Şeyx Cüneydin Qusardakı türbəsinin illər boyu unudulması kimin günahıdır?... - FOTO
Tariximizə, tarixi şəxsiyyətlərimizə, tariximizi yaradanlara gəc baxırıqsa, bu bizim qazancımız yox, bir ömür bizə xəcalət gətirən davranışımızdır. Şah İsmayıl Xətainin babası olan Şeyx Cüneydin Qusar rayonunun Həzrə kəndində yerləşən türbəsinə əlaqədar qurumların göstərdiyi layqeyd, biganə münasibət bizə utanc gətirən bir amildir.
Bu gün təəssüf ki, Sah İsmayıl Xətainin babası Seyx Cüneydin Qusar rayonunun Həzrə kəndindəki türbəsi ucub-dağılmaq təhlükəsi altındadi. Türbə əsrlərdir ziyarət edilib. Hazırda isə o türbəni ziyarətə gedənlər oradan ürək agrısı ilə ayrılırlar. Məhv olmaq təhlükəsi astanasında olan türbə uzun illərdir ki, Mədəniyyət Nazirliyinin diqqətindən kənarda qalıb. Daha doğrusu, nazirliyin Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti Şeyx Cüneydin türbəsini görməzdən gəlib.
Onu da vurğulayaq ki, sentyabrın 8-də bir qrup Azərbaycan tarixçisi, tanınmış alimlər Şeyx Cüneyd türbəsinin vəziyyəti ilə bağlı mədəniyyət naziri Anar Kərimova müraciət edib və sözügedən müraciətin mətni baki-xeber.com-da da yayımlanıb.
- “Ziyarət zamanı Səfəvi Şeyxinin türbəsinin bu acınacaqlı vəziyyətinə görə, bir ziyalı olaraq, biz də özümüzü günahkar hiss edir və Şeyxin ruhu qarşısında xəcalət çəkirdik”
Şeyx Cüneyd türbəsinin acınacaqlı vəziyyəti ilə bağlı SOS siqnalı səsləndirən və mədəniyyət nazirinə müraciət ünvanlayan ziyalılardan biri, AMEA Tarix İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, ADPU-nun dosenti Mübariz Ağalarlı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun bir qrup əməkdaşı ilə Şeyxin Həzrədəki türbəsini ziyarət edərkən burada gördüklərindən məyus olublar. “Qüdrətli Azərbaycan hökmdarı Şah İsmayılın baba yadiğarı olan olan Şeyx Cüneyd türbəsi Qusar rayonunun Həzrə kəndində yerləşir. Sufi - Qızılbaş Şeyxinin ölümündən 561 il keçsə də, türbə bir dini ziyarətgah, irfan ocağı kimi ziyarətçilərin və turistlərin ən çox baş çəkdiyi məkana çevrilib. Bu ziyarətgah istər dini-mənəvi, istərsə də tarixi-memarlıq abidəsi olaraq Azərbaycan üçün olduqca əhəmiyyət daşıyır. Bir qrup tarixçi ilə yanaşı, mən də bu türbəni ziyarət etdim. Bizim də Şeyx Cüneydin mübarək türbəsinə gəlişimizin məqsədi bir çox müsəlman xalqları arasında mənəvi körpü yaradan, adı mədəniyyət və mənəviyyat tariximizə qızıl hərflərlə həkk olunan Səfəvi təriqət başçısının ocağını ziyarət etməklə mənəvi borcumuzu yerinə yetirmək, həm də bu qutsal məkanın aurasından ruhən qidalanmaq idi.
Səfərimiz bazar gününə təsadüf etdiyi üçün türbə fəaliyyət göstərmirdi. Lakin türbənin məsul şəxsləri Bakıdan - AMEA-nın əməkdaşları olaraq gəldiyimizi bildikləri üçün məmnuniyyətlə ziyarətimizə şərait yaratdılar...
