Dünyadakı vaksin ədalətsizliyi daha şiddətli xarakter alır...
Aparılan son hesablamalar göstərir ki, indiyə kimi dünya miqyasında koronavirus əleyhinə 1,4 milyard vaksin dozasından istifadə olunub. Peyvəndləmənin statistikasını aparan “ourworldindata.org” saytının məlumatına görə, ən çox vaksin Çində vurulub və bu göstərici 355 milyonu keçir. İlk onluqda Çindən sonra ABŞ (265 milyon doza), Hindistan (177 milyon), Böyük Britaniya (55 milyon), Braziliya (50 milyon), Almaniya (38 milyon), Fransa (28 milyon), Türkiyə (27 milyon), İtaliya (26 milyon) və Rusiya (24 milyon) yer alır.
Əhali sayına nisbətdə ən çox vaksin dozası vurulan ölkələrin siyahısında birinci yeri 100 nəfərə 132 doza ilə Seyşel adaları tutur. İkinci yerdə 121,54 doza ilə İsrail, üçüncü yerdə 114,93 doza ilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, dördüncü yerdə 105,81 doza ilə San-Marino, beşinci yerdə isə 88,99 doza ilə Malta qərarlaşıb. Ölkələrin və rəqəmıərin müqayisəli təhlili isə vaksin ədalətsizliyinin artıq daha şiddətli xarakter aldığını göstərir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı da bəyan edir ki, zəngin ölkələrin koronavirusa qarşı vaksin ehtiyatları olsa da, yoxsul ölkələrin bir çoxu hələ də öz vətəndaşlarını immunlaşdırma kampaniyasına başlaya bilmir. Qurum əksəriyyəti Afrika qitəsində yerləşən 10-dan çox ölkənin hələ də COVID-19 virusuna qarşı vaksinləri gözlədiyini bəyan edib. Çad, Burkina Faso, Burundi, Eritreya və Tanzaniya vaksin almaq üçün növbə gözləyir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı qeyd edir ki, vaksin çatışmazlığı və onların çatdırılmasında gecikmələr Afrika ölkələrinin koronavirusa qarşı vaksinləmə prosesində dünyanın qalan hissəsindən daha çox geri qalmasına gətirib çıxarır. Hazırda dünyada tətbiq olunan vaksinlərin yalnız 1 faizi Afrika qitəsinin payına düşür. Üstəlik, vaksinin olmadığı yerlərdə COVID-19-un narahatlıq doğuran yeni ştammlarının peyda olması ehtimalı mövcuddur. Səhiyyə resurslarının çatışmazlığı isə bir çox ölkədə koronavirusun təsirinin miqyasını müəyyənləşdirməyi çətinləşdirir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, Qərb yarımkürəsinin 11 milyondan çox əhalisi olan ən yoxsul ölkəsi Haitidə bir nəfər də olsun peyvənd olunmayıb. Halbuki, Haiti COVAX platforması vasitəsilə 756 min doza “AstraZeneca” vaksini almalı idi. Lakin hökumət rəsmiləri ölkədə vaksinlərin saxlanması üçün heç bir infrastrukturun olmamasını əsas götürərək həmin immunizatorlardan imtina etmək məcburiyyətində qalıb. Yaranmış vəziyyətdə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı dünyanın zəngin ölkələrini uşaqların vaksinasiyasına başlamaq əvəzinə peyvənd dozalarını yoxsul ölkələrə ianə etməyə çağırıb. Təşkilatın baş direktoru Tedros Qebreyesus Cenevrədə növbəti dəfə belə bir çağırışla çıxış edib. O bildirib ki, dünyada istehsal olunan peyvənd dozalarının yalnız 0,3 faizi əhalisinin gəliri aşağı olan ölkələrin sərəncamındadır. Həmin ölkələrin bir çoxunda heç tibbi heyət və xəstə baxıcılarının belə, COVID-19 xəstəliyinə qarşı immunlaşdırılması həyata keçirilməyib: “Mən başa düşürəm ki, nəyə görə bəzi ölkələr uşaq və yeniyetmələrin vaksinasiyasını həyata keçirmək istəyir. Lakin hazırkı məqamda bu məsələni yenidən düşünməyi israrla xahiş edirəm”. Qebreyesus zəngin ölkələri COVAX təşəbbüsünü dəstəkləməyə və təcili istifadəsi tələb olunmayan peyvənd partiyalarını peyvənd dozalarının dünyada ədalətli bölgüsünü hədəf alan bu təşəbbüsün sərəncamına verməyə çağırıb. ÜST rəhbəri bildirib ki, hazırda pandemiyanın ikinci ilinin ilk ililə müqayisədə daha ağır və daha yüksək ölüm statistikası ilə keçəcəyi təhlükəsi mövcuddur və Hindistandakı vəziyyət xüsusilə ciddi narahatlıq doğurur.
Bir daha xatırladaq ki, Azərbaycan da dəfələrlə vaksin ədalətsizliyinə son qoyulması üçün çağırışlar edib. Eləcə də bu istiqamətdə konkret təşəbbüslər irəli sürüb. O da təqdirəlayiq haldlr ki, Azərbaycanda vaksinasiya problemi yaşanmır. Ölkəmizdə artıq 18 yaşına çatmış vətəndaşların vaksinasiya prosesinə başlanılıb. Vaksinasiya “Azərbaycan Respublikasının COVID-19 əleyhinə 2021-2022-ci illər üçün vaksinasiya strategiyası”na əsasən keçirilir. Vaksinasiyanın əsas məqsədi isə koronavirus pandemiyasının qarşısının alınmasına, virusa yoluxma və ölüm səviyyəsinin aşağı salınmasına nail olmaqdır. Hazırkı dövrədək ölkəmizdə vurulan vaksin dozalarının sayı 1,8 milyona çatmaq üzrədir. Yanvarın 18-dən başlanılan vaksinasiya kampaniyasında Çinin “Sinovac” şirkətinin “CoronaVac” peyvəndindən istifadə olunur. Artıq ölkəmizə “Vaxzevria” və “Sputnik V” vaksinləri də gətirilib və onların da tətbiqinə başlanılıb. Onu da qeyd edək ki, son vaxtlar beynəlxalq elmi çevrələrdə vaksinasiyanın mövsümi xarakter daşıyacağı ehtimalı irəli sürülür. Bu da o deməkdir ki, hər il mövsümi qrip vaksinasiyası kimi COVID-19-a qarşı olan vaksinasiyaya da ehtiyac duyula bilər. Bununla əlaqədar ölkəmiz vaksin istehsalçılarının hamısı ilə, o cümlədən Avropa və ABŞ istehsalçıları ilə birbaşa danışıqlar aparır. Bu fonda qarşıdakı dövr ərzində də ölkəmizə müxtəlif vaksinlərin gətirilməsi təmin ediləcək. Amma vaksinlərin hazırlanmasında əsas problemlərdən biri koronavirusun zaman keçdikcə mutasiyalara uğramasıdır. Bu səbəbdən vaksinlə bağlı prosesin dünya miqyasında daha çətin hala gələcəyi də qaçılmaz sayılır.
Ramil QULİYEV
