Qars müqaviləsi yenidən gündəmdə və Naxçıvan məsələsi...

Tarix: 10.12.2015 / 02:58
Bölmə: Siyasət

Fikrət Sadıqov: "İstənilən halda, Azərbaycan ehtiyatlı olmalıdır"

"Rəsmi Bakı məsələ ilə bağlı dərhal hərəkətə keçərək Rusiya rəhbərliyi ilə danışıqlar aparmalı, Kremlə yaxın ekspertlərin başladığı bu qara piar dalğasını dayandırmalıdır"

Rusiya ilə Türkiyə arasında artan gərginlik fonunda şimal qonşumuz vəziyyətin daha da dramatik məcraya yön almasında maraqlı görünür. Hətta vəziyyət o həddə çatıb ki, qonşumuz tarixi belə qurdalamaq qərarına gəlib. Düzdür, əksər belə kampaniyalar dövlətin adı ilə deyil, lakin birbaşa hakimiyyətin nəzarətində olan qurumlar vasitəsilə həyata keçirilir.

İndi də həmin dairələr Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvanı münaqişə zonasına çevirməyə çalışır.

Belə qüvvələrin sırasında yer alan "Regnum" İnformasiya Agentliyi dekabrın 11-də öz mətbuat mərkəzində Moskva və Qars müqavilələrinin denonsasiyası, yəni qüvvədən salınması mövzusunda "dəyirmi masa" təyin edib. Bu barədə məlumatı anspress.com saytı yayıb.

Qeyd edək ki, 1921-ci il martın 16-da Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) və Sovet Rusiyası arasında imzalanmış Moskva müqaviləsinə görə, keçmiş İrəvan quberniyasının Naxçıvan və Şərur-Dərələyəz qəzaları Azərbaycan ərazisi kimi tanınıb. Həmçinin Qars vilayəti və İrəvan quberniyasının keçmiş Sürməli qəzası və Aleksandropol qəzasının qərb hissəsi Türkiyə ərazisi kimi müəyyən edilib. Moskva müqaviləsi nəticəsində əldə edilmiş anlaşma daha sonra 1921-ci il oktyabrın 13-də Türkiyənin Qars şəhərində Ermənistan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə arasında Rusiyanın iştirakı ilə bağlanmış müqavilə nəticəsində yekun təsdiqini tapıb. Ermənistandan müqaviləyə xarici işlər naziri Poqos Makinzyan, Azərbaycandan isə dövlət nəzarəti naziri Behbud Şaxtaxtinski qol çəkib. Gürcüstanı nazirlər Şalva Eliava və Aleksandr Svanidze, Türkiyəni Kazım Qarabəkir paşa, Rusiyanı isə səfir Yakov Qanetski təmsil edib.

Beynəlxalq müstəvidə Naxçıvanı Azərbaycan ərazisi kimi təsbit edən bu müqavilənin əsas qarantları kimi həmişə Türkiyə və Rusiya tanınıb. SSRİ dağıldıqdan sonra Ermənistan mətbuatında Qars müqaviləsinin denonsasiya edilməsi və Naxçıvana qarşı ərazi iddiası qaldırılması barədə Ermənistan mətbuatında təkliflər səsləndirilsə də, rəsmi İrəvan bu istiqamətdə heç bir real addım atmağa cürət etmirdi. Amma Rusiyada ekspertlər səviyyəsində başlanan bu hay-küy regionda xüsusilə Naxçıvan üçün yeni problemlər yaratmaq məqsədi güdür. Erməni millətçiləri iddia edir ki, 1918-ci ildə Zaqafqaziya Seymi dağılan zaman bölgüyə görə, İrəvan quberniyası və Qars vilayəti ermənilərin payına düşmüşdü. Buna görə də Qars müqaviləsini qüvvədən salmaqla İrəvan quberniyasına daxil olmuş Sürməli, Naxçvan və Şərur-Dərələyəz qəzalarına və Rusiya imperiyasının Qars vilayətinə yenidən iddia qaldırmağı mümkün sayırlar. Dolayısı ilə ermənilərin yeni ərazi iddiası Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası və müasir Türkiyənin əsasən azərbaycanlılar yaşayan Qars, İğdır və Ərdəhan vilayətləri ilə bağlı ola bilər.

Rusiyadakı ermənipərəstlərin tarixi qurdalamasının arxasında hansı faktor dura bilər?

