Vahid Məhərrəmov: “Tədarükdə problem olduğu üçün buğdanın qiyməti bahalaşır”
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri də Ukrayna taxılının dünya bazarına çıxmamasının yaradacağı aclıqla bağlıdır. Dünya mediası mütəmadi olaraq həyəcan təbili çalır ki, Ukrayna taxılını dünya bazarına çıxarmasa, bu, aclığa səbəb olacaq. Əsasən də Afrika ölkələrinin aclıqla üzləşəcəyi deyilir.
Ancaq taxıl istehsalındakı statistik rəqəmləri müqayisə etdikdə məlum olur ki, Ukraynanın taxıl ixracında payı o qədər də böyük deyil. Məsələ ondadır ki, dünyada hər il 760 milyon ton buğda (əmtəəlik, yəni un istehsalı üçün) istehsal olunur. Ukraynanın isə cəmi 20 milyon ton taxılı var ki, məlum səbəblərdən bunu bazara çıxara bilmir. Ümumilikdə isə, Ukraynanın dünyada taxıl istehsalındakı payı 2 faizə yaxındır. Belə olan halda bunun aclığa səbəb olacağı ilə bağlı deyilənlər nə dərəcədə əsaslı sayıla bilər?
- “Qara dəniz üzərindən nəinki Ukrayna, Rusiya da yaranmış vəziyyətlə əlaqədar buğda ixrac edə bilmir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmovun fikrincə, taxılla bağlı dünyada müşahidə olunan problem təkcə Ukrayna ilə bağlı deyil: “Dünyada istehsal olunan 760 milyon ton buğdanın hamısı ərzaq üçün deyil. Həmin buğdanın hardasa 30 faizi yem üçün istifadə olunur. Yəni, yemlik buğdadır. Bəzi ölkələr ondan ərzaq kimi istifadə etmir. Deməyim odur ki, 760 milyon ton buğdanın hamısı ərzaq kimi istifadə olunmur. Onu da qeyd edim ki, istehsal olunan 760 milyon ton buğdanın 191 milyon tonu ixrac olunur. Bu o deməkdir ki, 191 milyon ton buğdaya ehtiyacı olan dövlətlər var. Məsələn, Azərbaycan 1,5 milyon ton buğda idxal edir. Biz də həmin paya aid olan buğdanı idxal edirik. İxrac edilən 191 milyon ton buğdanın 1,5 milyonu bizim paımıza düşür. Dünyada hər il 280 milyon ton buğda saxlanılır. Həmin buğdanı da imkanlı ölkələr tədarük edir. O məqsədlə ki, qıtlıq olsa həmin ehtiyatlardan istifadə etsinlər. Ukraynanın ixrac etdiyi buğdanın həcmi təxminən 15-16 milyon tondur. Müharibə səbəbindən 7 milyon ton Ukrayna buğdası öz istehlakçısına çatmır. Problem ondadır ki, Qara dəniz üzərindən nəinki Ukrayna, Rusiya da yaranmış vəziyyətlə əlaqədar buğda ixrac edə bilmir. Üstəlik, Rusiya buğda ixracını azaldıb. Logistika ilə məşğul olan şirkətlər Qara dənizdə mina təhlükəsi olduğu üçün daşımalardan imtina edir. Ağır gəmilərin əksəriyyəti yükdaşımanı dayandırıb. Yəni tədarükdə problem olduğu üçün buğdanın qiyməti bahalaşır. Bu səbəbdən 2019-cu ildə buğdanın tonu 170-190 dollar arası idisə, bu gün 400-450 dollar arasında dəyişir. Nəticədə buğda idxalından asılı olan ölkələr ciddi problemlərlə üzləşir. Deməyim odur ki, bütün məsələlər bir-biri ilə bağlıdır. Məsələn, Azərbaycanda 500-600 min ton buğda çatmasa, bu, çox ciddi problemə səbəb olacaq. Afrika ölkələrinin əksəriyyəti isə, buğdaya olan tələbatın böyük hissəsini idxal hesabına təmin edir. Üstəlik, həmin ölkələr yoxsul olduqları üçün orada əsas qida çörəkdir. O üzdən, buğdanın daşınmasında yaranan çətinliklər əsasən həmin ölkələr üçün problem yaradır. Beynəlxalq Taxıl Şurasının yaydığı məlumata görə, bu il buğda istehsalı azalacaq. Bunun səbəbi onunla bağlıdır ki, gübrənin qiyməti bahalaşdığı üçün bu, əksər ölkələrdə istehsal xərclərinin artmasına səbəb olacaq. Bu səbəbdən istehsal azalacaq”.
Belə məlum oldu ki, yaxın perspektivdə buğdanın dünya bazar qiyməti azalmayacaq.
Vidadi ORDAHALLI
