Cümə axşamı günü, 17 iyul 2025
     

Dövrünün qüdrətli söz və fikir ustadı - Nəsimi zirvəsi

Image

Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 2018-ci ildə Türk dünyasının böyük, mütəfəkkir şairi İmadəddin Nəsiminin anadan olmasının 650 illik yubileyi münasibətilə müvafiq sərəncam imzalamışdır. Həmin fərmana uyğun olaraq 2019-cu il Azərbaycanda Nəsimi ili olaraq qeyd edilir. Azərbaycan Respublikası “Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyi öz fəaliyyətini bu fərmandan irəli gələn məsələlərin həyata keçirilməsi istiqamətində qurur. Təbii ki, bu işdə birliyə dəstəyi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi  Şurası verir. 

İmadəddin Nəsimi kimi söz xiridarının, fikir sahibinin, filosofun bu gün yüksək səviyyədə anılması onun əsl həqiqətdə də əbədiyaşar bir şair olduğunun əyani göstəricisidir. Nəsimi bütün dövrlərin şairidir, zamanının söz sahibi, fikir sahibidir.

Nəsimi yaradıcılığında insan idrakı, özünüdərk anlamı xüsusi məqamda dayanır. Nəsimiyə görə mənəvi yüksəkliyin dörd mərhələsini -şəriəti layiqincə mənimsəyən, seçdiyi təriqət  yolunda inamla addımlayan, onu insanlar arasında yayan, ədəb-ərkanı ilə cəmiyyətə örnək olan və ən sonda, bütün həyatını, amalını ilahi eşq ilə yaşayan, çarpışan insan haqqa mütləq şəkildə qovuşacaqdır. İlahi eşqi öz həyatının kredosu seçən bəşər övladı kamilllik mərtəbəsinə çatan insandır. Nəsimi hesab edirdi ki, insan yalnız və yalnız idrakın ali tərbiyəsi ilə küllü kainatın sirlərindən vaqif ola bilər. Bu yolda isə ona ən yaxın köməkçi öz müəllimi, ustadı, müridi, bələdçisi olacaqdır. Fəhminə, idrakına həsəd apardığı Fəzlullah Nəimi də məhz bu yolda İmadəddin Nəsiminin müəllimi-müridi olmuşdu.

Nəsimi ilahi eşq yoluna varanda bu yolun təhlükəli olduğunu bilirdi. O bilirdi ki, XI əsrdə sufizmin banisi Mənsur Həllacı bu təriqəti yaydığına görə edam etmişdilər. O müəlliminin -Fəzlullah Nəiminin edam edilməsinin dəhşətini də yaşamışdı. Lakin çıxdığı yoldan dönməmişdi, qorxmamışdı. Gözlərini qırpmadan, dizlərini bükmədən dar ağacınadək məğrurcasına addımlamışdı. O ölümü ilə ölümsüzlük qazanacağını da bilirdi. Şəhadətə varacağı məkanda ucalacağından da, haqqa varacağından da xəbərdar idi. Ona görə var səsi ilə bütün dünyaya:

- Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam,

Gövhəri-laməkan mənəm, kövnü məkana sığmazam.-deyərək hayqırırdı.

Arzusu, məramı, məqsədi insanların eyni, bərabərhüquqlu cəmiyyətdə yaşaması olan Nəsiminin buna sözün əsl mənasında, haqqı var idi. Bu böyük düha yer üzünün çiçəklənməsi yolununun kamillikdən, bütünlükdən keçdiyini  vurğulayırdı. Onun istəkləri insanlığa, cəmiyyətin çiçəklənməsinə xidmət edirdi. O hər tərəfi tutan saxtakarlığa, yalana, hiyləyə qarşı çıxırdı. İnsanları nadanlığa, cahilliyə qarşı mübarizəyə səsləyirdi. Nəsimi özü də bu cahilliyin, savadsızlığın,    böhtanın qurbanı oldu:

-Zahidin əfsanəsindən soydular nahaq məni,
Həq bilir səndən, şəha, sahib nəzərlər ağrımaz.

Zahidin bir barmağın kəssən dönər həqdən qaçar,
Gör bu gerçək aşiqi sər-pa soyarlar ağrımaz.