Ziyarət zamanı türbənin tavanının qəzalı vəziyyətdə olması, hər an uçmaq təhlükəsi ehtimalı bizi ziyarətimizdən və ibadətimizdən yayındırmasa da, hiss olunurdu ki, bələdçi Zakir müəllim bizə görə çox narahatlıq keçirir.
Qeyd edim ki, türbənin bələdçisi Məhbubə xanım və oğlu Zakir müəllim bu müqəddəs ocaq haqqında bir tərəfdən ağızdolusu, fəxarətlə danışır, digər tərəfdən türbənin qəzalı vəziyyəti ilə bağlı giley-güzarlarını da dilə gətirmək məcburiyyətində qalırdılar. Uzun illərdir ki, nəsilliklə bu türbəni qoruyan və bələdçilik edən bu şəxslər gileylərində haqlı idilər. Zakir müəllim bizimlə söhbət əsnasında vurğuladı ki, türbədə 2006-2007-ci illərdə bərpa işləri görülsə də, müəyyən vaxtdan sonra divarların üzlükləri qopub tökülüb, xüsusilə də tavanı bir neçə yerdən uçaraq dağılıb. Təbii ki, bunları bizə deməyə ehtiyac yox idi, çünki biz türbənin bu qəzalı vəziyyətinin canlı şahidi idik”.
M.Ağalarlının sözlərinə görə, 2006-2007-ci illərdə həyata keçirilən təmir işləri zamanı bəzi divarlarda həkk olunmuş tarixi və dini xarakterli yazılar səriştəsizlik və bilməməzlik ucbatından çapılaraq dağıdılıb. “Bələdçinin verdiyi məlumata görə, müvafiq orqanlara türbənin acınacaqlı vəziyyəti ilə bağlı bir neçə dəfə müraciət olunsa da, həmin orqanlar tərəfindən türbəyə baxış keçirilsə də, hələ də bir tədbir görülməyib. Zakir müəllim onu da qeyd etdi ki, bu türbə Azərbaycan üçün tək tarixi-memarlıq abidəsi deyil, eyni zamanda xalqımızın dini-mənəvi dəyərlər sisteminin bir parçası, müsəlman dünyasının müqəddəs ocaqlarından biridir. Bələdçi onu da dedi ki, bəzən xaricdən gələn qonaqlara türbənin təmirdə olduğunu bəhanə gətirərək ziyarətinə imkan yaratmırıq. Çünki xarici vətəndaşların türbənin bu acınacaqlı vəziyyətini görməsi bizdə böyük xəcalət və utanc hissi yaradır. Ziyarət zamanı Səfəvi Şeyxinin türbəsinin bu acınacaqlı vəziyyətinə görə, bir ziyalı olaraq, biz də özümüzü günahkar hiss edir və Şeyxin ruhu qarşısında xəcalət çəkirdik.
Məlumdur ki, Şeyx Cüneyd türbəsi Azərbaycanda qızılbaş-sufilərə məxsus olan nadir dini ziyarətgahlardan biridir. Bu türbə xalqımızın mənəviyyatı, ruhaniyyəti, tarixi dövlətçiliyimizin mənəvi təməl daşıdır. Təkcə bu deyil... Bu türbə həm də bizi Azərbaycan Səfəvi imperiyasını yaratmaqla imperiyalar yaradan xalqlar sırasına daxil etmiş Şah İsmayıl Səfəvinin baba əmanətidir. Bu əmanətə sahib çıxmaq bizim hər birimizin tarix və müqəddəs dəyərlərimiz, ən əsası isə tarixi-memarlıq abidələrimizi göz bəbəyi kimi qoruyan, müqəddəs ziyarətgahlarımıza böyük dəyər verən dövlətimiz qarşısında vəzifə borcumuzdur. Gəlin ulularımıza, müqəddəs ocaqlarımıza hörmət edək, ən əsası isə dövlətimizin bizim qarşımızda qoyduğu vəzifə borcumuzu layiqincə yerinə yetirək”.
