Türkiyə-Azərbaycan-İran-İraq-Gürcüstan-Rusiya altıbucağında mürəkkəb(ləşən) qaz oyunları...
.jpg?v=1520254601)
Rusiyanın Suriyada başladığı hərbi əməliyyatlar, gözlənildiyi kimi, Moskva ilə Ankaranın münasibətlərinə getdikcə daha çox zərbə vurmaqdadır. Bu hal tərəflərin iqtisadi münasibətlərində də özünü qabarıq şəkildə büruzə verir. Hadisələr göstərir ki, Rusiya-Türkiyə iqtisadi münasibətləri ciddi təhlükə qarşısındadır. Xüsusən də Rusiyanın Türkiyə ilə bağlı enerji layihələrinin dayandırılması ehtimalı getdikcə artır.Məsələn, Rusiya Mersində "Akkuyu" atom elektrik stansiyasının tikilişini həyata keçirir. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu böyük layihənin daynadırıla biləcəyini istisna etmir.
Ərdoğan qeyd edib ki, Rusiya Mersində "Akkuyu" atom elektrik stansiyasını tikməsə, onu başqası tikəcək. Ərdoğan xatırladıb ki, Rusiya tərəfi layihə üçün artıq 3 milyard dollar xərcləyib və Moskva bu məsələlərə həssaslıqla yanaşmalıdır. Ən əsası isə, Türkiyə Rusiyadan qaz alışını azalda biləcəyini açıq bildirir. Qeyd edək ki, Türkiyə təbii qaza olan tələbatının 60 faizini, neftə olan tələbatının isə 35 faizini Rusiyadan təmin edir. Rəcəb Tayyib Ərdoğan isə bunu azalda biləcəklərini bildirir: "Türkiyə, lazım gəlsə, qazı Rusiyadan yox, digər alternativlərdən də ala bilər. "Akkuyu" atom elektrik stansiyasını rusların yerinə başqası gəlib inşa edər". Aydındır ki, Rusiya Suriyada hərbi əməliyyatları davam etdirdiyi müddətdə Moskva ilə Ankaranın münasibətləri daha da gərginləşəcək. Türkiyənin enerji istehlakının və təbii qaz təminatının bundan təsirlənməsi istisna edilmir.
Artıq məsələyə BOTAŞ şirkəti də qarışıb. BOTAŞ şirkətinin nümayəndəsi bildirib ki, Türkiyə ilə Rusiya arasında gərginlik artacağı təqdirdə Türkiyə bazarında Rusiya qazının təsiri azaldıla bilər. Adı açıqlanmayan şirkət rəsmisi qeyd edib ki, Rusiya ilə qaz ticarətində problem yaranarsa, Türkiyə maye qazın payının artırılması ilə mənfi təsiri aradan qaldıra bilər. Bundan başqa, gələcəkdə Azərbaycan və İrandan da təbii qaz alışı Türkiyənin qaz ehtiyacını ödəyəcək: "TANAP-ın 2018-ci ildə işə salınması ilə Azərbaycandan 6 milyard kubmetr əlavə qaz alınacaq. İlkin mərhələdə 16 milyard kubmetr qaz nəqlini nəzərdə tutan boru kəmərində bu həcmin 2023-cü ildə 23 milyard kubmetrə, 2026-cı ildə isə 31 milyard kubmetrə çatdırılması planlaşdırılır. Bu həcmin bir hissəsi Türkiyə bazarı, bir hissəsi isə Türkiyə üzərindən Avropa bazarı üçün nəzərdə tutulur. Bunda başqa, İrandan alınan illik 10 milyard kubmetr qazın 20 milyard kubmetrə çatdırılması gözlənir. Şimali İraqdan da Türkiyəyə təbii qaz nəqli nəzərdə tutulur".
Hazırda ölkənin enerji və təbii qaz idxalında Rusiyanın ümumi payı 54 faiz təşkil edir. Rusiyadan ildə 26 milyard kubmetr qaz idxal edilir. Ümumilikdə Türkiyə ötən il 49.2 milyard kubmetr təbii qaz idxal edib. Göstərilən dövrdə Türkiyə İrandan 8.9 milyard kubmetr, Azərbaycandan isə təxminən 6 milyard kubmetr təbii qaz alıb. Onu da qeyd edək ki, rus təbii qazı "Qərb Xətti" və "Mavi Axın" boru xətləri ilə Türkiyəyə idxal olunur. Lakin Avropa kimi, Türkiyə də Rusiya qazından asılılığa son qoymaqda artıq israrlı mövqe nümayiş etdirir. Türkiyənin Rusiyadan asılılığının əsas çıxış yolu kimi TANAP-ın 2018-ci ildə təhvil verilməsi görülür. Digər tərəfdən, qeyd olunduğu kimi, İrandan alınan illik 10 milyard kubmetrə yaxın təbii qazın 20 milyard kubmetrə yüksəldilməsinə dair də müzakirələr aparılır. Şimali İraqdan idxalı gözlənilən təbii qazla da bağlı görüşlər keçirilir. Bu marşrut üzrə qazın 2017-ci ildən sonra Türkiyəyə idxalı gözlənir. Bu arada keçmiş enerji naziri Taner Yıldız da Rusiyaya qarşı sərt bəyanat səsləndirib: "Rusiyadan təbii qazı pulunu verib alırıq. Hədiyyə və ya havayı deyil. Risq yaranacağı halda cibindən pulu çıxan tərəf Rusiya olacaq". Bütün bunlar Azərbaycan və İranın Türkiyə qaz bazarında əsas mövqeyə yüksələcəyini göstərir. Prosesdə isə əsas uduzan tərəf, aydındır ki, Rusiya olacaq. Məlumdur ki, iki ölkə arasında böyük ticarət müqavilələri bağlanıb. Rusiya Türkiyənin ilk nüvə stansiyasını inşa edir. Digər tərəfdən isə ölkələr arasında təbii qaz layihələri və Türkiyənin boğazlarından istifadə ilə bağlı razılaşmalar var. Bu səbəbdən Rusiya ilə Türkiyə arasındakı gərginlik regiona siyasi təsirlər etməklə yanaşı, iqtisadi cəhətdən də vəziyyəti dəyişir. Ölkələr arasında gərginliklə bağlı bundan sonra bağlanacaq müqavilələr sual altındadır. Çünki bütün xəbərdarlıqlara baxmayaraq, Rusiya Türkiyənin hava sərhədlərini tez-tez pozur. Bu da bölgənin iqtisadi mənzərəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir.
Nahid SALAYEV
%20qaz%20oyunlar%C4%B1...%22%2C%22image%22%3A%22https%3A%2F%2Fwww.baki-xeber.com%2Fmedia%2Fstorage3%2Fmanshet3(13.10.2015).jpg%3Fv%3D1520254601%22%2C%22iframe_v2%22%3Afalse%2C%22iframe_v3%22%3Afalse%2C%22t%22%3A0%2C%22cg%22%3A%7B%22isPrivate%22%3Atrue%2C%22browserName%22%3A%22Chromium%22%7D%7D%2C%22config%22%3A%7B%22page_url%22%3A%22https%3A%2F%2Fwww.baki-xeber.com%2Fsiyaset%2F27622.html%22%2C%22referrer%22%3A%22%22%2C%22user_id%22%3A%22c8cb7deb-8923-4798-abd0-2d83ce7f5a63%22%2C%22iframe_user_id%22%3Atrue%7D%7D&cb=0.3538274687689802){kind=spacer}