Bildiyimiz kimi, Nəsiminin yaşadığı dövrdə Azərbaycan Teymurilərin işğalı altında idi və geniş xalq kütləsi tərəfindən silsiləli şəkildə xalq üsyanları baş verirdi. Xalq boyunduruq altında yaşamağı qəbul etmirdi. Ağıllı sözün, fikrin mövcudluğu xalqı öz iradəsini göstərməyə təşviq edirdi. İmadəddin Nəsiminin bir-birindən dəyərli fikirləri və bu fikirlərin toplandığı şeirlər, qəzəllər dildən-dilə düşərək, bütün Şərqi bürümüşdü. Qoca Şərqin elə bir guşəsi tapılmazdı ki, orada Nəsimidən danışılmasın və ondan qəzəllər, ilahilər oxunmasın.

O zaman bütün ədəbi-siyasi, fəlsəfi baxışları ilə düşünən beyinlərin rəğbətini qazanan hürufilik təriqətinin fəal təbliğaçısı Fəzlullah Nəimi ilə Bakıda görüş onda hürufilik haqqında böyük təəssüratlar oyadır. Nəsimi hürufilik təlimini qəbul edir.

Nəsimin ictimai-siyasi baxışları onun qələmə aldığı qəzəllərində də özünü göstərir. Qəzəlləri ilə bərabər özü də uzun, məşəqqətli bir yola çıxır. Elə bir yol ki, Nəsimini ölümsüz edəcək, edamına fərman verdirəcək, əbədiyyət üfüqlərində parladacaqdı.

Bir nüansı xüsusilə vurğulamaq lazımdır ki, Nəsimi Azərbaycan poeziyasında ictimai-siyasi fəlsəfənin banisidir. Şirvandan tutmuş Təbrizədək, Anadoludan Karamandan, Diyarbəkirdən, Ankaradan tutmuş Bursayadək, Hələbədək şeirləri sevilərək, dillərdə, ağızlarda gəzən Nəsimi sözünün gücü-qüdrəti bir çox elm-ədəbiyyat biliciləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. XVI yaşamış alim Lətifi  yazırdı ki, "Türk şeiri ilə ən əvvəl Nəsimi şöhrət tapmışdır”.

- Allahu Əkbər, ey sənəm hüsnündə heyran olmuşam,
Qövsü qüzehdir qaşların, yayinə qurban olmuşam.

Nəsiminin bircə bu sözlərlə, bu inamla başlayan qəzəli onun dinsiz, imansız olmadığının əyani nümunəsidir. Bu misralar Nəsimiyə şər, böhtan atanlara tutarlı bir cavabdır.

Aydın fikir, dərin məna, rəngarəng obrazlar, bənzətmə əv məcazlar -budur Nəsimi sənətini sevdirən, onun şöhrətinə ellərə, dillərə düşürən. Onun şeirlərini oxuyan insan istər-istəməz fəlsəfi düşüncələrin təsirinə düşür, müqəddəs varlıq və yaradılmışla bağlı dərin fikirlərə dalır. Və bu fikirlərin qoynunda axtardığını tapmağa çalışır.

Şair bütün kainata sual dolu nəzərlə yanaşır. Dünya və insan mövzusu. Orta yüzillikləri düşündürən bu suallar şairi də bütün yaradıcılığı boyu düşündürür. Nəsimi öz yaradıcılığında köhnə şərq və qərb elmi düşüncəsini birləşdirən mütəfəkkir kimi ucalır. Bədii söz sənətinin bir-birindən gözəl incilərini yaradır. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini yeni bir üslub, deyim tərzi, yeni surət və lövhələrlə zənginləşdirir.

Onun həyat sevgisi və duyğularını əks etdirən nəğmə və şərqiləri məzmunca da, dil-üslub etibarilə də səmimi və aydındır. Şairin bu qəbildən olan şeirlərində işlətdiyi istixarə, məcaz, bənzətmə və bədii mübaliğələri çox əlvan və rəngarəngdir. Ana dilindən alınan bu bədii ifadələr canlı dilimizin özü kimi aydın, gözəldir. Bulaq suyu kimi saf və şəffafdır, dəniz incisi kimi parlaq və dəyərlidir:

- Üzünü məndən nihan etmək dilərsən, etməgil!

