Əli Əlirzayev: “Büdcədən dövlət şirkətlərinə ayrılan vəsaitlərə sistemli maliyyə nəzarəti təmin edilməlidir”
“Cüzi istisnalar olmaqla, bizim dövlət şirkətləri səmərəsizdir”. Bunu Prezident İlham Əliyev yerli və xarici jurnalistlər üçün videoformatda keçirdiyi mətbuat konfransında deyib.
Ölkə başçısının sözlərinə görə, dövlət şirkətlərində idarəçilik sistemi axsayır və müasir tələblərə cavab vermir: “Bu, ləngidici amildir və büdcədən vəsaitlərin sovrulması üsuludur. Bizdə, praktik olaraq, heç bir dövlət şirkəti, az istisnalar olmaqla, özünü dolandıra bilmir. Deməli, daim büdcədən dotasiyalar tələb edirlər. Bu, nəyə lazımdır? Buna görə də daha belə davam edə bilməz”.
Prezident onu da qeyd edib ki, bu mərhələdə strateji infrastruktur, özü də Qarabağın bərpası nəzərə alınmaqla, dövlətin əlində qalmalıdır: “Bu, birmənalıdır, əks halda, biz, sadəcə olaraq, ərazini bərpa edə bilməyəcəyik. Əgər bu gün fərz etsək ki, bizim bütün dövlət şirkətlərimiz, bir növ, özəl Qərb şirkətlərinin korporativ idarəçilik üsulu ilə işləyir, o halda onlar, sadəcə, ərazilərin bərpası üçün lazım olan layihələrə sərmayə yatırmayacaqlar. Buna görə də bu mərhələdə məqsəd dövlət şirkətlərinin korporativ idarəçiliyini beynəlxalq normalara uyğun şəklə salmaq, lazımi nəzarəti təmin etməkdir. Bundan ötrü müşahidə şuraları yaradılır. Müşahidə şuralarına Administrasiyanın, nazirliklərin, hökumətin nümayəndələri daxil ediləcək ki, nəzarətsizlik, israfçılıq olmasın. Ona görə ki, bu gün dövlət şirkətləri bir çox məsələlərdə dövlətin boynunda ağır yükdür. Hətta vergi ödəyicisi olan Dövlət Neft Şirkəti də dövlətdən pul alır. Bu yaxınlaradək qazlaşdırma üçün büdcədən pul alırdı. Belə iş olarmı? Mən hələ başqalarını demirəm. Cüzi istisnalar olmaqla, bizim dövlət şirkətləri səmərəsizdir. Buna son qoyulacaq, həm rəhbərliyin möhkəmləndirilməsi, həm də idarəçiliyin təkmilləşdirilməsi planında. Kim yeni qaydada vicdanla, şəffaf işləməyi bacarmırsa və ya bunu istəmirsə, o, məsuliyyətə cəlb ediləcək, özü də təkcə inzibati məsuliyyətə yox”.
Adətən, hər ilin sonunda növbəti ilin büdcə müzakirələrində dövlət şirkətlərinin hər biri çalışır ki, daha çox vəsait alsın. Büdcədən bir belə vəsaitin ayrılması fonunda dövlət şirkətləri niyə səmərəsiz işləyirlər? Bunun kökü nədədir və problemdən necə xilas olmaq olar?
- “Səmərəsiz işləyən şirkətlərə yönəlik maliyyə sanksiyaları tətbiq edilməlidir”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən iqtisadçı-alim Əli Əlirzayev dövlət şirkətlərinin səmərəsiz fəaliyyətinə son qoyulması ilə bağlı bir sıra təkliflərlə çıxış etdi: “Birinci növbədə, idarəetməni təkmilləşdirmək lazımdır. İndiki məqamda özəlləşməyə getmək olmaz. Büdcədən dövlət şirkətlərinə ayrılan vəsaitlərə sistemli maliyyə nəzarəti təmin edilməlidir. Yəni vəsait ayrılarkən bu əsaslandırılmalıdır. Nazirliklər dövlət şirkətləri üçün vəsait tələb edəndə iş planı qurub bununla bağlı xərcləri əsaslandırılmalıdır. Nazirlər Kabineti bütün bunlardan çıxış edib işini qurmalıdır. Elə məsrəflər var ki, dövlət şirkətləri bunu öz hesabına etməlidirlər. Yoxsa, büdcəni sovurmaqla bu işi görmək düzgün deyil. Təəssüflər olsun ki, indiyə qədər bu kimi faktorlar nəzərə alınmayıb. Bütün qurumlar çalışır ki, dövlət büdcəsindən böyük vəsait qoparsın. Təbii ki, belə halların davam etməsi yolverilməzdir. Görürsən ki, dövlət şirkətləri vergiləri belə verə bilmirlər. Bütün bunlar çox zərərli tendensiyadır. Ona görə də dövlət şirkətləri üzərində ciddi və səmərəli maliyyə nəzarəti olmalıdır. Strukturlar dəyişməli və eyni zamanda, sadələşməlidir. İdarəçilikdə müvafiq innovativ sistem tətbiq edilməlidir. Bununla yanaşı, büdcədən dövlət şirkətlərinə ayrılan vəsaitləri məhdudlaşdırmaq lazımdır”.
İqtisadçı onu da qeyd etdi ki, səmərəsiz işləyən dövlət şirkətlərinə yönəlik maliyyə sanksiyaları tətbiq edilməlidir.
Vidadi ORDAHALLI
