“Visa” və “MasterKard” Azərbaycan banklarına tələb qoydu – təmassız kart...
Aparılan hesablamalar göstərir ki, qarşıdakı 5 ildə Azərbaycanda nağdsız ödənişlər 52 milyard manatadək artacaq. Həmin müddət ərzində isə nağd iqtisadiyyatın çəkisinin 34 faiz azaldılması planlaşdırılır. Hökumətin nağdsız ödəmələrin genişləndirilməsi istiqamətində atdığı addımlar nəticəsində artıq son 3 ildə milli ödəniş sistemi üzrə aparılan dövriyyə 79 faiz artaraq 274 milyard manat olub. Həmin dövrdə kart ödənişlərində nağdsız dövriyyə isə 136 faiz artaraq 2,8 milyard manata çatıb. Amma qarışdakı dövr ərzində bu prosesin miqyasının daha da artması üçün indidən müvafiq addımlar atılır.
Qeyd edək ki, son illərdə sahibkarla fiziki və hüquqi şəxslər arasında hesablaşmalarda nağdsız əməliyyatların xüsusi çəkisi xeyli artıb. Buna qanunvericilikdə birbaşa və dolayı tələblərin qoyulması ilə nail olunsa da, hökumət bu sahədə əlavə stimullaşdırıcı addımlar atmaqla daha yüksək nəticənin əldə olunmasına çalışır. Vergi Məcəlləsində edilmiş dəyişikliklərə əsasən stimullaşdırıcı alət kimi bir sıra vergi güzəştlərinin tətbiq edilməsi də elə bundan irəli gəlir. Verilmiş güzəştlər isə pos-terminal vasitəsilə ödənişi qəbul edənlərə aid edilir. Məqsəd həmin şəxslər üçün stimulun yaradılması, nağdsız ödəmələrin ən çox “axsadığı” sahədə - pərakəndə ticarət və ictimai iaşə sahələrində nağdsız ödəmələrin həcmini artırmaq, sahibkarları pos-terminallar tətbiq etməyə stimullaşdırmaqdır. Artıq bunun nəticəsidir ki, pərakəndə ticarət və ictimai iaşə sahələrində pos-terminalların tətbiqinin, nağdsız ödəmələrin həcm və dövriyyəsinin artması qeydə alınır. Bu isə büdcə daxilolmalarının artımında əksini tapır. "2018-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında rəqəmsal ödənişlərin genişləndirilməsi üzrə Dövlət Proqramı"nda əksini tapan vəzifələrin icrası da prosesi əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirməkdədir. Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının prezidenti Zakir Nuriyev bütün bunların çox mühüm əhəmiyyət kəsb etdyini vurğulayır: “Qlobal trendlər onu göstərir ki, dünyada bankçılıq fəaliyyətində rəqəmsallaşma və nağdsız iqtisadiyyat quruculuğu istiqamətində çox sürətli proseslər gedir. Nağdsız iqtisadiyyatın inkişafı bank-maliyyə sektorunun dayanıqlığı və onun resurs bazasının gücləndirilməsi deməkdir. Bu da, öz növbəsində, xərcləri azaltmaqla banklar tərəfindən göstərilən xidmətlərin əlçatanlığını artırır, onların investisiya imkanlarını genişləndirir və iqtisadiyyata kredit qoyuluşlarının artımını sürətləndirir. Məlumdur ki, bu istiqamətdə ölkəmizdə də genişmiqyaslı işlər aparılır. Dövlət Proqramı ölkənin nağdsız iqtisadiyyata transformasiyasının yeni və daha sürətli mərhələsinin başlanğıcını qoyub. Yüksək səviyyədə hazırlanmış olan bu Dövlət Proqramı ölkədə rəqəmsal ödənişlərin institusional mühitinin təkmilləşdirilməsi, bank sisteminin canlandırılması, sağlamlaşdırılması, digər çoxsaylı prioritetləri özündə birləşdirir”.