Gözlərim yaşın rəvan etmək dilərsən, etməgil!

Bərgi-nəsrin üzrə mişkin zülfünü sən dağıdıb,

Aşiqi bixaniman etmək dilərsən, etməgil!

Sufi dünyagörüşü ilə türk dünyasında önəmli yer tutan şairlərdən Cəlaləddin Mövlanə də, Yunus Əmrə də, Əlişir Nəvai də Nəsimi ilə eyni dini baxışları paylaşırlar. Amma Nəsimi öz fikirlərini daha açıq və hayqıraraq söylədiyi üçün onlardan daha fərqlənir. Bu məqamları Mövlanənin, Əmrənin, Nəvainin yaradıcılığı ilə yaxından tanış olarkən görmək mümkündür. Nəsiminin yaradıcılığı elmi kəşflərlə zəngin olan fikirlərə söykənir. “Sığmazam” qəzəlinin təhlili dediklərimizin bariz nümunəsidir.

Özünün güclü sözü, dəyərli fəlsəfi fikirləri, aydın dünyagörüşü ilə zəngin poeziya nümunələri yaradan İmadəddin Nəsimi məhz bu ilahi istedadı ilə bu günümüzədək məhəbbət və etiramla yad olunur, sevilir.

İlahə BAYANDUR (ƏLİYEVA)

Tədqiqatçı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə dəstəyilə, “Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyi tərəfindən “Nəsimi fəlsəfəsinin beynəlxalq təbliği istiqamətində tədbirlərin təşkili” layihəsi çərçivəsində çap olunur.



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

17.07.2025 / 21:39
Zəngəzur dəhlizi ABŞ-a, Ermənistan dəmiryolu Rusiyaya - Paşinyanın niyyəti...

17.07.2025 / 21:25
20 dövlət “anti-İsrail” sammitinə yığışır - Çin, Qətər, İspaniya...

17.07.2025 / 21:12
Azərbaycan-Türkmənistan əlaqələrində yeni mühüm enerji səhifəsi açılır

17.07.2025 / 20:58
Zəngəzur dəhlizi nəzərdə tutulduğundan da böyük olacaq - inanılmaz...

17.07.2025 / 20:46
Paşinyan Rusiyanın əsas fiquru ilə bağlı bütün planları açdı...

17.07.2025 / 20:33
Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan üçtərəfli işçi qrup ləğv edilə bilər...

17.07.2025 / 20:20
Rusiyadan Ermənistana istehza və hədə - münasibətlər daha da gərginləşir

17.07.2025 / 20:07
Uzun durğunluqdan sonra Bakı-Aşqabad münasibətləri yeni mərhələyə çıxdı...

17.07.2025 / 19:53
Rusiyanın Ermənistanda hakimiyyətə əsas namizədi məhv edilir...

17.07.2025 / 19:40
Qarabağ Dirçəliş Fondunun 2024-cü il üzrə maliyyə hesabatları PwC-nin auditindən uğurla keçdi

17.07.2025 / 19:38
Paşinyan Zəngəzur dəhlizi barədə ABŞ-ın son planını dəstəklədi...

17.07.2025 / 19:25
Rusiya Azərbaycan diasporunda daha bir həbs...

17.07.2025 / 19:15
Akif Nağı Aydın Quliyevi təbrik etdi

17.07.2025 / 19:11
DİM-də "imtahan islahatları" bitmir - indi də "esse islahatları" gəlir...

17.07.2025 / 18:57
Çin də Zəngəzur dəhlizinə müştəri çıxdı...

17.07.2025 / 18:44
Paşinyan ABŞ-dan strateji müttəfiqliklə bağlı yeni mesajlar alıb...

17.07.2025 / 18:36
lk dəfə ingilis dilinə tərcümə olunan "Oftalmologiyanın aktual problemləri” kitabı göz xəstəliklərinə dair fundamental əsərdir

17.07.2025 / 18:31
AB-nin 3 ölkəsi Rusiyanın "tərəfinə keçdi"...

