Şeyx Əbdül Mahmudbəyov: “O ittifaqların Azərbaycan kinosuna heç bir aidiyyəti yoxdur, ikisi də ləğv edilməlidir”
Bu gün Azərbaycanda iki ictimai kinematoqrafiya təşkilatı fəaliyyət göstərir. Biri 1963-cü ildə təsis edilən Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqıdır, o biri isə 2012-ci il iyunun 21-də “Nizami” Kino Mərkəzində “Kino və konseptual problemlər” mövzusunda keçirilmiş tədbirdə yaradılan Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqıdır. Kino ilə bağlı iki heç bir funksiyası olmayan ictimai qurumun fəaliyyət göstərməsi kimə lazımdır?
Bir halda ki, bu təşkilatların kinoya, kino adamlarına bir xeyri yoxdur, kinonun inkişafına hər hansı töhfə vermirlər, onda onların qalmasına nə dərəcədə ehtiyac var?
Onu da bildirək ki, Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqına hazırda xalq artisti Rasim Balayev, Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqına isə digər xalq artisiti Şəfiqə Məmmədova rəhbərlik edir.
- “Çox təəssüflər olun ki, şəxsi maraqlarını irəli sürənlərin milli kinomuzun inkişafında heç bir xidmətləri yoxdur”
Xalq artisti, tanınmış kinorejissor Şeyx Əbdül Mahmudbəyov bizimlə söhbətində bildirdi ki, bu gün Azərbaycanda iki kinematoqrafiya ictmai təşkilatının fəaliyyətinə ehtiyac yoxdur. “Mən bu biabırçılığa, bu rüsvayçılığa, rəhmətlik Rüstəmin aramıza səpib getdiyi qarşıdurma, intriqa toxumunun fəsadlarına artıq iki ildir ki, münasibət bildirirəm. Özü də çox qəti və birmənalı şəkildə. Bu sadəcə olaraq yolverilməzdir, biabırçılıqdır. Əvvəla, Azərbaycanda nə qədər kino adamı var ki, iki dənə ittifaq olsun? İkincisi, bu gün ittifaq nəyi həll edir, onun kinoya nə təsiri var ki, hərə özü üçün bir təşkilat yaradıb? Kinostudiya, Mədəniyyət Nazirliyi var, Kino Agentliyi yaratdılar və yenə də ipin ucunu nazirliyə verdilər, kino yenə də ordan asılı oldu. Kinostudiyanın müstəqil fəaliyyət göstərən, Prezident sərəncamı ilə təyin olunan direktoru və kinostudiyanın səlahiyyətləri var. Bütün istehsalata, kinonun çəkilişinə və sair hamısına kinostudiya cavabdehdir. Sadəcə olaraq Sovet dövründə ittifaqların ictimai təşkilat olaraq imtiyazları, müəyyən hüquqları vardı, amma bu gün onların heç biri yoxdur. İndi kinonu veriblər nazirliyə. Əvvəllər Kino Komitəsi vardı, müstəqil dövlət qurumu idi və kino ordan idarə olunurdu. Kinonun bütün problemləri dövlət səviyyəsində həmin komitədə həll olunurdu. Sonra Kinostudiya ilə razılaşdırılmış şəkildə qarşılıqlı olaraq kino istehsalını qururdular.
Rəhmətlik Rüstəmin sağlığında bu barədə danışdığım üçün indi istəyirəm ki, onun qoyub getdiyi pis ənənəni ictimaiyyət bilsin. Rəhmətlik, ruhu şad olmuş əzizimiz Rüstəm İbrahimbəyov 100 illik tarixi olan kino ittifaqımızı dağıtdı, hamını pərən-pərən saldı, Hökumət Evindəki yerimizi əlimizdən aldılar. Özü də ictimai təşkilat yaratdı, prezident olmaq istədi, sonra məlum oldu ki, bunun ikili vətəndaşlığı var, ona namizdəliyini vermək olmaz. Bunun ardınca gedib Gürcüstan studiyasında ermənilərlə müştərək bir film çəkdi və s. Rüstəm İbrahimbəyov haqqında ictimaiyyət, dövlət səviyyəsində, hətta onunla bir yerdə işləyən “paqon” yoldaşları nələr demədi, nələr danımadı. Birdən elə bil yaddaşları sildilər. Rüstəm İbrahimbəyov buranı dağıdıb gedəndən sonra oradakı o adamlar əgər orada səlahiyyət sahibi idilərsə Rüstəmin vaxtında niyə iş görmürdülər? Niyə o ittifaqı qoruyub saxlamırdılar ki, indi özlərindən ittifaq düzəldirlər? Demək bəlli idi ki, ora Rüstəm İbrahimbəyovun xüsusi sexidir və orada olan adamlar da sexin işçiləridir. Çünki gedəndən sonra Rüstəm İbrahimbəyovun heç bir fəaliyyəti olmadı. Gül kimi ittifaq dağıldı. Nə yaxşı ki, vaxtında Azərbaycan dövləti müdaxilə etdi və dövlət səviyyəsində əsas ittifaqın nəzdində Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqı yaradıldı. Bu ittifaq dövlət adamlarının iştirakı ilə köhnə ittifaqın varisi olaraq “Nizami” Kino Evində keçirilən böyük konfransda yaradıldı. Bu gün xalq artisti Şəfiqə Məmmədovanın rəhbərlik etdiyi və hamısının üzv olduğu həmin ittifaqı qoruyub saxladılar. Bu, rəsmi dövlət statusunda olan ittifaqdır...”
