Dünya iqtisadiyyatında baş verən son gərginliklər, xüsusən də Rusiyanın Qərb ölkələri ilə münasibətlərində yeni ziddiyyətlərin meydana çıxmasının, Çinlə ABŞ arasında başlanan ticarət müharibəsinin neftin qiymətinə hansı formada təsir göstərəcəyi xüsusi diqqət mərkəzindədir. Yaranmış vəziyətdə hasilatçı ölkələr neft bazarında yenidən spekulyativ təsirlərin olmasına qarşıdır. Digər tərəfdən ona da xüsusi nəzər salınır ki, neft bazarına yeni spekulyativ təsirlər olarsa, bu hal enerji sektorunda ciddi böhrana gətirib çıxara bilər.
Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatının (OPEK) baş katibi Məhəmməd Barkindo vurğulayır ki, son illərdə neftin qiymətindəki ucuzlaşma ilə əlaqədar bu günə qədər qlobal neft sənayesində təxminən 1 trilyon dollarlıq zərər meydana gəlib. İnvestisiyaların davam etməməsi, spekulyativ təsir cəhdləri isə qlobal enerji böhranına səbəb ola bilər. O qeyd edib ki, neft bazarında və qiymətdə davamlılığın təmin olunması üçün istehsalçı ölkələr arasında işbirliyi davam etməlidir. Çünki investisiyaların davam etməməsi qlobal enerji böhranına səbəb ola bilər: “2014-cü ilin ikinci yarısından etibarən neftin qiymətindəki eniş proqnozlardan daha uzun müddətdə davam edib. Bu günə qədər qlobal neft sənayesində təxminən 1 trilyon dollarlıq zərər meydana gəlib. OPEK və kartel xaricindəki ölkələr 2016-cı ilin sonunda “Əməkdaşlıq Bəyannaməsi” razılaşması çərçivəsində neft istehsalının azaldılmasına dair sazişin müddətini bu ilin sonuna qədər uzadıb. Lakin təkbaşına yol qət etmək olmaz. Birgə çalışmalıyıq. Davamlılığı təmin etmək üçün işbirliyi olmalıdır”.
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, OPEK Azərbaycanla da işbirlyinin davam etməsində xüsusi maraqlı tərəf kimi çıxış edir. Bunu OPEK rəhbəri də təsdiq edir. Məhəmməd Barkindo bu xüsusda qeyd edib ki, dünya neft bazarında qiymətlərin sabitləşməsi, balansın yaranması və neft hasilatının azaldılması ilə bağlı öhdəliklərin yerinə yetirilməsində Azərbaycan aparıcı rol oynayır. Baş katib istehsalçı və istehlakçıların maraqlarını təmin edən vəziyyət yarandıqdan sonra da əməkdaşlığın davam etdirilməsinin vacibliyini diqqətə çatdırıb. Xatıraldaq ki, Məhəmməd Barkindo bu günlərdə ölkəmizdə səfərdə olub. Burada o, hətta qeyd edib ki, OPEK Azərbaycanın quruma daxil olması məsələsinə baxmağa hazırdır: "Bütün opsiyalara baxılır. Neft sənayesinin beşiyi kimi, Azərbaycanın gələcəyi OPEK-dədir". Neftin qiymətinin aşağı düşməsinin qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycanın da yaxından iştirak etdiyi OPEK və qeyri-OPEK formatının uğurlu olduğunu deyən energetika naziri Pərviz Şahbazov isə bildirib ki, neft bazarında tarazlığın bərpası bu əməkdaşlığın nəticəsidir. “Azərbaycan öz öhdəliyinə sadiqdir və OPEK təşəbbüsünə qoşulan ölkə kimi gələcək müzakirələrdə iştirak etməklə prosesə öz töhfəsini verməyə hazırdır”.
Hazırda Azərbaycanla OPEK arasında sıx əməkdaşlıq mövcuddur və bu əməkdaşlıq OPEK+ formatında həyata keçirilir. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində ötən dövrdə neftin qiymətinin müəyyən qədər artması, ən əsası isə sabitləşməsi və neft bazarının tarazlaşdırılması əldə olunub. Yuxarıda səslənən fikirlərdən isə belə bəlli olur ki, OPEK Azərbaycanla işbirlyinin davam etməsində maraqlı tərəf kimi çıxış edir. Xatırladaq ki, 2016-cı il noyabrın 30-da OPEK üzrə gündəlik neft hasilatının 1,2 milyon barrel azaldılaraq 32,5 milyon barrelə endirilməsi barədə razılıq əldə olunub. Həmin il dekabrın 10-da isə Vyanada OPEK üzvləri ilə təşkilata daxil olmayan 11 ölkə, o cümlədən Azərbaycan ümumi hasilatın sutkada 558 min barrel azaldılması barədə sazişə imza atıb. 2017-ci il mayın 25-də OPEK Nazirlər Şurasının 172-ci iclası çərçivəsində OPEK-ə üzv və qeyri-üzv dövlətlər arasında neft hasilatının azaldılmasına dair sazişin müddətinin 2018-ci ilin birinci rübünün sonunadək uzadılması barədə razılıq əldə olunub. Ötən il noyabrın 30-da isə OPEK Nazirlər Şurasının 173-cü iclası çərçivəsində Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatına üzv və kartelə daxil olmayan dövlətlərin nazirlərinin üçüncü görüşündə neft hasilatının azaldılmasına dair sazişin müddətinin 2018-ci ilin sonuna kimi uzadılması ilə bağlı qərar qəbul olunub. OPEK və qeyri-OPEK ölkələrinin bu yeni razılaşmasına Azərbaycan da qoşulub.
Hazırda bu əməkdaşlıq nəticəsində dünya bazarlarında neftin qiyməti Azərbaycana sərf edən bir həddə formalaşıb. Belə ki, son məlumatlara əsasən, “Azeri Light” neftinin bir barreli dünya birjalarında 71 dollardan baha satılır. Qeyd olunur ki, “Azeri Light” markalı neftin bir barrelinin qiyməti 0,77 dollar bahalaşaraq 71,51 dollara yüksəlib. Hesab edilir ki, hasilatçı ölkələrin əməkdaşlığı şəratində qimyətləri ən azı bu həddə saxlamaq mümkündür.
Nahid SALAYEV
