Ermənistan tezliklə konstitusiyanı da dəyişməli olacaq...
“Ermənistanın Azərbaycana qarşı iddialarına baxdıqda görürük ki, bəzi havadarlarının dəstəyi ilə onlar artıq keçmişin bir aləti olan, hər hansı bir funksiyası olmayan Minsk qrupunun hər bir vəchlə saxlanmasına da cəhd göstərirlər. Minsk qrupuna bu gün heç bir ehtiyac yoxdur, ola da bilməz. Əgər kimsə Minsk qrupunu dirçəltməyə çalışa bilərsə, bunlar yalnız utopik fikirlər ola bilər”.
Bu sözləri jurnalistlərə açıqlamasında Azərbaycan prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev söyləyib.
Prezidentin köməkçisi deyib ki, Minsk qrupu yaradılanda onun təməlini məhz münaqişənin həll edilməsi təşkil edirdi: "Münaqişə yoxdur. Ermənistanla Azərbaycan arasında normallaşma prosesinin getdiyi bir şəraitdə Ermənistan tərəfi yenə də səmimiyyət nümayiş etdirməyərək Minsk qrupu kimi lazımsız bir alətin saxlanmasına çalışır". Azərbaycanın bu məsələdə israrlı olduğunu qeyd edən prezidentin köməkçisi vurğulayıb: “Hesab edirik ki, bu kimi məsələlər, xüsusilə də Ermənistanın konstitusiyası ilə bağlı məsələləri aradan qaldırmasından sonra regionda sülh gündəliyi üçün daha yaxşı şərtlər formalaşa bilər”. Proseslərin inkişaf axarı göstərir ki, əslində, Ermənistanın Azərbaycanın konstitusiya ilə bağlı şərtlərini qəbul etməkdən başqa çıxış yolu yoxdur. Bu günlərdə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan respublikanın konstitusiyasını “məxməri inqilab”dan dərhal sonra dəyişdirmək istədiyini, lakin o vaxt bunu vaxtsız hesab etdiyini bildirib: “Yeni Konstitusiya ilə bağlı irəli sürdüyüm tezis geniş müzakirə olundu və Azərbaycanın irəli sürdüyü tələbin yerinə yetirilməsi kimi təqdim olundu. Reallıqda “Real Ermənistan” ideologiyası çərçivəsində bu, başqa məna daşıyır, baxmayaraq ki, bu şəraitdə mövcud ola biləcək mətnin regional əhəmiyyət daşıyacağını dainkar etmək mümkün deyil”. Xatırladaq ki, “məxməri inqilab”dan əvvəl Ermənistanın gələcək baş naziri Ermənistanın parlament respublikasına çevrilməsinin əleyhinə çıxış etmişdi. O hesab edirdi ki, prezident Serj Sarkisyan hakimiyyətdə mümkün qədər uzun müddət qalmaq üçün hakimiyyət formasını xüsusi olaraq dəyişmək istəyir. Onun həmin vaxtkı yanaşmaları doğru çıxdı, lakin hökumətə başçılıq edəndən sonra Paşinyan konstitusiya dəyişikliyinə getməyə tələsmədi. Konstitusiyanın dəyişdirilməsi mövzusu yalnız Qarabağ uğrunda ikinci müharibədən sonra yenidən gündəmə gəldi.
Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin müzakirəsi çərçivəsində Bakı İrəvandan Ermənistanın Qarabağa birləşməsindən bəhs edən Müstəqillik Bəyannaməsinə istinadın konstitusiyadan çıxarılmasını tələb edir. Bu fonda Paşinyan “Real Ermənistan” dedikdə, başqa şeylərlə yanaşı, ermənilərlə azərbaycanlılar, həmçinin Türkiyə arasında bütün ziddiyyətlərin aradan qalxacağına ümid etdiyini bəyan edir. Bu fonda “Nüzavisimaya qazeta” yazır: “Hələlik bir çox ermənilərin nəzərindən bu gözəl görüntülərin arxasında yalnız Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizinin açılması tələbləri gizlənir. Bu baxımdan təəccüblü deyil ki, “Gallup” Beynəlxalq Assosiasiyasının Ermənistan nümayəndəliyinin sorğusuna əsasən, ermənilərin əksəriyyəti konstitusiyanın dəyişdirilməsinin əleyhinədir. Belə ki, respondentlərin 59,6%-i konstitusiyada dəyişdiriləsi heç nə olmadığına əmindir, 18,4%-i bəzi bəndlərin dəyişdirilməsinə razıdır, 7,5%-i isə tamamilə yeni sənəd qəbul etməyə hazırdır. Digər 14,5% isə qərarını verməyib. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2024-cü ilin yanvarında 34,2% hər hansı düzəlişin əleyhinə, 14% bəzi bəndlərin dəyişdirilməsinə, 13% isə yeni konstitusiyanın lehinə olub. 38,8%-i cavab verməkdə çətinlik çəkib. “Gallup” Beynəlxalq Assosiasiyasının Ermənistan nümayəndəliyinin rəhbəri Aram Navasardyan hesab edir ki, Azərbaycanın ölkə konstitusiyasının dəyişdirilməsi tələbi ermənilərin mövqeyinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edib. Eyni zamanda, respondentlərin əksəriyyəti Ermənistanın növbədənkənar parlament seçkilərinə ehtiyacı olduğuna əmindir. Xüsusilə, 44% bu tələbi tam dəstəkləyir, 16,4% bunun “çox güman ki” edilməli olduğunu düşünür. 23,5% bunun qəti əleyhinə olduğunu, 10,3% isə seçkilərin “kifayət qədər lazımsız” olduğunu bildirib. Eyni zamanda, Navasardyan hesab edir ki, ermənilərin 23,5%-ni Paşinyanın və onun “Vətəndaş Müqaviləsi” partiyasının tərəfdarları kimi daxil etmək səhv olardı: "İnanıram ki, burada indiki hakimiyyətə və ya səs verə biləcəyi siyasi qüvvəyə alternativ görməyən insanlar var". Xüsusilə, sorğu nəticəsində məlum olub ki, respondentlərin yalnız 9%-i baş nazirin fəaliyyətini tam bəyənib. 15,5% bunu “olduqca müsbət” kimi qiymətləndirir. “Yoxsa mənfi” - 19,1%. 46,5% isə tamamilə narazıdır.
Nə olursa olsun, Paşinyan hökuməti 2026-cı ilə qədər yeni konstitusiyanın mətnini hazırlamaq niyyətindədir. Hakimiyyət layihəni növbəti parlament seçkilərinə qədər dərc edəcək və ondan sonra referendum keçirməyi planlaşdırır. Qafqaz İnstitutunun elmi işçisi Qrant Mikaelyan qeyd edir: “Hansı regional əhəmiyyətdən danışmaq olar? Yeni konstitusiya, şübhəsiz ki, Ermənistanın Gürcüstan və İranla münasibətlərinə təsir etməyəcək. Ancaq Azərbaycan və Türkiyə bunda maraqlıdır. Ola bilsin, Paşinyan Avropaya inteqrasiya ilə bağlı bəndi konstitusiyaya daxil etsə, bu, Moskva ilə İrəvan münasibətlərinə təsir edəcək... Amma bütün bu hekayədə əsas ünvan Bakıdır. Paşinyan Əliyevə aydın şəkildə bildirir ki, o, sülh müqaviləsi naminə güzəştə getməyə hazırdır”. Eyni zamanda ekspert qeyd edib ki, Ermənistan konstitusiyası həmişə balanssız olub. Hər bir dövlət başçısı onu öz ehtiyaclarına uyğun yenidən yazmağa çalışsa da, hələ ki, heç kim tam şəkildə buna nail ola bilməyib: “Əsas Qanun 1995, 2005 və 2015-ci illərdə yenidən yazılıb. Referendumlar həmişə saxtalaşdırılırdı, lakin qəbul edilən konstitusiyalar hakim elitaya hakimiyyəti saxlamağa kömək etmədi. Öz növbəsində Paşinyan artıq plebissit mərhələsində uğursuzluğa düçar olacaq, çünki onun layihəsinin ictimai dəstəyinin olmadığı hamıya aydındır”.
Nahid SALAYEV
