Çərşənbə günü, 13 avqust 2025
     

"Əkinçi" qəzeti - maarifçilik, inkişaf, milli özünüdərk məktəbi

Image

...Tarixin elə səhifələri də vardır ki, onlar həm acımasız sınaq, həm də yeni işıqlı yolun başlanğıcıdır... Azərbaycan tarixində də XIX əsr elə fəsillərdəndir.
XIX əsrin əvvəllərində Qafqazın, o cümlədən şimali Azərbaycanın Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olması ilə ərazinin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni həyatında dəyişikliklər baş verirdi. O dövrdə aparılan siyasətin nəticəsi olaraq, bir azərbaycanlıya “Millətin nədir?” sualını verəndə o, çox zaman “müsəlmanam” cavabını verirdi.
Lakin bu vəziyyət artıq əsrin ikinci yarısında dəyişir. Ali təhsil alan azərbaycanlılar Vətənə döndükdən sonra xalqımızı mədəniyyətin yeni sahələri ilə tanış etməyə, maarifləndirmə tədbirləri aparmağa başlayırlar. Maarifçi ziyalılarımızın məqsədi təhsilsizliyi aradan qaldırmaq, milli şüuru oyatmaq, milli dili inkişaf etdirmək idi. Bu dövrdə Həsən bəy Zərdabi, Mirzə Fətəli Axundzadə, Əhməd bəy Ağayev, Əli bəy Hüseynzadə, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Məhəmmədağa Şahtaxtinski kimi vətənpərvər ziyalılarımız Azərbaycan milləti ideyasını yaymağı özünə məqsəd bilir və bu istiqamətdə mühüm addımlar atırlar.

XIX əsrin birinci yarısında, əslində, Tiflisdə rus dilində çıxan qəzetlərə Azərbaycan türkcəsində əlavələr çap edilirdi. Ancaq bu qəzetlərdə yalnız rəsmi sənədlər, hökumət qərarlarının tərcüməsi verilir, xalqımızın həyatı, mədəniyyəti, adət-ənənələri haqqında heç bir məlumat verilmirdi. Bu səbəbdən bu qəzetlər milli mətbuat nümunəsi sayılmırdı. Milli mətbuatımızın yaranması isə Həsən bəy Zərdabinin fəaliyyətinə təsadüf edir. Milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabi bu yolda böyük əzmlə çalışmış və nəhayət, 1875-ci il iyunun 22-də Bakıda "Əkinçi" qəzetinin birinci nömrəsini çap etmişdir.
Əsas oxucu kütləsi maarifpərvər ziyalılar, müəllimlər, tələbələr, şəhər əhalisi və kəndlilər olan bu qəzet maarifçilik, təhsilin əhəmiyyəti, savadsızlığın aradan qaldırılması, kənd məktəblərinin açılması kimi məsələlərin təbliğatını özünə məqsəd bilmiş və bu istiqamətdə əvəzolunmaz rolunu oynamışdır. Cəmiyyətin inkişafında məktəb və müəllimin rolunu usanmadan vurğulayan bu qəzetin səhifələrində həm də təsərrüfat, əkinçilik, maldarlıq məsələləri öz əksini tapmışdır. Bu qəzetin əsas mövzularından biri də həmçinin kənd təsərrüfatında yeni texnologiyaların tətbiqi, kəndliləri yeni üsullarla istifadəsi idi. Bununla yanaşı, "Əkinçi" qəzetinin səhifələrində sağlamlıq, gigiyena, xəstəliklərlə mübarizə və bu sahədə xalq içində ən yayğın yanlış məlumatlar haqqında maarifləndirici məqalələr dərc olunurdu.
Necə ki bir su damcısı ətrafındakıları özündə əks etdirir, eləcə də "Əkinçi" qəzeti bir su damcısı təmizliyi və saflığı ilə dövrün aktual problemlərini əks etdirirdi. Qəzetin səhifələrində xalqın hüquqları, torpaq məsələləri, qadınların, təhsili kəndlilərin vəziyyəti kimi bir sıra zamanın sosial-ictimai və bəzən də siyasi məsələlərə yer ayrılırdı.

