İkinci Dünya Müharibəsində Sovet rəhbərliyindəki şovinistlər Bakının haqqını yemişdilər, heç olmasa indi haqq öz yerini tutsa...
Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin əldə edilməsində Bakının mühüm və həlledici rolu olduğu hər kəsə məlumdur. Lakin SSRİ böyük tarixi ədalətsizliklərə yol verərək Bakıya “Qəhrəman şəhər” statusu vermədi. Ancaq bəzi şəhərlər olub ki, onlar Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin təmin olunmasında paytaxtımızdan az rola malik olub, amma onlar “Qəhrəman şəhər” statusunu qazanıblar.
Halbuki, buna Bakının daha çox haqqı çatırdı. Bakıya “Qəhrəman şəhər” statusunun verilməməsinin əlbəttə, müxtəlif siyasi, ideoloji səbəbləri vardı. Buna ən çox mane olan qüvvələr SSRİ rəhbərliyində təmsil olunan şovinistlər, millətçilər, anti-Azərbaycan qüvvələri, əsasən də ermənilər idi. Ermənilər və rus millətçiləri heç bir vəhclə Bakının “Qəhrəman şəhər” statusu qazanmasını istəmirdilər. Bu səbəbdən də Bakı çox böyük haqqı olsa da, bu statusu ala bilmədi. SSRİ dövründə Bakıya “Qəhrəman şəhər” statusu verilməməsinə bəzi rus tarixçi və dövlət xadimləri də təəssüflə yanaşırlar. Onlar hesab edirlər ki, hər hansı bir yolla, Bakının haqqı özünə qaytarılmalıdır.
Böyük Vətən Müharibəsinin 75 illiyi münasibətilə Bakıya yeni status verilməsi Rusiya Dumasında müzakirəyə çıxarılıb. Rusiya Dövlət Dumasının deputatı Dmitri Savelyev deyib ki, Bakıya “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı verilməsi gündəmdədir: “2020-ci ildə Böyük Vətən Müharibəsində Qələbənin 75 illiyi qeyd ediləcək. Bununla əlaqədar Rusiya Dövlət Dumasında sakinlər hərbi və mülki istehsal müəssisələrində fasiləsiz istehsal təmin edən, kütləvi əmək qəhrəmanlığı nümayiş etdirən şəhərlərə “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı verilməsi üçün hüquqi əsaslar yaradan qanun layihəsi müzakirə edilir...
Nəzərə alınmalıdır ki, postsovet məkanında olan şəhərlər də bu ada layiqdir. Məsələn, Bakıya qəhrəman şəhər adının verilməsi məsələsi bir neçə dəfə müzakirə edilib. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Bakı sakinləri gecə-gündüz çalışıb Sovet tanklarını və təyyarələrini yanacaqla təmin ediblər. Müharibə illərində Azərbaycanda “Stalinqradımız hər quyudadır” plakatları asılmışdı və bu elə belə idi. Sovet ordusuna lazım olan bütün yanacağın 80%-i buradan gəlirdi” - D.Savelyev bildirib.
Bakıya “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı, statusu verilməsi məsələsinə yanaşmalar müxtəlifdir. Bəzi tarixçilər və politoloqlar hesab edir ki, bu status Böyük Vətən Müharibəsinə həm nefti, həm digər təbii resursları, həm də canlı insan qüvvəsilə töhfə verən Bakının əməyinə adekvat, bəziləri isə əksini düşünür. Onlar hesab edir ki, Bakıya “Qəhrəman Şəhər” statusu verilməsə də, “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı verilməsi heç olmasa az da olsa paytaxtımızın əməyinə verilən qiymət olardı.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix elmləri doktoru Vaqif Abışov hesab edir ki, paytaxtımıza “Əmək Şücaəti Şəhəri” adının verilməsi ilə bağlı keçirilən müzakirələr nəticəsində Bakıya bu status verilərsə, bu Bakı üçün kiçik bir göstəricidir. O, qeyd edir ki, Bakı “Qəhrəman şəhər” statusu daşımağa layiqdir və sözün həqiqi mənasında Bakı sakinləri də daxil olmaqla bütövlükdə Azərbaycan xalqı İkinci Dünya Müharibəsində misilsiz xidmət göstərib: “Bakıya “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı yox, “Qəhrəman şəhər” statusu verilməli idi. Lakin SSRİ rəhbərliyində oturan şovinistlər, Azərbaycanı sevməyən qüvvələr, xüsusən də ermənilər Bakıya “Qəhrəman şəhər” statusunun verilməsinə ciddi əngəllər törətdilər və Bakı bu statusu ala bilmədi. Əlbəttə, şovinistlərin, ermənilərin maneçiliyi nəticəsində o zaman Bakının “Qəhrəman şəhər” statusu ala bilməməsi böyük tarixi ədalətsizlikdir, Bakının qələbənin qazanılmasında oynadığı rolun təhrif edilməsidir. Paytaxtımıza “Əmək Şücaəti Şəhəri” adı verilərsə bu onun əməyini, zəhmətini, Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin qazanılmasında oynadığı rolu tam ifadə edə bilməsə də, amma yenə də az da olsa bu onun haqqının qaytarılması olardı. Bakı doğrudan da qəhrəman şəhər idi. İkinci Dünya Müharibəsində Bakı 75 milyon tondan çox neft verib, qırıcı təyyarələrin benzinini də Bakı təmin edib. Bizim neft təmiz olduğu üçün Sovet təyyarələrinin 80-90 faizi Bakı benzinilə havaya qalxıb. Digər resurslarla da Bakı müharibədə iştirak edib. Bilirsiz ki, o vaxt Qroznı nefti təhlükə altında idi, ona görə Bakı neftindən istifadə edilirdi. 600 mindən çox insan cəbhəyə gedib, yüzlərlə insan arxa cəbhədə gecə-gündüz çalışıb. Sözümün canı odur ki, həm ön, həm də arxa cəbhədə Azərbaycan əhalisi xidmət edib. “Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün” şüarı da hamının yadındadır. Hamı Böyük Vətən Müharibəsində qələbənin qazanılmasına çalışırdı. Amma təəssüflər olsun ki, Bakıya “Qəhrəman şəhər” statusu verilmədi”.
V.Abışov həmçinin hesab edir ki, Bakıya verilən status Bakının və bakılıların əməyinə adekvat olmalıdır.
İradə SARIYEVA
