Bütün tərəflərin marağında olan Naxçıvan dəhlizi... Ermənilər onun açılmasını əngəlləyə bilməyəcək, hətta hakimiyyət dəyişsə də...
“Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş rayonlarının bərpası zamanı, təbii ki, həmin ərazilərdə elektrik enerjisinə böyük ehtiyac yaranacaq. Burada Rusiyanın enerji potensialından da istifadə olunması mümkündür. Vahid enerji sisteminin yaradılması regionun inkişafına güclü təkan verə bilər”. Belə bir açıqlama ilə Rusiyanın tanınmış ekspertlərindən biri olan Boris Martsinkeviç çıxış edib.
Onun fikrincə, həmin ərazilərdə yaşayışı təmin etmək üçün zəruri infrastrukrur, o cümlədən energetika sahəsi, avtomobil yolları, mühəndis-kommunikasiya qurğuları yenidən qurulmalıdır. Ekspert qeyd edir ki, Azərbaycan qonşu ölkələrlə müvafiq sahələrdə, xüsusən energetika sektorunda əməkdaşlıqdan yararlana bilər: “Qarabağın işğaldan azad edilməsi Cənubi Qafqazın enerji, tranzit və yük dövriyyəsinə ciddi təsir göstərəcək. Lakin işlərin irəliləməsi üçün Azərbaycan hökuməti ilk növbədə Naxçıvanla dəmir yolu xəttini bərpa etməlidir. Bu dəmir yolunun bərpasında Rusiya da maraqlı tərəfdir. Təbii ki, sözügedən dəmir yolunun işə salınması, Naxçıvanla yanaşı, işğaldan azad edilmiş rayonların iqtisadi cəhətdən inkişafı deməkdir”. Martsinkeviç diqqətə çatdırıb ki, dəmir yolunun bərpası Ermənistanın da maraqlarına daxildir və onun Çinlə əməkdaşlığına şərait yaradacaq: “Türkiyəyə gəlincə, o, yükdaşımalarını həyata keçirmək üçün Xəzər dənizinə birbaşa çıxış əldə edəcək. Bu baxımdan, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistanın regionda həyata keçiriləcək layihələrdə ciddi maraqlarının olması şübhəsizdir”. Bu halda hesab edilir ki, Ermənistanda son günlər baş verən hadisələr də prosesə əngəl yarada bilməz. İlk növbədə o baxımdan ki, regionda kommunikasiya, iqtisadi əlaqələrin bərpası Rusiyanın da xüsusi maraq dairəsindədir. Digər tərəfdən, Rusiya ötən il noyabrın 10-da, cari il yanvarın 11-də imzalanan məlum bəyanatlarda qeyd edilən öhdəliklərin icrasının əsas təminatçısı hesab edilir. Bu səbəbdən Ermənistanda hakimiyyət və müxalifət arasında yaşanan toqquşmada iqtidar dəyişikliyi yaşansa belə, bəyanatlardan irəli gələn öhdəliklərin icrası məcburi xarakter daşıyır. Bu da o deməkdir ki, Azərbaycan istədiyi kimi Mehridən keçməklə Naxçıvana dəhlizin açılmasını təmin edəcək. Bunu rus hərbi ekspert İqor Korotçenko da xüsusi olaraq vurğulayır: “Beynəlxalq hüquq normaları, Rusiyanın rəsmi mövqeyi və BMT Təhlükəsizlik Şurasının məlum 4 qətnaməsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təsdiqləyir. Rusiya kritik məqamda öz vasitəçilik xidmətlərini təklif etdi. İlk növbədə ona görə ki, Rusiya tərəfi neytral mövqe tutmuşdu. Sülhməramlıların bölgəyə gəlişi xeyli sayda erməni hərbçini məhv olmaqdan xilas etdi. Bu gün Rusiya sülhməramlıları müharibənin bir daha Cənubi Qafqazda reallığa çevrilməməsini təmin etmək baxımından əhəmiyyətli rol oynayır. Bunlar fonunda nəqliyyat əlaqələrinin bərpası ölkələrin iqtisadiyyatının inkişafında vacib rol oynayacaq. Əlbəttə, nəqliyyat əlaqələrinin bərpa edilməsi və Azərbaycanla Naxçıvan arasında dəhlizin yaradılması regionda həyata keçiriləcək ən vacib və irimiqyaslı layihələrdən biridir. Bu, bütün ölkələrin, o cümlədən Ermənistanın güclü iqtisadi inkişafına təkan verəcək. Ermənistanda kimsə bunu əngəlləyə bilməz”.
Digər ekspertlər də bu fikirdədir ki, regional nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin imkanlarından faydalanmaq Azərbaycanın inkişafına böyük təkan verəcək. Türkiyənin Azərbaycandakı sabiq səfiri Hulusi Kılıç isə vurğulayır ki, Azərbaycan-Türkiyə qardaşlıq münasibətləri böyük bir coğrafiyaya inkişaf və tərəqqi vəd edir, fundamental yüksəlişə zəmanətdir. Azərbaycan ordusunun şanlı Qələbəsinin bütün Qafqaza, eləcə də Anadolu bölgəsinə sülh, əminamanlıq və inkişaf vəd etdiyini diqqətə çatdıran səfir qeyd edir: “Müasir dünyanın hərb savaşının əsaslarını yaradan qalib Azərbaycan dövləti ilə çiyin-çiyinə olmaq Türkiyə üçün həm qürurvericidir, həm də strateji əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan-Türkiyə Hökumətlərarası Komissiyanın son iclasının qərarlarına diqqət etdikdə görürük ki, hər iki ölkə fundamental inkişaf konsepsiyasına vahid standartdan yanaşır. Peşə təhsili ilə nəqliyyat və elm texnologiyaları sahələrində tədqiqat və inkişaf fəaliyyətləri istiqamətində əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumları ən qısa zamanda böyük nəticələr verəcək. Bu durumda Qarabağın bərpası və yenidən qurulması, ilk növbədə, mənəvi borcdur. Hamımız üçün sevindiricidir ki, Azərbaycanın istəyi ilə Türkiyə bu prosesdə var və ən qısa zamanda bütün digər imkanlarını da səfərbər edəcək. Hesab edirəm ki Azərbaycan ərazisində, xüsusilə mebel, geyim və qida istehsal müəssisələri yaradıb keçmiş sovetlər birliyi coğrafiyasını əhatə edən bazarlara nüfuz etmək çox faydalı nəticələr verər. Azərbaycan-Türkiyə Hökumətlərarası Komissiyanın iclasında imzalanan “Nəqliyyat və elm texnologiyaları sahələrində tədqiqat və inkişaf fəaliyyətləri istiqamətində əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu” bu sahədə böyük perspektivlər yaradır. Qısa zaman kəsiyində istifadəsi nəzərdə tutulan Ankara-İğdır-Naxçıvan-Bakı dəmir yolu xətti bütün bölgənin inkişafı üçün xüsusi canlanma yaradacaq, bu yol həm də sülh və inkişaf istəyən bütün tərəflərin maraqlarına uyğundur”.
Nahid SALAYEV
