Fuad İbrahimov: “Əlbəttə ki, müsbət saldonun azalması, valyuta gəlirlərinin azalmasına təsirsiz ötüşməyəcək”
Bu ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycan xarici ölkələrlə 28 milyard 841,81 milyon ABŞ dolları dəyərində ticarət əməliyyatı aparıb. Bu barədə Dövlət Gömrük Komitəsi məlumat yayıb.
Məlumata görə, bu, ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 1 milyard 949,69 milyon dollar və ya 7,3 % çoxdur. Xarici ticarət dövriyyəsinin 15 milyard 226,99 milyon ABŞ dolları ixracın, 13 milyard 614,82 milyon ABŞ dolları isə idxalın payına düşüb. İllik müqayisədə ixrac 871,93 milyon dollar və ya 5,4 % azalıb, idxal isə 2 milyard 821,62 milyon dollar və ya 26,1 % artıb. Bu ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycandan Türkiyəyə 51,5 milyon ton xam neft və 24 milyon ABŞ dolları dəyərində bitumlu suxurlardan alınmış neft məhsulları ixrac edilib.
Son nəticədə xarici ticarətdə 1 milyard 612,17 milyon dollarlıq müsbət saldo yaranıb. Bu da illik müqayisədə 3 milyard 693,55 milyon dollar və ya 3,3 dəfə azdır. Göründüyü kimi, xarici ticarətimizdə müsbət saldo 3 qat azalıb. Bütövlükdə bu, valyuta gəlirlərinə ciddi təhlükə yaradırmı?
“Bu gün müşahidələr onu göstərir ki, sənaye parklarında nəzərdə tutulduğundan daha az vətəndaş işləyir”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimovun fikrincə, bəli, burada müsbət saldo mövcuddur, amma iki-üç il bundan əvvələ baxanda görürük ki, müsbət saldo azalır: “Bu da dinamik azalır. Yəni biz ən azından Mərkəzi Bankın tədiyyə balansına hesabatlarına diqqət yetirsək görürük ki, bu, mütəmadi olaraq azalır. Söhbət rüblük, altı aylıq və illik hesabatlardan gedir. Əlbəttə ki, müsbət saldonun azalması, valyuta gəlirlərinin azalmasına təsirsiz ötüşməyəcək. Bu, təkcə gəlirlərin azalması demək deyil. Eyni zamanda, tədiyyə balansının bərabərləşərək mənfi istiqamətə keçməsi yenidən manatın təzyiq altında qalmasına dəlalət edir. Ən azından, bununla bağlı fikrin formalaşmasına dəlalət edir. Yəni bu nöqteyi-nəzərdən, əlbəttə ki, ticarətdəki müsbət saldonun qorunması istiqamətində addımlar atılmalıdır. Sözügedən addımlar bizdəki vəziyyətə baxanda bu yük əsasən neft sektorunun üzərindədir. Ancaq son illərdə Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə açılan sənaye parkları, müəssisələr var. Fikrimcə, bu gün İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən hesabat verilməlidir ki, son 10 ildə açılan qeyri-neft sektoruna aid müəssisələrdə vəziyyət necədir. Ümumiyyətlə, sözügedən sektorda icra mexanizmi nə vəziyyətdədir. Qeyri-neft sektorunda nə baş verir. Bu gün müşahidələr onu göstərir ki, sənaye parklarında nəzərdə tutulduğundan daha az vətəndaş işləyir. Hansısa zavodun açılışı olur, ora 10 nəfər işçi götürülür. Anlayıram, avtomatlaşdırılmış idarəetmə sisteminin tətbiqi dünyada insan əməyini məhdudlaşdırır. Axı Azərbaycanda proseslər o səviyyədə getmir. O zaman necə olur ki, yeni açılan zavodlara işçi az götürülür? Ona görə də fikrimcə, bu haqda hesabat verilməlidir. Çünki tədiyyə balansının azalması neft sektorunda, enerji sektorunda qiymətlərin müəyyən qədər ucuzlaşması, hasilatın azalması fonunda baş verə bilir. Ancaq digər tərəfdən, biz illərdir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafına doğru hərəkətdəyik. Müəssisələr açılır, amma onlar işləmirsə, o zaman bunun anlamı nədir? Niyə o müəssisələr işləmir? Müəssisəni açırıqsa və işləmək proqnozu verə bilmiriksə, onda nəyə açırıq? Deməli, proqnozlar düzgün deyil, fikir düzgün deyil. Bütün bunlar ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsir edir. Ona görə də cavabdeh şəxslər buna aydınlıq gətirməlidir”.
Vidadi ORDAHALLI