Milli mətbuatımızın banisi Həsən bəy Zərdabi "Əkinçi" vasitəsilə xalqı maarifləndirməklə yanaşı, Azərbaycan peşəkar teatrın bünövrəsini qoymuş, xeyriyyə cəmiyyəti açmış, Bakı Realnı Məktəbində müəllimliyi və maarifçiliyi inkişaf etdirmişdir. Moskva Universitetinin təbiət elmləri şöbəsini bitirmiş Həsən bəy Zərdabi Vətənə döndükdən sonra pedaqoji və ictimai fəaliyyətlə yanaşı, elmi araşdırmalar da aparırdı. O, XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda biologiya, kənd təsərrüfatı və təbiət elmlərinin inkişafında misilsiz xidmətlər göstərmişdir.
Vətənpərvər ziyalımız Həsən bəy Zərdabi qeyd edirdi ki, elm və təhsil zamanında tərəqqi edərkən, hər tayfa(xalq) iki şeyi qorumalıdır. Onlardan biri dil, digəri isə dindir, inancdır. Əgər onlardan biri itsə, xalq "beli sınmış" olacaq. Hər ikisi əldən gedən zaman xalq digərləri ilə qarışıb yox olmağa məhkumdur!... Bu fikir ilə Həsən bəy, əslində, xalqımız və millətimizə xilas olma yolunu göstərmişdir... Qeyd edim ki, qəzetin ən böyük nailiyyətlərindən biri də maarifçilik işini xalqın başa düşəcəyi dildə, yəni Azərbaycan dilində həyata keçirməsi idi. Bu qəzetin dilimizin, onun yazılı formasının inkişafında, ədəbi dilin formalaşmasında danılmaz rolu vardır.
Eyni zamanda "Əkinçi" qəzeti ətrafında bir sıra vətənpərvər ziyalılarımızı cəmləməyi bacarmışdı. Mirzə Fətəli Axundzadə, Seyid Əzim Şirvani, Nəcəf bəy Vəzirov, Əsgər ağa Gorani kimi dövrün görkəmli ziyalıları bu qəzetin ətrafında birləşmiş, əhəmiyyətini vurğulamış və onunla fəal əməkdaşlıq etmişdilər.

Milli mətbuatımızın ilk incisi olan "Əkinçi" qəzetinin adı da təsadüfi deyildir. Maarifçilik, inkişaf, milli özünüdərk toxumlarını əkən bu qəzetin adı bir daha onun cəmiyyətimizin, milli ideologiyamızın və dilimizin inkişafındaki rolunu qeyd edir. Vaxtilə bu qəzetin vasitəsilə əkilən o toxumları daha sonra "İrşad", "Həyat", "Azərbaycan", "Molla Nəsrəddin", "Ziya", "Kəşkül", "Şərqi-Rus" kimi qəzet və jurnallar becərdi. Bütün bu mətbu orqanlarımız ictimai fikirdə qabaqcıl demokratik ideyaları yaymaqla yanaşı, həm də milli və mədəni inkişafımız yolunda bizə bir işıq oldular. Təsadüfi deyil ki, məhz "Kəşkül" qəzetində 1891-ci il noyabrın 16-da "Azərbaycanlı" imzası ilə çap olunmuş bir məqalədə "Siz nə millətindənsiniz?" sualına "Sizin millət Azərbaycandır " cavabı verilmiş, beləliklə də "Azərbaycan milləti " ifadəsi gündəmə gətirilmişdi. Azərbaycançılıq ideyasının inkişafına töhfə verən milli mətbuatımızın incilərindən bir digəri isə Cəlil Məmmədquluzadənin nəşr etdiyi "Molla Nəsrəddin" jurnalı olmuşdur. Görkəmli ziyalımız Cəlil Məmmədquluzadə "Azərbaycan" adlı məqaləsində "Dilim hansı dildi?", "Haradır Azərbaycan?" suallarına cavab verir və bununla da Azərbaycan ifadəsini məkan anlayışı çərçivəsindən çıxarıb milli ideya səviyyəsinə qaldırır.
"Mətbuat cəmiyyətin güzgüsüdür"... Düşünürəm ki, məhz buna görə vətənpərvər ziyalılarımız hər zaman mətbu orqanlarımızda maarifçilik və inkişaf, Vətənpərvərlik və təəssübkeşliyi təbliğ etməyə çalışmışlar: o qəzetə, o jurnala nəzər salan hər uşaq, hər gənc, hər yetişkin - bir sözlə, hər kəs orada özündən, özlüyündən bir parça tapsın və orada deyilənlərlə özünü bütövləşdirsin...