17.07.2025 / 18:24
"ADA Universitetində təhsil alan tələbələrin 30 faizi ödənişsiz oxuyur" - Hafiz Paşayev

17.07.2025 / 18:17
İsveçrə deputatı İlham Əliyevə şər atdı - sülhə mane olan kimdir?

17.07.2025 / 18:04
İşğaldan azad rayonlarımızda yaşayanların sayı 50 minə çatdı...

17.07.2025 / 17:55
Azərbaycan mətbuatı 150 illik yol qət edərək tarixi Zəfərimizin, suverenliyimizin tam bərpasının müjdəçisi olmağından qürur duyur

17.07.2025 / 17:46
Çin Azərbaycanla əlaqələrdə Rusiyanı üstələməyə başladı...

17.07.2025 / 17:33
Milli Məclisin Komitə sədri Aydın Quliyevi təbrik etdi

17.07.2025 / 17:21
Dövlət əleyhinə açıq çağırışlara görə DTX-nın saxladığı Mirədalət Talışxanov məhkəmə qarşısında...

17.07.2025 / 17:08
Samir Nuriyevin BƏƏ-nin Hesablama Qurumunun nümayəndə heyəti ilə görüşü olub - FOTO

17.07.2025 / 16:53
NATO Ukraynaya “Patriot” sistemləri göndərməyə başladı...

17.07.2025 / 16:37
Bakıda marketlərə qənim kəsilən iki nəfər yaxalandı

17.07.2025 / 16:34
BMU-İNHA ikili diplom proqramının II məzun buraxılışı keçirilib

17.07.2025 / 16:11
Cəlilabadın qəhrəman şəhidi - Əli Rüstəmov...

17.07.2025 / 16:01
BDU-da şəhid övladları olan abituriyentlər üçün infotur keçirilib

17.07.2025 / 15:54
Suraxanıda 2 nəfər saxlandı, 4 kq-a yaxın narkotik ələ keçirildi

17.07.2025 / 15:26
Prezident İlham Əliyev Berdiməhəmmədova “Dostluq” adlı Qarabağ atı hədiyyə etdi - FOTO

17.07.2025 / 15:05
Nəsimidə silsilə oğurluqlar edən şəxs saxlandı

17.07.2025 / 14:43
Sviridenko Ukraynanın baş naziri təyin edildi

17.07.2025 / 14:42
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Mehmandarovların malikanə kompleksində olublar - FOTO

17.07.2025 / 14:30
Ağcabədidə çətənə bitkilərinin kultivasiyasını təşkil edən şəxslər saxlandı

17.07.2025 / 14:19
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Yuxarı Gövhər Ağa məscidini ziyarət ediblər - FOTO

17.07.2025 / 14:17
"İşgəncələrə məruz qalırdım, döyülürdüm" - Erməni əsirliyində olmuş azərbaycanlı

17.07.2025 / 13:58
Prezident İlham Əliyev və Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Şuşada Bülbülün ev-muzeyində olublar - FOTO

17.07.2025 / 13:45
İsti hava bu avtomobillərdə yanğın ehtimalını dəfələrlə artırır - BDYPİ-dən xəbərdarlıq

17.07.2025 / 13:33
Prezident İlham Əliyev və Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Natəvanın, Bülbülün və Üzeyir Hacıbəylinin gülləbaran edilmiş heykəllərinə baxıblar - FOTO

17.07.2025 / 13:24
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşadakı Yaradıcılıq Mərkəzində “Heydər Əliyev və Qarabağ” sərgisi ilə tanış olublar - FOTO

17.07.2025 / 13:17
Laçında baş vermiş meşə yanğınına görə 3 nəfər məsuliyyətə cəlb edildi

17.07.2025 / 13:11
Azərbaycan XİN-dən İraqa başsağlığı mesajı...

17.07.2025 / 13:08
Пашинян дал Кремлю очередную пощёчину - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

17.07.2025 / 12:53
Prezident Əliyev və Berdiməhəmmədov Yeni Şuşa məscidində tikinti işlərinin gedişi ilə tanış olublar - FOTO

17.07.2025 / 12:34
“Suriya tortu” bölüşülmür...

