Akif Nəsirli: “Səbəbləri iqtisadi struktur, hökumət siyasəti, xarici amillər və sosial-iqtisadi idarəetmə ilə bağlıdır”
Cənubi Qafqazda Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) ən aşağı artım tempi Azərbaycandadır - bunu Dünya Bankı açıqlayıb.
Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) isə yazır ki, ümumilikdə bir ölkədə iqtisadiyyatın artım sürətinin aşağı olması çox vaxt həm də orada məşğulluğun azalması deməkdir.
Dövlət Statistika Komitəsinə görə, bu ilin ilk altı ayında ÜDM istehsalı 0.9 faiz artıb, yəni ötən ilin eyni dövrü müqayisədə təxminən 2 milyon manat çox. Gürcüstanda eyni dövrdə artım 8.3 faiz olub. Ermənistanla bağlı yarımillik informasiya olmasa da, ilin ilk üç ayında artımın 5.2 faiz olduğu açıqlanıb. Dünya Bankının hesablamalarına görə, adambaşına düşən ÜDM həcmi Gürcüstanda təxminən 9 min, Ermənistanda 8 min 500, Azərbaycanda isə 7 min 100 dollardır.
Maraqlıdır, Azərbaycanda bütün bu aşağı göstəricilər nədən qaynaqlanır? Ölkəmizin qonşulardan bu məsələdə geri qalmasının səbəbi nə ilə əlaqədardır?
“Qeyri-neft sektoru kifayət qədər güclü inkişaf etmədiyindən, bu boşluğu kompensasiya edə bilmir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli bunun səbəbini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Azərbaycanda ÜDM-in (Ümumi Daxili Məhsulun) artım tempinin Cənubi Qafqaz ölkələri arasında ən aşağı olması bir neçə əsas səbəblə izah oluna bilər. Bunun səbəbləri iqtisadi struktur, hökumət siyasəti, xarici amillər və sosial-iqtisadi idarəetmə ilə bağlıdır. Aşağıdakı əsas faktorlar bu durumu aydınlaşdırmağa kömək edir. Azərbaycanda iqtisadiyyatın böyük hissəsi neft-qaz sektoruna bağlıdır. Neftin qiymətindəki dəyişkənlik (volatillik) ölkənin ÜDM-nə ciddi təsir göstərir. Bu isə qeyri-neft sektorunun hələ də zəif inkişaf etməsi fonunda ümumi artım tempini aşağı salır. Neft hasilatı və ixracı azaldıqda, ÜDM-də artım dayanır və ya zəifləyir. Qeyri-neft sektoru kifayət qədər güclü inkişaf etmədiyindən bu boşluğu kompensasiya edə bilmir. Azərbaycanda investisiya mühitinin müəyyən problemləri var. Xarici investorlar üçün şəffaflıq, məhkəmə sisteminə etimad, vergi siyasəti və mülkiyyət hüquqlarının qorunması kimi məsələlər bəzən mənfi təsir yaradır.
Yerli sahibkarlar üçün də bəzən əlverişli mühit formalaşmır. Gürcüstan və Ermənistan bu sahədə daha liberal və təşviqedici siyasətlər aparır. Hökumət son illər iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində addımlar atsa da, qeyri-neft sektorunun payı hələ də kifayət qədər deyil. Turizm, kənd təsərrüfatı, sənaye və İT sektorları Gürcüstanda və Ermənistanda nisbətən daha rəqabətlidir. İqtisadi islahatların icrası və effektivliyi məsələlərində Azərbaycanın göstəriciləri Gürcüstan və Ermənistanla müqayisədə aşağı olur. İctimai sektorun səmərəliliyi, korrupsiya ilə mübarizə və şəffaflıq sahəsindəki gerilik iqtisadi dinamizmi ləngidir. Azərbaycanın yerləşdiyi geosiyasi mövqe və bölgədəki sabitlik məsələləri (məsələn, Ermənistanla münasibətlər) iqtisadi fəaliyyətə təsir edir. Sanksiyalar, siyasi risqlər və qeyri-müəyyənlik xarici investorları çəkindirir. BVF-nin qeyd etdiyi kimi, iqtisadi artım zəiflədikcə, məşğulluq da zəifləyir. Azərbaycanda qeyri-rəsmi məşğulluq yüksəkdir və əmək bazarının modernləşdirilməsi kifayət qədər sürətlə getmir. ÜDM-in aşağı artım tempinin başlıca səbəbi isə iqtisadi strukturun birtərəfli (neft yönümlü) olması, diversifikasiyanın zəifliyi, inzibati və idarəetmə problemləri, eləcə də təhlükəsiz və rəqabətədavamlı investisiya mühitinin formalaşmamasıdır. Gürcüstan və Ermənistan bu sahələrdə daha çevik və liberal iqtisadi model tətbiq etdiyindən, daha yüksək artım tempinə nail olurlar”.
Vidadi ORDAHALLI
