Azərbaycanın bölgələrinin sosial-iqtisadi inkişafı, libveral iqtisadiyyatın və azad sahibkarlığın tərəqqisi dövlətin əsas hədflərindən biri kimi, diqqəti cəlb edir. İndiyə qədər respublikamızın ayrı-ayrı bölgələrinin, rayon və şəhərlərinin inkişafı üçün bir neçə dövlət proqramı, infrastruktur layihələri həyata keçirilib.
Dövlətimizin ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası da yeni inkişaf dövrünə qədəm qoyub və burada da liberal iqtisadiyyatın, habelə azad sahibkarlığın təşviqi istiqamətində işlər həyata keçirilməyə başlayıb. Bildiyimiz kimi iyunun 5-də Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı” təsdiq edilib.
Dövlət proqramı yeni inkişafın rəhnidir…
Sərəncamda aydın vurğulanır ki, sənəd Naxçıvan Muxtar Respublikasında iqtisadiyyatın inkişafının davamlılığının təmin edilməsi, infrastrukturun və sosial xidmətlərin daha da yaxşılaşdırılması, əhalinin məşğulluğunun və maddi rifahının yüksəldilməsi məqsədilə imzalanıb. Sərəncama görə, Naxçıvan MR-də azad iqtisadi zonanın yaradılması nəzərdə tutulur. Dövlət proqramına görə, Naxçıvan Muxtar Respublikasında hüquqi və fiziki şəxslərə vergi, gömrük, sosial sığorta və digər sahələrdə güzəştlərin tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur. Sənədə əsasən, ilkin olaraq güzəşt tətbiq olunacaq fəaliyyət sahələrinin müəyyən edilməsi, daha sonra vergilərdən azad olunma, sosial sığorta və digər sahələrdə güzəştlərin tətbiq edilməsi, yekun olaraq isə özəl sektorun inkişafı planlaşdırılır. Həmçinin muxtar respublikada bütün ərazisi üçün gömrük rüsum güzəştini (siyahı üzrə Azərbaycanda istehsal edilən mallar istisna olmaqla) nəzərdə tutan xüsusi gömrük rejiminin (zonasının) yaradılması nəzərdə tutulur. Dövlət proqramında qeyd olunub ki, aşağı büdcəli hava nəqliyyatı şirkətləri Naxçıvan MR ilə yerli və xarici hava limanları arasında müntəzəm sərnişin və yük daşınmaları təşkil edəcək. Bundan əlavə, Naxçıvanda nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi, o cümlədən ictimai nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyətinin artırılması məqsədilə müvafiq layihələr həyata keçiriləcək. Zəngəzur dəhlizinin açılması səbəbindən dəmiryol infrastrukturu yenidən qurulacaq, təhlükəsiz, sürətli və dayanıqlı daşıma xidməti təmin ediləcək. Bundan başqa, sənədə əsasən, Naxçıvanda Gənclərin İnkişaf və Karyera Mərkəzi yaradılacaq, əhalinin asudə vaxtının səmərəli təşkili üçün idman kompleksləri yaradılacaq və açıq hava idman qurğuları qurulacaq. Təhsil sahəsində də yeniliklər gözlənilir. Proqrama görə, Naxçıvan Dövlət Universitetinin nəzdində ingilisdilli orta məktəb yaradılacaq. Bundan əlavə, Naxçıvanda yeni özəl təhsil və tibb müəssisələri fəaliyyətə başlayacaq. Yeni internat məktəbi binası inşa olunacağı da nəzərdə tutulur. Proqrama əsasən, Türkiyə Respublikasından Naxçıvan Muxtar Respublikasına təbii qazın nəqli üçün boru kəməri çəkiləcək. Yekun nəticədə Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində qaz təchizatının dayanıqlığı yaxşılaşdırılacaq. Bundan əlavə, Naxçıvan-Türkiyə yüksəkgərginlikli elektrik xətləri çəkiləcək. Həmçinin, Naxçıvanın müxtəlif turizm növlərinin inkişaf etdirilməsi, Naxçıvan Muxtar Respublikasının bəzi tarixi memarlıq abidələrinin UNESCO-nun maddi mədəni irs nümunələri üzrə əsas siyahısına salınması üçün iş aparılması, turizm və rekreasiya zonalarının yaradılması nəzərdə tutulub.
Sahibkarlığın inkişafına dəstək...
