Akif Nağı: "Bu gun İsrail ABŞ cətiri altında özünu nə qədər güvənli hiss etsə də, bu müvəqqəti haldır, Təl-Əviv öz gələcəyini düşünüb qərar qəbul etməlidir"
ABŞ bölgədə gərginliyin artması fonunda İranın potensial ballistik raket hücumunu dəf etmək üçün THAAD (Terminal High Altitude Area Defense - Yüksək Hündürlük Ərazisinin Müdafiəsi Terminalı) hava hücumundan müdafiə sistemini İsrailə təhvil verməyi qərara alıb.
Qeyd edək ki, oktyabrın 1-də axşam saatlarında İran İsrail ərazisinə genismiqyaslı raket zərbələri endirib. Tehran bildirib ki, raketlərin 90%-i nəzərdə tutulan hədəfləri uğurla vurub. Lakin İsrail İranın 180-ə yaxın raket atdığını və onların əksəriyyətinin zərərsizləşdirildiyini açıqlayıb.
THAAD sistemi 40-150 kilometr yüksəklikdə təhlükələrdən qorunmaq qabiliyyətinə malikdir.
Artlq təsdiqlənib ki, ABŞ İsraili TNAAD sistemləri ilə təmin edəcək. Bu silahlanma Yaxın Şərqdə münaqişəyə necə təsir edəcək?
Bu bütün regionda vəziyyətə necə təsir edəcək? İsrail buna arxayın olub qızğın müharibəyə başlaya bilərmi?
Bu suallarla siyasi şərhçi Akif Nağıya müraciət etdik. Siyasətçi bildirdi ki, Amerika İsraili görüntu olaraq HƏMAS və Hizbullaha qarşı silahlandirir, amma əslində hədəf İrandir: "ABŞ İrana qarşı müharibənin davam etdirilməsində maraqlıdir. Eyni zamanda, Amerika və Avropa Ukraynanı silahlandırmaqla Rusiya ilə hərbi qarşıdurmanı davam etdirir. İsrail və Ukrayna Amerika üçün bir proksi ölkədi, onlar Vaşinqtonun vəkalətnaməsi ilə müharibə aparır. ABŞ İsrailin silahlanmasına bu qədər maliyyə vəsaiti xərcləyirsə, deməli, Amerika hökuməti Yaxın Şərqdə sulhün bərqərar olmasında maraqlı deyil. Görünür, hələ də yarımçıq qalmış niyyətlər var. Bu səbəbdən regionda eskalasiyanın bir qədər də intensivləşməsi gözləniləndir.
İran İsrailin hərəkətlərini cavabsız qoymadı, kütləvi raket atəşlri ilə cavab verdi. Hətta dinc əhali yaşayan ərazilərə, yeməkxanalara belə raket zəribələri endirilib, ciddi itkilər var. Lakin İsrail bunu etiraf etmək istəmir, itkilərin sayını azaldır.
İran İsrailin qarşısinda kifayət qədər zəifdir, xüsusilə də ABŞ-ın dəstəyi fonunda bu daha çox nəzərə çarpır. İran bu müharibədən maksimum yayınmaq istəyir, müəyyən açıqlamalar verir, Rusiya ilə intensiv təmasları davam etdirir və s. Amma belə görünür ki, Rusiyanın İrana ciddi dəstək vermək fikri, bəlkə də imkani yoxdur. Çünki Rusiyanin başı Ukraynaya ciddi şəkildə qarışıb.
Amerika Rusiya-Ukrayna münasibətlərində də gərginliyi saxlamaqda maraqlıdır. Ona görə də cəbhədə gah bu, gah da digər tərəf üstünlük qazanır. Bununla da üzücü müharibə uzadılır. Hər iki regionda Amerika sülhün əldə edilməsinə mane olur.
Rəsmi Vaşinqtonun Azərbaycanla da mövqeyi qərəzlidir. Konqresmenlər vasitəsilə Azərbaycana təzyiq göstərməyə çalışırlar. Eyni zamanda, Amerika Ermənistanın vasitəsilə regiona girməyə çalışır. Ermənistan vasitəsilə isə həm Azərbaycana, həm Turkiyəyə, həm də bütövlükdə türk dünyasına qarşı mubarizə qurmaq istəyir. Baxmayaraq ki, Amerika və Türkiyə NATO-da muttəfiqdir, Vaşinqton Ankaranın əlinin güclənməsini, türk dunyasının güc mərkəzinə çevrilməsini istəmir. Bununla yanasi Rusiyaya qarşı ikinci bir cəbhəni də açmağa çalışırlar.
Surətlə silahlanmada Amerikanın məqsədləri barədə müəyyən versiyalar söyləmək olar. İsrailin məqsədi isə aydındir, o açıq şəkildə bildirir ki, təhlükəsizliyini təmin etmək istəyir. 2006-cı ildən başlayaraq HƏMAS və Hizbullah İsrailin təhlükəsizliyinə ciddi təhdidlər yaradıb. Amma bu cür eskalasiya, dinc əhalinin tələfatı ilə aparılan əməliyyatlar İsrailin uzunmüddətli təhlükəsizliyinə təminat yaradacaqmı - bu çox böyük sual altındadir. İsrail bu qüvvələri nə qədər əzsə də, rəhbərlərini sıradan çixarsa da, əks-təsir də özünü göstərəcək - təsir əks-təsirə bərabərdir. Bu baxımdan İsrailin nəyə ümid etdiyi qaranlıqdir. Öz təhlukəsizliyi bir yana, Amerikanın da sifarişlərini yerinə yetirir. Amma İsrail gərək öz maraqları barədə düşünsun, o da, düşmənləri də bu regiondadır.
Amerika öz maraqlarını başqa dövlətlərin əli ilə həyata keçirməyə çalışır, həmişə belə olub. Həm birinci, həm ikinci dünya müharibəsində, ondan sonrakı "soyuq müharibə" dövründə də Amerika ikinci dövlətlərin əli ilə nələrəsə nail olmağa çalışıb, bu siyasət indi də davam edir. Amerika səhvən Vyetnama, son dövrlərdə isə Əfqanıstana girdi və onun acı bədəlini aldı. Ondan sonra Vaşinqton yalnız proksi ölkələrlə işləyir. Amma İsrail də düşünmalidir ki, nə qədər ABŞ-nin istəklərini yerinə yetirəcək... Doğrudanmı regionda hərbi qarşıdurmanın bu səviyyəsi İsrailin maraqlarına cavab verir? İsrail regionda diplomatik yolla problemlərin həllinə nail olmalıdur. Muharibə ilə kiməsə zəribə endirmək olar, amma bir müddətdən sonra həmin qüvvə toparlanıb cavab verəcək. Bu da heç bir ölkə üçün arzuedilən deyil.
Amerika İsrailin əli ilə İranı zəiflədib, orada amerikapərəst bir hakimiyyətin formalaşdırılmasını istəyir. İran isə müqavimət göstərir, nüvə silahı ilə təhdid edir. Əgər İran nüvə silahından və ya digər kütləvi qırğın silahlarından istifadə etsə, regionda humanitar fəlakət baş verəcək. Bu gun İsrail ABŞ cətiri altında özünu nə qədər güvənli hiss etsə də, bu müvəqqəti haldır, Təl-Əviv öz gələcəyini düşünüb qərar qəbul etməlidir. Havadan müdafiə sistemləri İsrailin səmasını bu gün qoruya bilər, gələcəkdə o sistemləri də keçən silahlar çixacaq və ya nüvə silahı atılacaqsa o sistemlər də işə yaramayacaq".
Dəniz NƏSİRLİ
