“Yaddaş” və “Salnamə”nin rəflərdə yatan sənədli filmləri...

Dünya kinosunun ən populyar sahələrindən olan sənədli filmlər onları istehsal edən şirkətlərə böyük dividendlər gətirir. Çəkilən hər bir sənədli filmin kino bazarında öz alıcısı var. Təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda istehsal edilən sənədli filmlər dünya bazarında özünə yer tuta bimir. Ekspertlər bunun səbəbini bir neçə amillə bağlayırlar.

Qeyd edirlər ki, bu gün Azərbaycanda istehsal edilən sənədli filmlərin böyük əksəriyyəti sənədli filmin kriteriyalarına cavab vermir. Onların bildirdiyinə görə, bu filmlərin böyük əksəriyyəti televiziya verilişləri üslubunda çəkilir. Bundan başqa, sənədli kinonun təbliği sahəsində də ciddi problemlər var.

Azərbaycanda sənədli filmlərin 90 faizdən artığı dövlət büdcəsi hesabına çəkilir və indiyə qədər o filmlər dövlətə 1 qəpik də olsa gəlir gətirməyib. Mütəxəssislər bidirirlər ki, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən “Salnamə” sənədli filmlər studiyası tərəfindən istehsal edilən sənədli filmlər, demək olar ki, çəkildikdən sonra nümayiş əvəzinə rəflərə yığılır. Vaxtilə “Yaddaş” sənədli filmlər studiyasında istehsal edilən filmlərin də aqibəti bu şəkildədir.

“Salnamə” və “Yaddaş” sənədli filmlər studiyalarında istehsal edilən sənədli filmlərin nümayişi niyə zəifdir? Bu filmlər hansı səbəbdən rəflərdə qalıb?

Araşdırmamız zamanı məlum oldu ki, 1997-ci ildə yaradılan “Yaddaş” studiyası artıq fəaliyyətini dayandırıb. Buna qədər isə dövlət sifarişi ilə ildə bir neçə sənədli film çəkib. Əsasən portret janrında istehsal edilən filmlər əvvəlki illərdə tez-tez nümayiş olunsa da, son zamanlar ekranlarda görünmür.

1988-ci ildə Xronikal-sənədli, elmi-kütləvi və tədris filmləri birliyi bazasında yaradılan və “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən “Salnamə” sənədli filmlər studiyası 1993-cü ildən sonra isə dövlət statuslu müstəqil sənədli filmlər studiyası olaraq fəaliyyət göstərsə də, burada filmlərin 90 faizi dövlət vəsaiti hesabına çəkilir.  

• Nazim Hüseynov: “... yaxın zamanlarda bu filmlər geniş auditoriyaya təqdim olunacaq”

 “Salnamə” sənədli filmlər studiyasının direktoru Nazim Hüseynov baki-xeber.com-a açıqlamasında studiyada çəkilən filmlərin rəflərdə yatdığı ilə bağlı fikirləri təkzib edərək bildirdi ki, bu filmlər göstərilir. O qeyd  etdi ki, filmlər istehsal edilir və Peşəkar Kinorejissorlar Gildiyası ilə bağlanan müqaviləyə əsasən, həmin sənədli filmlərin nümayişi həyata keçirilir. “Mən səsləndirilən fikirlərlə razı deyiləm, deyilənlər həqiqətə uyğun deyil. Bizim studiyanın çəkdiyi filmlər keçən il də, bu il də göstərilib. Sadəcə olaraq Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi ilə istehsal olunan filmləri Dövlət Film Fonduna təhvil veririk. Çəkdiyimiz filmlərin nümayişi ilə bağlı studiyanın Peşəkar Kinorejissorlar Gildiyası ilə müqaviləmiz var. Filmlərin nümayişi ilə iki struktur məşğuldur. Açığını deyim ki, “Salnamə” studiyası geniş fəaliyyətə  2018-2019-cu illərdə başlayıb. Çünki 2017-ci ildə, demək olar ki, “Salnamə” sənədli filmlər studiyasında bir dənə də olsun film istehsal edilməyib. Bu da ölkədə yaşanan maliyyə çətinlikləri ilə bağlı idi. 2018-ci ildən indiyə kimi isə biz milli qəhrəmanlar silsiləsindən filmlər istehsalata buraxmışıq. Bundan başqa, 4 film üzərində də işləyirik. Yəqin ki, yaxın zamanlarda bu filmlər geniş auditoriyaya təqdim olunacaq. Bu, Cəlil Məmmədquluzadə, memarlar Sadıq Dadaşov və Mikayıl Hüseynov, Fərman Salmanov və s. bağlı olacaq”.

N.Hüseynov, bundan başqa, Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqlarla bağlı sənədli filmlərin də istehsal edildiyini qeyd etdi və bildirdi ki, artıq “Haputlar”, “Saxurlar” filmləri çəkilib, İTV-də nümayiş etdirilir, “Malakanlar” filmi isə çəkilir.

Filmlərin kinoteatrlarda, televiziyalarda, orta və ali məktəblərdə kütləvi nümayişinin keçirilməməsinə gəlincə, direktor qeyd etdi ki, kinoteatrların prokatında sənədli filmlər yoxdur. Onlar sənədli filmlərin nümayişindən gəlir əldə etmədikləri üçün, bu sahəyə meyl göstərmirlər. Filmlərin məktəblərdə, digər yerlərdə nümayişinə gəlincə, N.Hüseynov vurğuladı ki, milli qəhrəmanlarla bağlı filmləri həm məktəblərdə, həm də digər yerlərdə nümayiş etdirirlər. Telekanallarla əməkdaşlıqdan danışan N.Hüseynovun sözlərinə görə, televiziyalar onların istehsal etdikləri sənədli filmlərə çox cüzi qonorar ödəməklə nümayiş etdirirlər.

İradə SARIYEVA