Politoloq Fikrət Sadıqovun sözlərinə görə, Rusiya paytaxtında başlanan bu hay-küy sırf Türkiyə ilə bağlıdır: "Əslində ekspertlər səviyyəsində qaldırılmış bu hay-küy Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin gərgin vəziyyəti fonunda Ankaraya, bir növ, ideoloji təzyiq məqsədi güdür. Təbii ki, bu müəyyən qədər Azərbaycana da təsir edə bilər. Xüsusilə Kremlin bu hay-küyə yaşıl işıq yandırması açıq-aydın görünür. BMT-nin qəbul etdiyi beynəlxalq sərhədlər var. Heç bir ölkə birtərəfli qaydada bu sərhədləri tanımadığını bəyan edə bilməz. Məhz bu səbəbdəndir ki, Ermənistan hökuməti Qars müqaviləsini tanımadığını bəyan etsə də, sənədin rəsmi denonsasiya prosedurlarını gerçəkləşdirməyib. Qars müqaviləsindən narazı olan və Türkiyədə əhalisinin bir hissəsi müsəlman gürcü olan Artvin vilayətini tarixi ərazisi sayan Gürcüstanın parlamentinə də 2005-ci ildə sənədi denonsasiya etmək barədə səlahiyyət verilmişdi. Amma Gürcüstan parlamenti sənədi denonsasiya etmədi. Belə çıxır ki, rəsmi Tiflis bu işin heç bir fayda verməyəcəyini anladı. Hər halda, Avropanın ən güclü ordusuna malik Türkiyə ilə qarşıdurmanın heç də uğur gətirməyəcəyini gürcü deputatlar vaxtında dərk etdilər.

Amma, istənilən halda, Azərbaycan ehtiyatlı olmalıdır. Hər halda, söhbət bütün beynəlxalq hüququ və Helsinki Xartiyasını ayaqlayaraq Krımı ilhaq etmiş Rusiyanın paytaxtında başlamış yeni əks-təbliğat dalğasından gedir.

Rəsmi Bakı məsələ ilə bağlı dərhal hərəkətə keçərək Rusiya rəhbərliyi ilə danışıqlar aparmalı, Kremlə yaxın ekspertlərin başladığı bu qara piar dalğasını dayandırmalıdır".

Məhəmmədəli QƏRİBLİ

DİGƏR XƏBƏRLƏR

Tarix: 13.12.2025 / 19:10

Rusiya xüsusi təyinatlıları Voronejdə Azərbaycan diaspor nümayəndələrinə qarşı əməliyyat keçirdi - saxlananlar var... -VİDEO

Tarix: 13.12.2025 / 17:40

AB Rusiyanın məşhur Valday Klubuna da sanksiya tətbiq etdi…

Tarix: 13.12.2025 / 17:23

Rusiyanın dondurulmuş 210 milyardı təhlükədə - Avroittifaq pulların Ukraynaya verilməsi üçün ilk addımı atdı...

Tarix: 13.12.2025 / 14:30

Bələdiyyə rəhbərliyinin qanunsuz biznesi çiçəklənir...

Tarix: 13.12.2025 / 14:11

Rusiya Xəzəri yeni müharibə meydanına çevirə bilər...

Tarix: 13.12.2025 / 13:52

Rusiyada diaspor rəhbərimizin işi ermənilərə tapşırıldı - təsadüf, ya....

Tarix: 13.12.2025 / 12:44

Müdafiə Nazirliyində hərbi attaşelərlə ilin yekununa dair toplantı keçirildi

Tarix: 13.12.2025 / 12:10

Elçin Əmirbəyov Polşada işgüzar səfərdə olub

Tarix: 13.12.2025 / 01:27

Rusiya-Ukrayna müharibəsi Qara dənizdən sonra Xəzərə də sıçradı – “Lukoil”un iki neft platforması vuruldu...

Tarix: 12.12.2025 / 21:34

Ermənistan AB ilə Aİİ arasında, Rusiya çarəsiz durumda qalıb... Overçuk yenə danışdı...

Tarix: 12.12.2025 / 21:19

Venesuela neft blokadasında - Maduro Belarusdan sığınacaq istədi...

Tarix: 12.12.2025 / 21:05

İrəvanda "Arsax" sözü işlədən media bağlandı...

VİDEO

Tarix: 27.11.2025 / 11:10

Biri ermənini öpür, biri sovet bayrağı qaldırır... Günümüzə baxın! - VİDEO

Tarix: 12.11.2025 / 11:05

Lavrov işdən kənarlaşdırılır, yoxsa oyun qurulur? - VİDEO

Tarix: 21.06.2025 / 08:15

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tarix: 12.12.2025 / 21:49

Avropa "Yaşıl keçid" istəyir, Azərbaycan buna da hazırdır...

Tarix: 12.12.2025 / 20:25

Bəs deyirdilər Qarabağdan 120 min erməni gedib? - 23 min nə deməkdir?

Tarix: 12.12.2025 / 18:08

Emin Əmrullayevin hədəfi doğru, seçdiyi üsul mübahisəli...

Mədəni-maarif proqramları Azərbaycan cəmiyyətinin rifahı üçün strateji əhəmiyyət daşıyır