Görmüşük, daxildə istehsal edilməyən mallara idxal rüsumu olmaz, Azərbaycanda əksinədir...
Adətən bir sıra ölkələrdə yerli istehsalı olmayan və ya çox cüzi olan mal və məhsullara aşağı rüsümlar tətbiq olunur. Bu, qiymətlərin kəskin bahalaşmasının önlənməsində vacib rol oynayır. Bir sıra ölkələr məhsul idxal edərkən bu amilə xüsusi diqqət edir. Hansı məhsul ki, ölkə daxilində istehsal olunur, ona daxili istehsalı qorumaqdan ötrü yüksək gömrük rüsumları tətbiq edilir.
Ancaq təəssüflər olsun ki, illərdir Azərbaycanda bu kimi məsələlərə ümumiyyətlə baxılmır. Bizdə yerli istehsalı olmayan məhsullara 15 faiz gömrük rüsumu və üstəgəl 18 faiz ƏDV tətbiq olunur. Məlum olduğu kimi, ölkədə qiymətlər də sürətlə artmaqdadır. Bütün məhsullar, əsasən də idxal məhsullarının qiyməti daha sürətlə bahalaşır. Təkcə bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycana 744,4 milyon dollar dəyərində 72 902 ədəd müxtəlif təyinatlı avtomobil idxal olunub. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə müvafiq olaraq 45,6 faiz və 70,2 faiz çoxdur.
Maraqlıdır, qiymətlərin durmadan bahalaşmaqda olduğu indiki dövrdə yerli istehsal olmayan məhsullarla bağlı rüsumları bir qədər aşağı salmaq olarmı? Ölkədə niyə buna gedilmir?
- “Bizdə buna yerli istehsalı təşviq etmək kimi yox, gəlir mənbəyi kimi baxırlar”
Məsələyə münasibət bildirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimovun fikrincə, inhisarçılıq və digər məsələlər aşağı idxal rüsumlarını tətbiq etməyə imkan vermir: “Sözügedən məsələ çox aktualdır. İllərdir bununla bağlı çağrışlar edilir, amma ölkədəki qeyri-sağlam iqtisadi mühit buna imkan vermir. Məsələn, ölkəyə dərman pereparatları əsasən xaricdən idxal edilir. Hansı ki, dərman pereparatları sosialyönümlü məhsul hesab olunur. Ancaq qiymətlərin bahalaşdığı bir dövrdə dərmanlara 15-18 faiz rüsum tətbiq olunur. Od bahasına olan dərmanlar insanların həyat tərzinə əməllicə mənfi təsir edir. Bugünkü məvaciblə dərman almaq olmur. Elə kənd təsərrüfatı məhsulları var ki, ümumiyyətlə Azərbaycanda istehsal olunmur. Məsələn, banan meyvəsi. Sözügedən məhsul multivitamin məhsullar sinfinə aid olan orqanik meyvədir. Rəvadırmı ki, bu cür məhsula yüksək idxal rüsumu tətbiq olunsun? Elə qida məhsulları var ki, ya bizdə istehsal olunmur, ya da istehsal zamanı idxal amilindən asılıdır. Yəni bununla bağlı komponentlər xaricdən idxal edilir. Əlbəttə ki, yüksək idxal rüsumları qiymətəmələgəlmə prosesinə mənfi təsir edir. Bizdə Gömrük Komitəsinə ilin əvvəlindən plan qoyulur. Yəni büdcəyə qurumdan nə qədər vəsait daxil olacaq. Tutaq ki, idxal azaldı, o zaman necə olacaq? Ölkədəki vergi siyasətini anlamaq olar. Çünki vergi istənilən ölkədə makroiqtisadiyyatın, sağlam iqtisadiyyatın dayağıdır. Ancaq yüksək idxal rüsumları ölkədə bahalaşmanı stimullaşdırır. Bizdə buna yeri istehsalı təşviq etmək kimi yox, gəlir mənbəyi kimi baxırlar. Bütün sahələrdə bu problem var. O cümlədən, avtonəqliyyat vasitələrinin idxalında bunu görürük. Gürcüstan bu gün Poti limanında böyük bir avtonəqliyyat limanı açıb. Bir çox ölkələr gəlib oradan avtomobil alır. Bu səbəbdən Gürcüstana güclü kapital axını var. Biz isə ancaq avtomobillərin yüksək qiymətə gömrük rəsmiləşdirilməsi səviyyəsində qalmışıq. Halbuki, biz Azərbaycanda güclü regional bazar yarada bilərdik. Nəticədə büdcəyə böyük həcmdə vergi daxil olardı. Ancaq bu məsələ Azərbaycanda heç kəsin marağında deyil”.
Ekspert onu da əlavə etdi ki, bu siyasət dəyişməsə, qiymətlər bahalaşmaqda davam edəcək.
Vidadi ORDAHALLI