Bu arada isə məlum olub ki, nağdsız ödəmələrin həcminin genişləndirilməsi üçün bank sektorunda daah bir mühüm addım atılmaqdadır. Belə ki, "VISA International" və "MasterCard" Azərbaycan banklarına tamamilə təmassız kartlara keçidlə bağlı tələb qoyub. Tələbə görə, 2021-ci ilədək ölkədə olan bütün banklar müştərilərinə təmassız plastik kartlar təqdim etməlidir. "AzeriCard" MMC-nin departament direktoru Cahangir Məmmədov belə bir tələbin olduğunu təsdiqləyib: "Hazırda "AzeriCard"ın xidmətlərindən istifadə edən banklar bu məsələ ətrafında işləri davam etdirir". Onun sözlərinə görə, bütün banklarda bu proseslər gedir və artıq bir sıra bankların müştəriləri təmassız kartlara malikdir: "Düşünürəm ki, tələb olunan müddətin sonunda bankların hamısı müştərilərinə tamamilə təmassız kartlar təklif edə biləcək".
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Samir Əliyev bildirir ki, informasiya texnologiyaları inkişaf etdikcə bankların funksiyaları və əhali üçün rahatlığı artır: "Bu gün Azərbaycanda plastik kartlar heç də hamısı eynicinsli deyil. Bəzi plastik kartlar ödəniş etmək üçün mütləq pos-terminala daxil edilməlidir və PİN-kod yığılmalıdır. Artıq yeni nəsil plastik kartlar var ki, onu pos-terminala daxil etməyə ehtiyac yoxdur. Yeni nəsil kartı pos-terminala yaxınlaşdırmaqla ödəniş etmək mümkündür. Azərbaycan bankları yeni nəsil kartlara keçməyə hazırdır. Artıq bir sıra banklarda təmassız plastik kartlardan istifadə təcrübəsi var".
Onun sözlərinə görə, yeni nəsil plastik kartların hazırlanması hər bir halda banklar tərəfindən sifariş verilir və bunun xərci onlar tərəfindən ödənilir: "Bunun xərci heç bir halda vətəndaşın üzərinə düşməyəcək. Əksinə bu, vətəndaş üçün rahatlıq yaradır. Banklar özləri də təmassız kartlara keçməkdə maraqlıdır. Belə ki, kartdan nə qədər çox istifadə edilsə, banklar bir o qədər gəlir götürür. Yəni kart vasitəsilə dövriyyənin yüksək olması bankın gəlirlərinin artmasına təsir göstərir. Düşünmürəm ki, təmassız kartlara keçiddə hər hansı bir problem yaranacaq, banklar bundan imtina edəcək və yaxud da böyük xərcə düşəcək. Getdikcə Azərbaycan bankları heç bir problem olmadan rahat şəkildə təmassız kartlara keçə bilər". O bildirib ki, xaricdə təmassız kartların payı getdikcə artır: "Gələcəkdə xarici ölkələrdə bizim köhnə kartlardan istifadə çətinlik yarada bilər. Azərbaycan bankları artıq təmassız kartlara keçməlidir və bir sıra banklar bunu edir".
Digər ekspertlər də vurğulayır ki, təmassız kartlar daha təhlükəsizdir və pos-terminala daxil etməyə ehtiyac yoxdur. Onu da bildirək ki, təmassız kartlara keçid vaxt itkisinin qarşısını alır və onlar digər kartlara nisbətən daha uzun müddət istifadə edilir. Çünki təmassız kartlarda kontakt olmadığı üçün zədələnmir. Onu da bildirək ki, yeni nəsil kartlardan təmaslı da istifadə etmək olar. Yəni yeni nəsil kartlarda təmaslı funksiyası da var və onları da, ehtiyac olarsa, pos-terminala daxil etmək olur. Beləliklə, görülən işlər qarşıdakı dövr ərzində yeni kartlar hesabına da nağdsız ödənişlərin miqdarının əhəmiyyətli dərəcədə artacağını göstərir.
Tahir TAĞIYEV
