ola bilər ki, bu da müxalifət və onun əsas fiqurlarından biri olan Vardan Oskanyanı qətiyyən qane etmir.
Oskanyanın ABŞ-da erməni lobbisindən belə bir sifariş alması və bu səbəbdən sözügedən istiqamətdə qızğin fəaliyyət göstərməsi gözlənilən idi. Digərləri də fəallaşacaq və əllərindən gələni edəcəklər ki, Zəngəzur dəhlizi açılmasın, mümkün qədər bu proses ləngisin və müxalifət bundan gələcəkdə faydalanmaq imkanı əldə etsin.
Lakin NATO baş katibi ilə Trampın bu günlərdə baş tutan görüşü bir daha göstərdi ki, region ABŞ üçün maraqlıdır. Sülh sazişinin imzalanması istiqamətində ciddi fəaliyyət başlayıb. Trampın elan etdiyinə görə, ola bilsin ki, yaxın vaxtlarda sülh sazişinin imzalanması mümkün olsun.
Mən də güman edirəm ki, yaxın vaxtlarda Ağ Evdə belə bir imzalanma mərasiminin baş tutması ehtimali çox yüksəkdir.
ABŞ bölgədə digər problemlərin aradan qaldırılmasında maraqlıdır. Bu problemlərin ən ciddilərindən biri Zəngəzur dəhlizinin açılmasıdır. Fikrimcə, Tramp bu məsələnin üstünə ciddi şəkildə düsərsə, yaxın zamanlarda öz məqsədinə nail ola bilər".
Akif NƏSİRLİ