17.07.2025 / 12:26
Prezident İlham Əliyev və Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədri Şuşada inşa edilmiş birinci yaşayış kompleksində olublar - FOTO

17.07.2025 / 12:15
Azərbaycanla Vyetnam arasında mühüm razılaşma

17.07.2025 / 12:07
Prezident İlham Əliyev və Berdiməhəmmədov Daşaltı kəndinin fonunda şəkil çəkdiriblər - FOTO

17.07.2025 / 11:35
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Füzuli şəhərinin dağıdılmış yerlərinə baxıblar

17.07.2025 / 11:30
Bu da oldu - Tramp istədi, "Coca-Cola" tərkibini dəyişdi..

17.07.2025 / 11:29
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Füzuli rayonuna gəlib

17.07.2025 / 11:10
Azərbaycan və Qazaxıstanın XTQ mənsubları arasında görüş olub

17.07.2025 / 11:07
BDU-nun nəzdində “Gənc istedadlar” liseyinin 7 şagirdi qızıl və gümüş nişana layiq görülüb

17.07.2025 / 11:03
Trampdan Rusiyaya sərt cavab, müharibə qızışır - CANLI

17.07.2025 / 10:43
Bağdadda matəm elan edilib - yanğında ölən 50 nəfərə görə...

17.07.2025 / 10:30
"İsrail müharibəyə başlaya bilər, lakin onu bitirmək gücündə deyil" - Əhməd əş-Şaraa

17.07.2025 / 10:22
Şamaxıda keçirilən konfrans yekunlaşıb

17.07.2025 / 10:16
"İsrail Suriyanın ərazi bütövlüyünə təcavüz edir" - Türkiyə parlamenti

17.07.2025 / 10:10
Bu ərəb ölkəsi ABŞ iqtisadiyyatına 17 milyard dollar sərmayə qoyacaq

17.07.2025 / 10:04
Sabunçunun bu ərazilərində işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

17.07.2025 / 10:00
"Sabah" bu gün Avroliqada cavab matçına çıxacaq

17.07.2025 / 09:54
Dolların məzənnəsi dəyişmədi, avro bahalaşdı - Mərkəzi Bankdan AÇIQLAMA

17.07.2025 / 09:28
"Yol-nəqliyyat hadisələrinin təsnifatı: səbəb və nəticələrin təhlili” adlı ictimai müzakirə keçirilib

17.07.2025 / 09:27
Ağıllı kəndlərlə bərabər sağlam şəhərlər də yaratmalıyıq - ÜST-dən Bakıya mesaj...

17.07.2025 / 09:26
Bakıda “Mercedes” yolu keçən qadını vurub öldürdü

17.07.2025 / 09:18
"Mən bunu edəcəm” - Makronun qorxulu rəqibi seçkilərə qatılacaq

17.07.2025 / 09:14
Tənha yaşayan almanların sayı 17 milyona çatıb...

17.07.2025 / 09:10
“Qarabağ” Çempionlar Liqasında bu rəqiblə qarşılaşacaq

17.07.2025 / 09:04
Daha 43 ailə Kəngərliyə köçürüldü

17.07.2025 / 08:34
Məleykə Abbaszadə qızlara nə demək istədi - hər gün sağılmaq nədir?

17.07.2025 / 08:22
Bakının bu yollarında güclü tıxac var

17.07.2025 / 01:14
Suriyada nə baş verir... İsrail prezident iqamətgahını, Baş Qərargah və Müdafiə Nazirliyinin binalarını vurdu... ölü sayısı 300-ü keçdi... - VİDEO

16.07.2025 / 23:18
Paşinyan Ermənistanın KTMT-dən çıxacağını açıqladı - geri qayıtmaq niyyətində deyilik...

16.07.2025 / 22:41
Ermənistan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına tam üzvlük üçün müraciət edib

16.07.2025 / 22:24
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov birgə nahar ediblər

16.07.2025 / 21:43
Yekaterinburqdakı Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu həbs edildi

16.07.2025 / 21:21
Zəngəzur dəhlizi ABŞ-a verilsə, bölgəmizdə nə baş verər?

16.07.2025 / 21:04
Paşinyan Bakıda mühakimə olunan şəxslə bağlı məktubdan imtina etdi...

İşğaldan azad rayonlarımızda yaşayanların sayı 50 minə çatdı...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910