Natiq Cəfərli: “İnsan faktoru olmadan tibbi göstəriciləri əngəlli insanlara avtomatik olaraq əlil statusunun verilməsi lazımdır”
Azərbaycanda əlilliyin müəyyənləşdirilməsi meyarları dəyişir. Milli Məclisin ötən iclasında birinci oxunuşda müzakirəyə çıxarılan “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” qanun layihəsinə təklif olunan dəyişikliyə əsasən, “I dərəcə əlilliyi olan şəxslər” anlayışı “orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz itirilməsinə görə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslər”, “II dərəcə əlilliyi olan şəxslər” anlayışı “orqanizmin funksiyalarının 61-80 faiz itirilməsinə görə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslər”, “III dərəcə əlilliyi olan şəxslər” anlayışı “orqanizmin funksiyalarının 31-60 faiz itirilməsinə görə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslər” anlayışı ilə əvəzlənir.
Hətta millət vəkili Razi Nurullayev parlamentin son iclasında çıxışı zamanı bildirib ki, “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanuna təklif edilən dəyişikliklərin xeyli hissəsi mütərəqqi olsa da, əlilliyin faizlə müəyyən edilməsi düzgün deyil: “Ola bilsin ki, bu, digər ölkələrdə özünü doğruldub, bizdə isə bu bir korrupsiya və ədalətsizliyə yol açacaq. Əlilliyin faizlə müəyyən edilməsi əyriliklərə və rüşvətxorluğa imkan yaradacaq. Deyək ki, birinin qara ciyəri, böyrəkləri, mədəaltı vəzisi, nə bilim, ürək damarları 50 faiz funksionallığa malikdir, pul verəcək, yazacaqlar 62 faiz. Yaxud xəstəyə pul vermədiyi üçün 70 faiz işləməyən böyrəklərinə 53 faiz yazacaqlar. Yəni bu faiz məsələsi bank faizləri kimi xalqı böyrü üstə qoyacaq. Əlilliyin təyinat məsələsini iki hissəyə bölmək lazımdır. Görünən və təsbit olunan əlillik – bura bədən orqanlarını itirmiş şəxslər daxildir, bir də daxili xəstəliklər ucbatından verilən əlillik. Ən çox incitmələr gözlə görünə bilməyən xəstəliklər ucbatından olacaq. Belə düşünürəm ki, bədən üzvlərini itirməyən şəxslər üçün əlillik almaq çətinləşdirilir”.
Qeyd etdiyimiz kimi, əlilliyin təyin olunma meyarları dəyişir. Yeni qanunun müzakirə olunması artıq bəzi xəstəxanalarda həkimlərin sevincinə səbəb olub. Belə ki, onlar əlilliyi olan şəxslərə təyinat yazarkən onlardan rüşvət tələb edirlər. Eynilə millət vəkili Razi Nurullayevin dediyi kimi, bəzi həkimlər vəziyyətdən istifadə edib artıq qazanc əldə etmək istəyirlər.
- “Zaman-zaman qanunla əlillik dərəcəsi düşən insanların rüşvət və korrupsiya ilə qarşılaşdığı heç kimə sirr deyil”
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, əlilliyin təyin edilməsi ilə bağlı insan faktoru daha çox rol oynayır, nəinki texniki-tibbi göstəricilər. Bu da kifayət qədər problem yaradır: “Danılmaz faktdır ki, zaman-zaman qanunla əlillik dərəcəsi düşən insanların rüşvət və korrupsiya ilə qarşılaşdığı heç kimə sirr deyil. Onlardan rüşvət tələb olunur. Təəssüf ki, Azərbaycanda belə hallar tez-tez təkrarlanır”.
N.Cəfərli hesab edir ki, insan faktoru olmadan tibbi göstəriciləri əngəlli insanlara avtomatik olaraq əlil statusunun verilməsi lazımdır. Yəni insanlar olmadan ancaq tibbi arayışlar və göstəricilər nəticəsində əlillik dərəcəsinin verilməsi üçün yeni proqramlar hazırlanmalıdır: “İnsanların incidilməsi, əlil vətəndaşların əngəllərlə qarşılaşması heç də xoş hal deyil. Ona görə də tam avtomatlaşdırılmış sistemin qurulması lazımdır”.
Günel CƏLİLOVA