M.Ağalarlının sözlərinə görə, türbənin uzun illərdir diqqətdən kənar qalmasında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin keçmiş rəhbərliyinin laqeydliyi danılmazdır: “Bilirsiz ki, bir qrup tarixçi Şeyx Cüneyd türbəsinin acınacaqlı vəziyyəti ilə bağlı mədəniyyət nazirinə müraciət etmişik. Əsas istəyimiz odur ki, tezliklə türbə nəzarətə götürülsün və burada təxirə salınmadan əsaslı bərpa işləri aparılsın. Türbə uzun illərdir ki, baxımsız vəziyyətdədir. Nazirliyin Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin sabiq rəhbərliyinin biganəliyi, işə yarıtmaz münasibəti nəticəsində Şeyxin türbəsi bu vəziyyətə düşüb. Zamanında bu türbə lazımı şəkildə bərpa edilsəydi, indi bu problem olmazdı. Şeyx Cüneyd türbəsi Mədəniyyət Nazirliyinin balansındadır. İnanırıq ki, mədəniyyət naziri həssaslıq göstərib türbənin əsaslı bərpası ilə bağlı tədbirlər görülməsinə göstəriş verəcək”-deyə M.Ağalarlı qeyd etdi.
M.Ağalarlı bildirdi ki, Şeyx Cüneyd 1429-cu ildə Ərdəbil şəhərində anadan olub. Alimin sözlərinə görə, 1447-ci ildə atası Şeyx İbrahimin vəfatından sonra 20 yaşında ikən Səfəviyyə sufi təriqətinin mürşidi olmuş Şeyx Cüneyd çox keçmədən imamilik şüarları altında siyasi iddialarla çıxış etməyə başlamışdı. Onun fəaliyyətindən ehtiyat edən Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşah 1449-cu ildə bu gənc Şeyxi Azərbaycandan Anadoluya getməyə məcbur etmişdi. 1449-1456-cı illərdə Şeyx Cüneyd Anadolunu, Misiri, Suriyanı gəzib-dolaşaraq öz təriqət ideyalarını yayıb, həmçinin müxtəlif hərbi-siyasi hadisələrin iştirakçısına çevrilib: “Şeyx Cüneyd 1456-cı ilin axırlarında o zamanlar hələ Diyarbəkir hakimi olan Ağqoyunlu Uzun Həsənin yanına gəlib, Uzun Həsənin yanında qaldığı zamanlarda onun bacısı Xədicə Bəyimlə ailə həyatı qurub. Uzun Həsənin Diyarbəkirdəki sarayında üç il qalan Cüneyd “vətən sevgisi imandandır” - deyərək Azərbaycana qayıdır, lakin yenə də Cahanşahın təzyiqi üzündən Ərdəbildə möhkəmlənə bilməyərək Şirvana gedir və 1460-cı ilin mart ayında Şirvanşah I Xəlilullanın, Təbərsəran hakimi Əbül-Məsum xanın və Qaraqoyunluların birləşmiş qüvvələrinə qarşı baş vermiş döyüşdə qətlə yetirilir. Tarixçi Fəzlullah ibn Ruzbixan Xuncinin məlumatına görə, Şeyx Cüneydin müridləri onun nəşini Samur çayının sağ sahilinə keçirərək Gülxan kəndində (indiki Qusar rayonunun Həzrə kəndi) dəfn ediblər. Şah Təhmasibin hakimiyyəti zamanında Səfəvilər Şirvanda hakimiyyəti ələ aldıqdan (1538) sonra, 1544-cü ildə Gülxan (indiki Həzrə) kəndindəki məzar üzərində türbə tikilərək, üzəri böyük bir günbəzlə örtülüb. Türbənin qərb qapısı üzərində yeddi sətirdən ibarət ərəb dilində nəsx xətti ilə həkk olunmuş kitabədən aydın olur ki, türbəni hicri 951-ci ilin (1544-1545) axırlarında Azərbaycan Səfəvi hökmdarı I Şah Təhmasibin göstərişi ilə vəziri Xacə Fəxrəddin Əhməd Fərəhani oğlu Ağa Məhəmməd tikdirib”.
İradə SARIYEVA