Zəhra Əliyeva, BDU-nun 1-ci kurs tələbəsi.



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

13.08.2025 / 14:26
Ukraynaya elektrik avadanlıqlarından ibarət növbəti humanitar yardım göndərildi

13.08.2025 / 14:21
Rusiya tarixində müttəfiqlərə “sadiqliyin” bariz nümunəsi - Qarabağ xanı necə öldürüldü...

13.08.2025 / 13:48
Kayrat Sarıbay Prezident İlham Əliyevə təbrik məktubu ünvanlayıb

13.08.2025 / 12:04
Qazaxıstan Xəzərin problemləri üçün 305 milyon ayırdı

13.08.2025 / 11:25
Azərbaycanda qadın avtobus sürücülərinin sayı artırılır

13.08.2025 / 11:17
Qanunsuz saxlanılan silah-sursat aşkarlanıb - DİN açıqlama yaydı

13.08.2025 / 11:12
Çindən Avropaya ŞOK: 2 bank sanksiya altında!

13.08.2025 / 11:06
Daha bir ana ölümü - bu dəfə Qusarda...

13.08.2025 / 11:00
Magistraturaya boş qalan plan yerlərinə qəbul başladı

13.08.2025 / 10:43
Yeni Kaledoniya ilə bağlı xəbər - Bujival sazişi rədd edildi

13.08.2025 / 10:30
ABŞ-ın dövlət borcu 37 trilyon dolları keçdi!

13.08.2025 / 10:25
Azərbaycanlı FIFA referisi "Tottenhem"-PSJ oyununda dördüncü hakim olacaq

13.08.2025 / 10:20
Paşinyan Ermənistanda sülh kampaniyasına start verir

13.08.2025 / 10:13
İrem Derici yenə ərə gedir...

13.08.2025 / 10:08
Ötən ay 8 milyona yaxın tibbi xidmət göstərilib - TƏBİB

13.08.2025 / 10:00
Kiyev açıqladı: "Bu güzəştlər olmaycaq!"

13.08.2025 / 09:36
Yol polisi sürücülərə və piyadalara müraciət etdi

13.08.2025 / 09:26
Üç Avropa nəhəngi İrana qarşı sanksiyaların bərpasını tələb edir

13.08.2025 / 09:20
Turistləri möhkəm narazı salan daha bir problem - bölgələrdəki restoranlar...

13.08.2025 / 09:17
"Fənərbaxça" və "Qarabağ"ın pley-offdakı rəqibləri açıqlandı

13.08.2025 / 09:11
Qubada narkotikaya görə saxlanılan 2 nəfər həbs edildi

13.08.2025 / 09:06
Naxçıvanda yaşayan 63 şəhid övladının Şuşaya səfəri başlayıb

13.08.2025 / 09:00
"Vəfa” Sosial Problemlərin Həllinə Dəstək İB zorakılığın qarşısının alınması ilə bağlı tədbir keçirdi

13.08.2025 / 08:57
Tramp Putinlə görüşdən əvvəl Zelenski ilə danışacaq

13.08.2025 / 08:34
Rusiyanın Bakı-Tbilisi-Ceyhana qarşı təxribatının üstü açıldı - Azərbaycan neftinin çirkləndirilməsinin arxasından onlar çıxdı...