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının R.İbrahimbəyovun xüsisi “sexi” olduğunu vurğulayan müsahibimizin sözlərinə görə, bu gün həmin ittifaqdan danışılması gülünc məsələdir. “Dövlətin rəsmi kino ittifaqı ola-ola kimlərinsə marağına xidmət edən qondarma bir ittifaq yaratdılar. Burada bir məsələ var. Mən bilmirəm kinosu pis gündə olan bir ölkədə iki dənə kino ittifaqı nəyə lazımdır? Elə bütün gücümüzü kinostudiyaya yönəldək və kinostudiya kinoları çəksin. Kinonun yiyəsi kinostudiyadır. İttifaqlar kimdir ki? Sovet dövründə ictimai təşkilat olaraq imtiyazları vardı.
Digər tərəfdən, mənim üçün çox maraqlıdır, belə çıxır ki, səlahiyyət sahibi olan kimlərinsə səviyyəsində kinonu məhv etməkdə, dağıdıb parçalamaqda maraqlı olan adamlar var. Yoxdursa, mən sizdən soruşuram, ev var, evin qapısı, pəncərəsi, içində yaşayanı, yiyəsi var, bu halda ikinci bir qondarma ev yaratmağın nə mənası var”.
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqında son baş verən seçimlərdən də danışan Şeyx Əbdül bildirdi ki, hələ bir neçə gün əvvəl mətbuat vasitəsilə kino ictimaiyyətinə müraciət edib, lakin realda səsinə səs verən olmayıb: “Hələ bunlar sədr seçməmişdilər. Mən mətbuat vasitəsilə müraciət etmişdim ki, gəlin görüşək, Fərəh Əliyevanın yanına gedək. Iki cüt-bir tək adam qalmışıq, bir-birimizə düşmən kimi baxırıq. Mənim üçün fərqi yoxdur. Mən Rüstəm İbrahimbəyovun dəfninə də getmişəm. Yəni mənim üçün o şeylər şəxsi müstəvidə deyil, mənim üçün kino maraqlıdır. Çünki mən 78 illik ömrümün 65 ilini kinoda keçirmişəm. Dedim gəlin müraciət edək və bu ictimai təşkilatdır, seçki qurultay yolu ilədir. Təklif etdim ki, gəlin bir yerdə qurultay, konfrans keçirək, orada sədr seçək və sair. Müraciətimə cavab verilmədi. Orada vaxtilə ittifaqdan qovulan maraqlı adamlar var, köhnə ittifaqın dadı onların damağında qalıb. Elə bilirlər ki, yenə Rasim Balayevin adından, hörmətindən sui-istifadə edib nəsə qazanc əldə edəcəklər. Xeyr, bu mümkün olan deyil, çünki artıq elə bir imtiyaz, var-dövlət yoxdur. Bilmirəm, Rüstəm İbrahimbəyov miras üçün onlara nə qədər pul qoyub? Özləri də Rüstəm İbrahimbəyovun xüsusi evində oturublar. Mən Balayevə səsləndim, Rasim, sən bu gün Azərbaycanda tanınan, hamının dostu, ağsaqqalsan, 75 yaşın var... Gəlin, təşəbbüs göstərin qurultay çağıraq, bir yerə yığışıb görək nəyi bölüşdürə bilmirik? Ortada nə var ki? Ölməyən ayının dərisini bölüşdürürük. Mən hələ başa düşə bilmirəm ki, kinoya niyə artistlər rəhbərlik edir? Dünyanın heç yerində belə şey yoxdur. Bunu da kənara qoyuram...