Ekspertlərin fikrincə, Dövlət Proqramının təsdiq edilməsinin Naxçıvanın sosial, iqtisadi, mədəni həyatı üçün çox mühüm əhəmiyyəti var. Bu sənəd burada sahibkarlılğın inkişafına daha geniş şərait yaradacaq. Məsələn, iqtisadçı Eyyub Kərimov mətbuata "Bu proqramın icrası zamanı biz indiyə qədər Naxçıvanda müşahidə etmədiyimiz iqtisadi inkişaf, sahibkarlığın, turizmin, nəqliyyatın inkişafı, yeni iş yerlərinin açılması, sosial infrastrukturun daha da genişləndirilməsi, sosial layihələrin artmasının müşahidə edəcəyik. Naxçıvana qrant layihələrinin ayrılması vətəndaş cəmiyyəti institutlarının da inkişaf etməsinə, möhkəmlənməsinə dəstək olacaq. İndiyədək Naxçıvanda müasir dövrün tələblərinə, çağırışlarına cavab verməyən layihələr həyata keçirilirdi. Lakin bu proqram yeni bir yanaşmadır. Proqram Naxçıvan əhalisinin sosial təminatı üçün çox təsirli əhəmiyyəti olacaq”-deyə bildirib.
O, qeyd edib ki, proqramda Türkiyədən Naxçıvan qaz xəttinin çəkilməsinin nəzərdə tutulması əhalinin dayanıqlı, təhlükəsiz və alternativ qaz təminatını həyata keçirdəcək: “Bu həm də gələcəkdə sahibkarlığın, sənayenin və enerji istehsalında mühüm amil kimi çıxış edəcək”.
“Bu amillər Naxçıvanda sahibkarlığın inkişafına xüsusi şərait yaradacaq”
"Liberal İqtisadçılar” Mərkəzinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, bütövlükdə regionların sosial-iqtisadi inkifaına dair Dövlət Proqramlarının səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi Azərbaycanda vacib məsələlərdən biridir. “Çünki bildiyiniz kimi, Azərbaycanda əhalinin şəhərlərə axın etməsi prosesi gedir. Yəni əhali kənddən şəhərə doğru miqrasiya etməkdədir. Bu Naxçıvan Muxtar Respublikasına da aiddir. Bu baxımdan, hazırda “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq olunması təqdirəlayiq haldır. Dövlət Proqramı ilə tanış olmuşam. Hesab edirəm ki, bu Dövlət Proqramının səmərəli həyata keçirilməsi Naxçıvanın inkişafına ciddi təkan verə bilər. Xüsusilə həmin Dövlət Proqramında vergi güzəştlərinin tətbiq edilməsini, bundan da vacib olan məsələ Naxçıvanda azad iqtisadi zonaların yaradılmasını nəzərdə tutan maddələr böyük əhəmiyyətə malikdir. Ümumiyyətlə, Naxçıvan həm İranla, həm Türkiyə, həm də Ermənistanla həmsərhəd ərazimizdir. Azad İqtisadi Zonaların yaradılması əsasən xarici ölkələrlə həmsərhəd regionlarda daha çox səmərə verir, uğur qazanır. Bu gün Naxçıvanən ən real həyata keçiriləsi potensialı Türkiyə ilədir. Yəni Türkiyə ilə sərhəd zonasında azad iqtisadi zonanın yaradılması Naxçıvan iqtisadiyyatının Türkiyə iqtisadiyyatından bəhrələnməsi, Türkiyə vasitəsilə digər ölkələrin Naxçıvana investisiya qoyması kimi məsələsinin təmin edilməsi gündəmə gələ bilər. Amma hesab edirəm ki, İran və Ermənistanla gərgin münasibətlərimiz uzun müddət davam etməyəcək, bir müddətdən sonra həmin ölkələrlə də münasibətlər yaranacaq. Yəni həm İranla, həm Ermənistanla sərhəddə azad iqtisadi zona yaradılmasına şərait formalaşacaq. Həmin ölkələrlə də azad iqtisadi zonanın yaradılması gələckdə münasibətlər normallaşdıqdan sonra mümkündür. Məsələn, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi bağlanmasından sonra artıq sərhədyanı zonalarda gömrük məntəqələrinin açılması və münasibətlərin normallaşması mümkün olacaq. Bundan sonra azad iqtisadi zonanın Ermənistanla sərhəddə də yaradılması mümkündür...”
A.Nəsirli qeyd etdi ki, bu amillər Naxçıvanda sahibkarlığın inkişafına xüsusi şərait yaradacaq. Təşkilat sədrinin qənaətinə görə, bu Dövlət Proqramı Naxçıvanın sosial-iqtisadi həyatında mümhüm rol oynayacaq. Məlum layihələrin həyata keçirilməsi ilə Naxçıvanın regional əhəmiyyətini daha da artıracaq.
İradə SARIYEVA Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
