ABŞ NATO-dan çıxır… Avropada ABŞ-sız NATO-ya hazırlıqlar başladı…
ABŞ prezidenti Donald Trampın NATO-ya kifayət qədər maliyyə dəstəyi vermədiklərini əsas gətirərək Avropa ölkələrindən üz döndərməsi bu ölkələri hərəkətə keçirməyə sövq edib. “Financial Times” xəbər verir ki, NATO-nun Avropa üzvləri qitənin müdafiəsində ABŞ-ın rolunu azaldacaq və ABŞ-sız NATO varlığına imkan verəcək plan üzərində işləyirlər.
Bu yaxınlarda Tramp administrasiyasının 75 ildir ABŞ generallarının rəhbərlik etdiyi NATO-nun Avropadakı Müttəfiq Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı (SACEUR) rolundan geri çəkiləcəyi iddia edilmişdi və bu qərar ABŞ-ın NATO-dan çıxmaq planının ilk addımı kimi dəyərləndirilirdi. Ordularına rəhbərlik etmək üçün yeni lider seçmək məcburiyyətində qalan Avropa ölkələri isə indi ABŞ-sız NATO üçün hərəkətə keçiblər.
Trampın tez-tez NATO-dan çıxmaq və ya ittifaqı zəiflətməklə bağlı təhdidləri Avropa paytaxtlarında ciddi narahatlığa səbəb olub. Elə buna görə də, xüsusilə İngiltərə, Fransa, Almaniya və Skandinaviya ölkələri artıq alternativ axtarışına başlayıb. Məlumata görə, NATO liderlərinin iyun ayında Haaqada keçiriləcək sammitinə qədər təqdim edilməsi planlaşdırılan layihədə Avropanın müdafiə xərclərinin artırılması və hərbi potensialının inkişaf etdirilməsi ilə bağlı maddələr yer alacaq.
Bununla belə, Avropa ölkələri qəbul edirlər ki, ABŞ-ın nüvə gücü və yüksək texnoloji imkanları olmadan təhlükəsizliyin təmin edilməsi mümkün deyil. ABŞ-ın Avropada 80 min əsgər, onlarla baza, hava və dəniz qüvvələri ilə NATO daxilində mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, ABŞ-ın nüvə qalxanı altında qalan Avropa, potensial rəqiblərinə meydan oxuya biləcək nüvə silahı ehtiyatına malik deyil.
Tramp vəzifəyə gəldikdən sonra Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya müdafiə büdcələrini artırmağa başlayıblar. Avropa İttifaqı isə üzv ölkələri hərbi yatırımları sürətləndirməyə təşviq edən yeni təşəbbüslərə başlayıb. Avropa liderləri Trampın NATO-ya sadiq qalması ilə bağlı bəyanatlarına baxmayaraq, ABŞ-ın qəfildən öz qoşunlarını çıxara və ya bəzi birgə missiyalardan dərhal geri çəkilə biləcəyindən narahatdırlar. Avropa rəsmilərindən biri bildirib ki, amerikalılarla razılığa gəlmək lazımdır: “Ancaq belə bir razılığa gələ biləcəyiniz də bəlli deyil. Buna belə sadiq qalacaqlarına inanmaq çətindir".
Bu kontekstdə Avropa hərbi qüvvələri NATO-da ABŞ-ı əvəz edəcək 5-10 illik plan üzərində işləyir. Fransa və İngiltərənin rəhbərlik etdiyi danışıqlarda Ukraynaya dəstək vermək üçün “istəklilər koalisiyasının” yaradılmasından danışılır. ABŞ bu təmaslarda iştirak etmir. NATO rəsmilərinin fikrincə, ABŞ-sız NATO-nu qorumaq sıfırdan yeni müdafiə sistemi qurmaqdan daha məntiqlidir. Alyansın hazırkı komanda strukturu, müdafiə planları və qaydaları Avropanın təhlükəsizliyi üçün hazır infrastrukturu təmin edir. “Chatham House” araşdırmaçısı Marion Messmer deyir ki, Amerika geri çəkilərsə, bəzi elementlərin yenidən qurulmasına ehtiyac ola bilər: "Ancaq NATO artıq Avropanın tanış olduğu bir strukturdur. Yeni sistem qurmaq daha çətin olardı".
TAHİR
