Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bəyan edib ki, 2026-cı il parlament seçkilərindən sonra konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı referendum keçirilməlidir. O, həmçinin seçkilərin özünü bütün siyasi qüvvələrin xalqla fikirlərini bölüşməsi üçün bir fürsət kimi dəyərləndirib:
"Seçkilərdən sonra artıq xalqın etimadını qazanmış siyasi çoxluğun mövqeyi konstitusiyanın yekun layihəsinin formalaşmasında həlledici olacaq”.
O, həmçinin qeyd edib ki, yeni konstitusiya Ermənistan hakimiyyətinin legitimliyini gücləndirməlidir. Bu, həm də respublika sakinləri arasında yaranmış nizam-intizamdan uzaqlaşma hissini aradan qaldıracaq: “Yeni konstitusiya başqa, belə desək, mühəndislik problemini həll etməlidir. Konstitusiya dövlətin uzunmüddətli inkişafı üçün lazımi "aerodinamika"nı təmin etməlidir, yenə də nisbi mənada. Bizim konkret olaraq nə qurmaq istəyirik: avtomobil, təyyarə və ya kosmik gəmi haqqında aydın və vahid təsəvvür olmasa, aerodinamika əziyyət çəkə bilər”. Baş nazir həmçinin bəyan edib ki, bəzi ölkələr əvvəllər Ermənistana silah satmaqdan imtina ediblər, çünki onlar Ermənistanın öz sərhədlərindən kənarda istifadə edəcəyinə inanırdılar. Amma indi Qarabağın deyil, yalnız respublikanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin qorunmasına gəlincə, bu problem artıq mövcud deyil: “Bizim artıq belə məhdudiyyətlərimiz yoxdur və bunun səbəbi bütün xarici əlaqələrimizi 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsi əsasında qurmağımızdır, qanuni məqsəd Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisini qorumaqdır... Legitimlik, bir daha vurğulamaq istəyirəm, təhlükəsizliyə zəmanət vermir, lakin hər şeydən əvvəl, daha yüksək səviyyədə təhlükəsizliyi təmin edir və müasir texnologiyaların bir çox zəifliklərə çıxış səviyyəsini aşağı salır”. Xatırladaq ki, Ermənistan hökumətinin başçısı hələ 2018-ci ildə hakimiyyətə ilk gəlişində konstitusiyaya dəyişiklik edilməsinin zəruriliyindən danışsa da, sonradan məsələ arxa plana keçib. Bu, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra yenidən gündəmə gətirildi, o zaman Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Bakıya qarşı ərazi iddialarını özündə əks etdirən ölkənin əsas qanununa dəyişiklik edilməsini tələb etdikdə. İstinad Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edən konstitusiyanin preambulasıdır. Bu sənəddə deyilir ki, Ermənistan və Dağlıq Qarabağ birləşməlidir. Bəyannaməyə düzəlişlər edilə bilməz, ona görə də Azərbaycan hakimiyyəti onun ən azı konstitusiyadan çıxarılmasını tələb edir. Konkret olaraq, bu, Ermənistanla Azərbaycan arasında artıq paraflanmış sülh müqaviləsinin imzalanması üçün məcburi şərtdir. Lakin erməni politoloq Tiqran Köçəryanın fikrincə, Paşinyanın planları təkcə Azərbaycanla münasibətlərlə məhdudlaşmır: “Əlbəttə, Paşinyanın konstitusiyaya dəyişiklik etmək istəyi ilk növbədə Əliyevin tələbləri ilə bağlıdır, lakin başqa səbəblər də var. Konkret olaraq, hakimiyyətin kilsə ilə ziddiyyəti var, ona görə də o, çox güman ki, əsas qanundan Erməni Apostol Kilsəsinin müstəsna rolu ilə bağlı müddəanı çıxarmaq istəyəcək. O, həmçinin Avropa İttifaqının bu vasitələrlə cinsi azlıqların hüquqlarını müdafiə edən Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmasını davam etdirmək istəyir. Paşinyan avropalı bürokratların xoşuna gəlmək üçün Ermənistan Konstitusiyasına düzəliş edə bilər ki, nikah kişi və qadının deyil, iki nəfərin birliyidir. Avropaya yönəlik inkişaf yolunu dəyişməz elan edən bənd də əlavə edilə bilər. Bunlar ölkədə ən populyar mövzular deyil, ona görə də Paşinyan onları parlament seçkilərinə gətirməyəcək. Lakin onun partiyası qalib gəlsə, o, seçicilərin ona etimad mandatı verdiyini bəyan edəcək və o, bundan istədiyi kimi istifadə edəcək”.
Bununla yanaşı, ekspert əmindir ki, konstitusiyanin həqiqətən də dəyişikliklərə ehtiyacı var, amma Paşinyanın dediyi kimi deyil. O hesab edir ki, ən azı idarəetmə forması parlamentli respublikadan prezident və ya yarı-prezident respublikasına dəyişdirilməlidir. Politoloq Karen İgityan isə əmindir ki, Paşinyan heç vaxt parlament respublikasından əl çəkməyəcək, çünki bu, ona istədiyi qədər hakimiyyətdə olmağa imkan verir, halbuki prezidentlər adətən yalnız iki müddətdir: “Məsələn, 2021-ci ildə seçicilərin təxminən 26%-i Paşinyanın “Vətəndaş müqaviləsi”nə səs verdi, lakin bu, onun yenidən hökumətə başçılıq etməsi üçün kifayət etdi... Əgər nəsə dəyişsə, bu, yalnız onun Ermənistanın gələcəyi ilə bağlı baxışlarına uyğun gəlməyən şey olacaq”. Politoloq Mikael Zolyan da öz növbəsində hesab edir ki, Paşinyan Dördüncü Respublikanı işə salmaq üçün yeni konstitusiyadan istifadə etmək istəyir: “Ermənistanda çoxları hazırkı konstitusiyanın qeyri-legitim olduğunu düşünür. Fakt budur ki, ölkədə bütün konstitusiya referendumları ciddi pozuntularla keçirilib və faktiki olaraq saxtalaşdırılıb. Ona görə də qarşıdan gələn səsvermənin bütövlüyünə heç bir şübhə olmamalıdır". Ekspert onu da qeyd edib ki, Ermənistanın hazırkı əsas qanununda kifayət qədər həll edilməmiş çoxlu məsələlər var: “Hakimiyyət bunlara aydınlıq gətirmək əvəzinə, hər şeyi adi qanunlar səviyyəsinə salmaqla yanaşı, yalnız əsas məqamları özündə əks etdirən yeni konstitusiya yaratmaq istəyir”.
Tahir TAĞIYEV