Baş verənlər onu göstərir ki, burada şəxsi maraqlar üstünlük təşkil edir. Yəni kino ilə nəfəs almayan, kinoya aidiyyəti olmayan, kinonun adı ilə karyera düzəldən, həyat quran insanlar heç cür imkan vermirlər ki, bir araya gəlib kinomuzu xilas edək. Əgər əlimizdən nəsə gəlirsə. Bir deyir “mən institut düzəltmişəm”, o biri “akademiya yaratmışam” deyir. Boş-boş danışmaqla bəsdir yalan danışıb ictimai rəyi aldatdınız, çaşdırdınız. Bu məsələ kimlərinsə şəxsi marağına xidmət edir, bu şəxsi maraqlar üstündə qurulub. Çox təəssüflər olun ki, şəxsi maraqlarını irəli sürənlərin milli kinomuzun inkişafında heç bir xidmətləri yoxdur. Məni ikinci narahat edən bir məsələ də var. Çox narahatam ki, artıq kinomuzun başında acı rüzgar əsir. Böyük həyəti, böyük binası, böyük tarixi olan kinonun taleyi necə olacaq, bilmirəm. Amma hamının gözünün qabağında bu oyunu oynayıb növbəti bir qondarma ittifaq yaradıb əsl ittifaqa qarşı qoymaq və insanları iki yerə bölmək, parçalamaq çox acınacaqlıdır, yolverilməzdir, gözümüzün qabağında kinoya edilən xəyanətdir. Xəyanəti də edənlər kino adı ilə özlərinə karyera düzəldən insanlardır”.
Ş.Ə.Mahmudbəyov hazırda çox böyük narahatlıq içində olduğunu bildirdi. O qeyd etdi ki, hətta ad günündə belə, ittifaq adından onu təbrik edən olmayıb. Bunu təəssüflə qarşıladığını deyən müsahibimiz bildirdi ki, mənsub olduğu nəsildən cəmi 5 nəfər qalıb: “Əgər mən bu gün yada düşmədimsə, məni yada salıb təbrik edən olmadısa, aydın məsələdir ki, bu ittifaq kimlərinsə xüsusi “sexinə” çevrilib, kiminsə şəxsi marağına xidmət edir. O ittifaqların Azərbaycan kinosuna heç bir aidiyyəti yoxdur, ikisi də ləğv edilməlidir. Ya da yenidən dövlət səviyyəsində müdaxilə olunmalıdır. Təzədən əsl kino xadimlərinin, fədailərinin iştirakı ilə qurultay keçirilməlidir. Əgər ittifaqı saxlamaq fikirləri varsa...O gün oxuyuram, “bu ittifaq 1915-ci ildə yaranıb”. 1915-ci ildə yaranan ittifaqı bu ittifaqın sədri olan Rüstəm İbrahimbəyov dağıtdı, satdı, soydu, xaraba qoydu, rüsvay edib getdi...
Bu rüsvayçılıqdır. Bu həm də milli-mənəvi dəyərlərimizə, milli ideologiyamıza, kino təbliğatımıza ziddir. Mən heyrət içindəyəm, mənim 50 illik dostum, o qədər işlər gördüyümüz adam xəstə vaxtında niyə belə etdi blmirəm? Gəlin birləşək, qurultay keçirək, yenə də səni sədr seçək... Bizim birləşməyimizi istəməyən maraqlı qüvvələr var. Həmin maraqlar Balayevdən qat-qat güclü və üstündürlər. Balayev niyə gül kimi adını ortaya qoydu və ondan sui-istifadə etdilər, onu başa düşə bilmirəm. Təkrar edirəm, bu ittifaq kino sənətinə, kinonun yaradılmasına heç bir təsiri olmayan sadəcə ictimai bir təşkilatdır. O vaxt Sovet hökumətinin ideolgiyası idi və bütün sahələrdə “profsoyuz” yaratmışdı. “Profsoyuz”un da işi putyovka vermək idi, yuxarının razılığı ilə növbə ilə maşın vermək idi. İttifaqın o vaxt belə səlahiyyəti vardı, indi o da yoxdur. Nəyi bölə bilmirik, başa düşmürəm...”
İradə SARIYEVA