12.08.2025 / 22:12
Putin Azərbaycana qarşı daha qatı düşmənçiliyin sifarişini verdi... Heydər Əliyevin heykəllərini hədəfə aldılar...

12.08.2025 / 21:44
Tramp Prezident İlham Əliyev və Paşinyanla görüşündən görüntüləri paylaşdı - VİDEO

12.08.2025 / 21:21
Dünyanı hədələyən 5 təhlükə - Azərbaycandan da uzaqda deyil... Əhalinin 70 faizi..

12.08.2025 / 21:06
Putin Trampın şəxsi adamı ilə söhbətini Paşinyana niyə açdı?..

12.08.2025 / 20:52
ATƏT sədri Azərbaycanla bağlı hərəkətə keçdi - Trampın zəhmi ağır imiş...

12.08.2025 / 20:36
Rusiya irticasına qarşı Bakı-Kiyev ittifaqı güclənir…

12.08.2025 / 20:22
İranın Zəngəzur siyasəti dəyişir - uzaqgörən diplomatiyanın fantastik uğuru...

12.08.2025 / 20:07
Paşinyanın Vaşinqtondan sonra Putin və Pezeşkianla danışması səbəbsiz deyildi...

12.08.2025 / 19:53
Erməni radikallar Vaşinqton prosesini pozmağa konstitusiyadan başladılar...

12.08.2025 / 19:39
Makronun layihəsi sayılan Avropa Birliyinin Ermənistanda qalmasına daha ehtiyac yoxdur - sazişin maddəsi...

12.08.2025 / 19:26
“Tarixi şəxsiyyətlər” jurnalı 20 illiyini qeyd edir... - MÜSAHİBƏ

12.08.2025 / 19:12
Bakı - Yerevan saziş layihəsi üzrə "icra təmasları" başladı..

12.08.2025 / 19:01
Rusiyanın Azərbaycana dərin pislikləri xanlıqlar dövründən başladı... Davam edir...

12.08.2025 / 18:45
Ermənistanla sülh sazişində elə nüanslar var ki... İlk baxışda görünməyənlər...

12.08.2025 / 18:38
Azərbaycan DİN MDB Daxili İşlər Nazirləri Şurasının iclasında iştirakdan imtina etdi

12.08.2025 / 18:34
Ceyhun Bayramov Mirzoyanla Vaşinqtonda imzalanmış Birgə Bəyannamənin icrasını müzakirə etdi

12.08.2025 / 18:20
Həm ATƏT üzvlüyündə qaldı, həm də obyektiv tənqidlərlə onu düz yola çəkir...

12.08.2025 / 18:07
Paşinyanın Konstitusiya dəyişikliyi öhdəliyindən yayınmaq şansı yoxdur - əks halda Tramp onu...

12.08.2025 / 17:50
İlham Əliyevin təklifi üzrə Trampa Nobel mükafatı... Proses başlanır...

12.08.2025 / 17:37
"Vətəndaş Tribunası" İctimai Birliyi Naxçıvan MR-də layihə tədbirlərinə başladı

12.08.2025 / 17:31
Azərbaycanlı ailənin övladları Paris aeroportunda əllərindən alındı - səfirlik hərəkətə keçdi...

12.08.2025 / 17:19
Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyası ABŞ-Azərbaycan silah ticarətini başladacaq...

12.08.2025 / 17:10
"Texniki fənlər üzrə kadr tapmaqda müəyyən çətinliklər var" - Nurlan İsmayılbəyli

12.08.2025 / 16:57
Agentlikdən vakant yerlərin gizlədilməsi iddialarına reaksiya - əsassızdır...

12.08.2025 / 16:37
Emoməli Rəhmon Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

12.08.2025 / 16:32
Dini konfessiya rəhbərləri Prezident İlham Əliyevə müraciət ünvanladı...

