Vətən müharibəsində də, bərpa dövründə də millətlərimizin vahid ideyası...
Azərbaycançılıq ideologiyası dünya azərbaycanlılarının vahid ideya ətrafında birləşməsini şərtləndirən tarixi-siyasi amillərin təsnifatını, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın hüquq və azadlıqlarının qorunması sahəsində dövlətin qarşısında duran vəzifələri, onların Azərbaycana münasibətdə üzərinə düşən mənəvi öhdəlikləri, habelə azərbaycanlı anlayışının sosial-fəlsəfi məzmununu müəyyənləşdirən konsepsiyadır.
Azərbaycançılığı şərtləndirən ən mühüm amillərdən biri milli ənənədir
Məsələ ondadır ki, Azərbaycançılıq millətindən asılı olmayaraq özünü azərbaycanlı sayan vətəndaşların həmrəyliyi üçün möhkəm istinad mənbəyi, ideoloji bünövrədir. Bu ideologiyanın xarakteri həm də bütün dünyaya səpələnmiş 50 milyondan artıq azərbaycanlını vahid ideallar naminə səfərbər etmək qüdrəti ilə müəyyən olunur. Onları vahid ideya ətrafında birləşdirməkdir. Azərbaycançılığı şərtləndirən ən mühüm amillərdən biri də milli ənənədir. Ənənələr xalqın keçdiyi zəngin tarixi yolun mütərəqqi yaşam təcrübəsini özündə qoruyub saxlayır. Deməli, azərbaycançılıq ideologiyası həm də xalqın tarixən tapındığı mütərəqqi ənənələri gələcək nəsillərə ötürən mənəvi körpüdür. Azərbaycançılığın gücü, eyni zamanda fərdi maraq və meyilləri dövlət siyasəti ilə birləşdirmək, xalqın milli-mədəni eyniyyətini qoruyub saxlamaq imkanları ilə ölçülür. Dövlətçilik hisslərinə malik olmayan xalq milli dövlətini inkişaf etdirə bilməz. Bu mənada, azərbaycançılıq ideologiyası milləti, xalqı, dövləti qəlbən sevməyi, onun naminə yorulmadan çalışmağı bütün mahiyyəti ilə təşviq edir. Azərbaycançılığın əsasında yer alan ünsiyyət birliyi isə vahid ana dilimiz vasitəsilə həyata keçirilir. Azərbaycan dili milliliyin ifadə vasitəsi olduğu üçün azərbaycançılıq ideologiyasının komponenti kimi çıxış edir. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Vətən və xalq qarşısında göstərdiyi böyük xidmətlərdən biri də milli dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi baxımından çox əhəmiyyətli olan azərbaycançılıq ideyasını irəli sürməsi, onu milli diasporun təşkilatlanması üçün ideoloji təmələ çevirməsidir.
Ölkədəki bütün etniklər Qarabağın bərpasında fəal iştirak edirlər
Ümumilikdə, Azərbaycançılıq ideyasının birləşdirici dəyərləri bütün sahələrdə öz müsbət təzahürlərini göstərir. Elə sahə yoxdur ki, orada bu ideyanın elementləri özübü göstərməsin, biruzə verməsin. Məlum olduğu kimi, 4 il əvvəl Azərbaycan çox böyük uğura imza atdı. Ermənistanın 30 illik işğal siyasətinə son qoyuldu və ərazilərimiz azad edildi. 2023-cü ilin sentyabrında keçirilən bir günlük antiterror əməliyyatları sayəsində isə, suverenliyimiz tam təmin edildi. O da məlumdur ki, ərazilərimiz işğaldan azad ediləndən sonra bərpa, quruculuq, yenidən qurma işlərinə başlanıldı. Müşahidələr göstərir ki, Azərbaycan vətəndaşı olan bütün etniklər Qarabağın bərpasında hamı bir nəfər kimi, canla, başla iştirak edirlər. Bütün regionlardan bu işə qoşulanlar var. Bütün bunlar bir daha onu göstərir ki, necə böyük ideyaya sahibik.
Ölkədə yaşayan hər bir insan etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Azərbaycan xalqının tərkib hissəsidir
Sözügedən məsələni "Bakı-Xəbər"ə şərh edən tarix elmləri doktoru, professor Məhərrəm Zülfüqarlının fikrincə, azərbaycançılıq Azərbaycan dövlətçiliyi üçün ən vacib məsələlərdən biridir: "Azərbaycançılıq ideyasını izah etmək üçün, birinci növbədə biz millətçilik ideologiyasını izah etməliyik. Millətçiliyin də iki forması var. Etnik millətçilik və dövlət millətçiliyi. Etnik millətçilik sırf etnik kökə, etnik bağlılığa əsaslanır. Dövlət millətçiliyində isə, dövlət-vətəndaş məsələsi əsas götürülür. Bu barədə müxtəlif fikir mübadilələri gedir. Azərbaycanda uzun müddət sövet dövründə dini və milli qadağalar çox olduğundan insanlarda etnik millətçiliyə meyil çox güclüdür. Pantürkist, panislamist damğası ilə 30-cu illərdə və digər dövrlərdə ziyalıların represiyaya məruz qalması, güllələnməsi bu hissi oyadırdı. Sonra türk dilinə, musiqisinə qadağaların qoyulması, Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrində Moskvanın yaratdığı baryerlər ona gətirib çıxartdı ki, insanlarda buna bir aclıq var idi. Bu da ona gətirib çıxardı ki, 1988-ci ildə milli azadlıq hərəkatı başlayanda türkçülük ideyası aparıcı mövqeyə keçdi. Çünki Əhalinin 90 faizi Azərbaycan türküdür. Hərəkat dövründə milli azlıqlar da türçülük ideologiyası ətrafında birləşərək imperiyaya qarşı mübarizəyə qalxdılar. Bu, bir romantik dövr idi. Ancaq dövlət müstəqilliyi bərpa edildikdən sonra gördülər ki, etnik milətçilik dövlət quruculuğunun inkişafına imkan vermir. Çünki etnik millətçilik separatizmi qızışdıran qüvvələrin maraqlarına xidmət edir. Ona görə də 1995-ci ildə yeni Konistitusiya qəbul olunanda biz türkçülükdən azərbaycançılıq ideologiyasına keçdik. Azərbaycan 1995-ci ildə Konstitusiya qəbul etdikdən sonra dövlət millətçiliyinə, yəni azərbaycançılığa önəm verməyə başladı. Ölkədə etnik separatizmin əsaslarının məhv edilməsində bu amil vacib rol oynayıb. Ölkə Konstitusiyası qəbul edilərkən doğru olaraq azərbaycançılıq ideologiyasına önəm verildi. Azərbaycançılıq ideologiyası etnik deyil, dövlət millətçiliyidir. Bu, o deməkdir ki, ölkədə yaşayan hər bir insan etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Azərbaycan xalqının, millətinin üzvüdür, tərkib hissəsidir. Bu ideologiyanın müsbət tərəfi odur ki, bütün əhalini etnik və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq birləşdirən bir ideologiyadır. Yəni vətən məfhumu bizi birləşdirir. Ona görə də bu ideologiya sonralar bizim qələbəmizdə mühüm rol oynadı. Nəticədə 44 günlük Vətən müharibəsində bütün xalq birləşərək vətəndaş mövqeyi nümayiş etdirdi. Bu gün də bütün ölkə vətəndaşları bu ideologiyanın ətrafında birləşərək işğaldan azad edilən ərazilərimizin bərpasına töhfə verirlər".
Vidadi ORDAHALLI
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
