Dünyanın aparıcı qurumları artan neft qiymətləri ilə proqnozlarında mühüm dəyişikliklər etdi
Dünya enerji bazarında qiymətlər yenidən sürətlə dəyişməkdədir. Bu, xüsusən neft qiymətləri ilə bağlı özünü daha qabarıq şəkildə büruzə verir. Artıq nüfuzlu beynəlxalq qurumlar da neft qiymətlərinin cari il ərzində əhəmiyyətli dərəcədə artacağını proqnozlaşdırır.
Onlardan biri olan “Bank of America Global Research” analitikləri bu il üzrə “Brent” markalı neftin orta qiyməti üçün proqnozunu daha əvvəl gözlənilən 50 dollar səviyyəsindən 60 dollara qaldırıb. Eyni zamanda, onlar ikinci rübdə kotirovkalarda bir barrel üçün 70 dollara qədər müvəqqəti sıçrayış ehtimalını da istisna etmirlər. Bank mütəxəssisləri keçən il koronavirusa qarşı peyvəndin yaranmasını, OPEC+ razılaşmasının saxlanmasını, həmçinin pandemiya səbəbindən tətbiq edilən karantin tədbirlərinin daha lokal xarakterli olmasını neft bazarının artımını dəstəkləyəcək üç əsas amil kimi dəyərləndirir: “Proqnozlarımız əsasən doğru çıxıb, hərçənd, qiymətlərin gözləntilərimizi üstələdiyini də etiraf etmək lazımdır. Bu səbəbdən 2021-ci ildə “Brent” markalı neftin orta qiyməti üçün proqnozumuzu 60 dollara qaldırırıq”. “Bank of America Global Research” analitiklərinin bildirdiyinə görə, Texasdakı şaxtalı hava qlobal ehtiyatların 50 milyon barrel azalmasına səbəb olacaq və bu da qiymətləri dəstəkləyəcək.
Xatırladaq ki, daha əvvəl Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) İsveçrədə yerləşən törəmə “SOCAR Trading SA” şirkətinin baş ticarət direktoru Xəyal Əhmədzadə də neft qiymətlərində əhəmiyyətli sıçrayış olacağını bildirib: “Bu il neftin bir barrelinin qiyməti 80 dollara çatacaq, çünki neftə olan tələbat yenidən artacaq, ancaq istehsalçılar lazımı təkliflərə dərhal cavab verə bilməyəcəklər”. Onun sözlərinə görə, 2020-ci ildə pandemiyaya cavab olaraq yaranmış izafi neft ehtiyatları yaya qədər tamamilə bitəcək: “Mən yay aylarında və ya ilin sonuna qədər neftin bir barrelinin qiymətini 80 dollar və yaxın 18-24 ay ərzində bir barrel üçün 100 ABŞ dolları üzərində görsəm, təəccüblənmərəm”. O qeyd edib ki, SOCAR artıq özünün böhran zamanı saxladığı 15 milyon barrel neft həcmlərini tamamilə satıb. Onun sözlərinə görə, hətta Səudiyyə Ərəbistanı və Texasda da istehsal olsa belə, 12 aydan sonra neft çatışmazlığının olacağına dair qorxular var: “Bu, qiyməti olduqca sürətlə artıracaq".“JPMorgan Asset Management”in eksperti Kerri Kreyq isə qeyd edir ki, hazırda inkişaf etmiş ölkələrdə aparılan kütləvi peyvəndləmə nəticəsində dünya iqtisadiyyatının dirçəlməsinə dair nikbinliklə bağlı neftin qiymətləri daha da arta bilər. Ekspertin fikrincə, neft bazarında mümkün qiymət artımının daha bir səbəbi də OPEC+ formatının iştirakçı ölkələrinin bundan sonra da hasilatı azaldacağı ola bilər: “Biz hələ də OPEC+da təklifi azaldanlara bel bağlayırıq. Məncə, bununla bağlı tələb-təklif nisbətinə dair hələ də suallar var”.
“JPMorgan”ın neft-qaz sektorunun başçısı Kristian Malek də qiymətlərin artacağənı bildirir: “Önümüzdəki illərdə əvvəlcə neftə ehtiyacımız çoxalacaq və təklif tələbi ödəməyəcək. Bu dövrdə neftin bir barrelinin 100 dollar və ya daha çox olacağını görə bilərik”. “Financial Times” qəzeti yazır ki, neftin qiyməti son dəfə 2014-cü ildə belə həddə çatıb: “İqtisadiyyatda böyümənin ilkin şərtləri neftə tələbatı dəstəkləyəcək büdcə stimulları olacaq. Tələb və təklif arasındakı fərq qiymətlərin sürətlə artmasına səbəb olacaq və yeni “supertsikl”in yaranmasına xidmət edəcək. Bu da neft bazarının tamamilə dəyişməsi və COVID-19 pandemiyasından qurtulması demək olacaq”. ABŞ-ın üçüncü böyük bankı olan “Citigroup” isə bəyan edir ki, “Brent” markalı xam neftin qiyməti ilin sonuna kimi 70 dollara çata bilər. Səudiyyə Ərəbistanının milli neft şirkəti olan “Saudi Aramco” qlobal neft tələbatının cari ilin sonunda pandemiyadan əvvəlki səviyyəyə qayıdacağını proqnozlaşdırır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinə görə, cari ildə qlobal neft tələbatı əvvəlki ilə görə 6 faiz artaraq gündəlik 96 milyon 600 min barrelə çatacaq. Sutkalıq tələbatın 35 milyon 900 min barreli Asiya-Sakit Okean bölgəsində, 30 milyon barreli Amerika qitəsində, 14 milyon barreli isə Avropada formalaşacaq.
Agentlik bu ilin ilk rübü üzrə neft istehlakı ilə bağlı proqnozunu sutkada 600 min barrel azaldıb. 2021-ci ilə dair tələbat proqnozu isə gündəlik 300 min barrel azaldılıb. Cari ildə qlobal neft istehlakının keçən ilə nisbətən gündəlik 5,5 milyon barrel artacağı proqnozlaşdırılır. OPEC isə 2021-ci ildə qlobal xam neft tələbatının ötən ilə görə 5 milyon 900 min barrel və ya 6,5 faiz artıraraq sutkada 95 milyon 910 min barrel təşkil edəcəyini gözləyir. OPEC-ə üzv ölkələrin neft tələbatı keçən ilə nisbətən 5 milyon barrel çoxalaraq gündəlik 27 milyon 200 min barrel olacaq. Bütün bunlar qiymət artımını şərtləndirən başlıca faktorlardır.
Onu da bildirək ki, bahalaşma nəticəsində Azərbaycan neftinin qiyməti artıq 70 dollara yaxınlaşır. Lakin qiymətlərin daha da artması gözlənilir. Bu da Azərbaycanın maliyyə sahəsində mövqelərinin daha güclü hala gəlməsini şərtləndirir.
Ramil QULİYEV