12.08.2025 / 16:17
Tramp-Putin sammiti Alyaskada bu oteldə keçiriləcək - lüks otelə qonaq qəbulu dayandırıldı…

12.08.2025 / 15:58
7 milyonluq lüks avtomobillər müsadirə edildi...

12.08.2025 / 15:46
MÜTDA-dan məktəbli formaları ilə bağlı növbəti xəbərdarlıq - yolverilməzdir...

12.08.2025 / 15:32
Xaçmazda istirahət mərkəzində avtomobildən oğurluq edənlər yaxalandı

12.08.2025 / 15:18
Zelenski xəbərdarlıq etdi - ruslar yeni hücuma hazırlaşır...

12.08.2025 / 15:01
ABŞ hökuməti etirazların yatırmaq üçün yeni qoşun yaradır...

12.08.2025 / 14:43
Prokurorluq Köçəryan və Ohanyandan 670 milyon dram tələb etdi...

12.08.2025 / 14:21
Pezeşkian türk adları ilə bağlı qadağaların ləğvini tapşırdı

12.08.2025 / 14:04
İmtahanda keçid balını toplaya bilməyən iki mindən çox müəllimin taleyi necə olacaq?..

12.08.2025 / 13:51
"İran mediasında Zəngəzur dəhlizi göstərildiyi kimi qəribə deyil" – Hökumət sözçüsü

12.08.2025 / 13:44
Ukrayna Orenburqda Rusiya raketləri üçün helium qazı istehsal edən yeganə zavodu vurdu

12.08.2025 / 13:37
"Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün əlavə addımlar atılmalıdır" - Elçin Əmirbəyov

12.08.2025 / 13:22
Motosikletlə avtoxuliqanlıq edən sürücü həbs edildi

12.08.2025 / 13:10
Захарова, почему Россия не хочет мира на Кавказе? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

12.08.2025 / 12:55
Hicran Hüseynova “Vətənə xidmətə görə” ordeni ilə təltif edildi

12.08.2025 / 12:53
Qarabağ Dirçəliş Fondunun Müşahidə Şurasının tərkibində dəyişiklik edildi

12.08.2025 / 12:36
İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyinin vəzifələri artırıldı

12.08.2025 / 12:34
“Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi haqqında Əsasnamə” təsdiq edildi

12.08.2025 / 12:33
Bayram Beqay Prezident İlham Əliyevə zəng edib

12.08.2025 / 12:30
Lənkəranda yolların təmirinə 1.5 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM

12.08.2025 / 12:17
Antalya Böyükşəhər bələdiyyəsində əməliyyat - 17 nəfər həbs olundu...

12.08.2025 / 12:00
Hədə-qorxu ilə pul tələb edən sayt rəhbəri saxlanılıb

12.08.2025 / 11:20
“Fənərbağça” bu axşam "ya davam, ya tamam" oyununa çıxır...

12.08.2025 / 11:13
Yaşmada zirehdələn top mərmisi aşkarlanıb

12.08.2025 / 11:06
Naxçıvanda 7 ayda vətəndaşlara geri qaytarılan ƏDV-nin məbləği açıqlandı

12.08.2025 / 11:00
Bu iki gözəl insan mənim yaxşı dostlarımdır - Trampdan İlham Əliyev və Paşinyan haqqında paylaşım

12.08.2025 / 10:35
Ermənistanda müdafiə nazirinin müşaviri həbs edildi

12.08.2025 / 10:21
Sumqayıtda top mərmisi tapılıb - FHN-dən TƏCİLİ MƏLUMAT

12.08.2025 / 10:15
Qubada 52 yaşlı kişi evində yanaraq ölüb

12.08.2025 / 10:12
Qərbi Azərbaycan musiqi irsinin araşdırılması layihəsinə start verildi

Həm ATƏT üzvlüyündə qaldı, həm də obyektiv tənqidlərlə onu düz yola çəkir...

XƏBƏR ARXİVİ

Avqust
B.eÇ.aÇC.aCŞB
28293031123456789101112131415161718192021222324252627282930311234567