1984-cü ildə Qazaxın torpaqlarını Ermənistana vermək tapşırığını MK-dan kim vermişdi - yarımçıq cinayət...
Məhərrəm Zülfüqarlı: "O ərazilərin Ermənistana verilməsi ilə bağlı göstərişi Kamran Bağırov verib və bunu icra etmək üçün Rəsizadəni Qazaxa göndərib"
Qazaxın ərazilərinin Azərbaycan SSR-dən alınıb Ermənistan SSR-ə verilməsi məsələsinin çox iliginc pərdəarxası məqamları var. Burada içimizdəki bəzi qüvvələrin də rolunun olduğu qətiyyən istisna deyil. Bunu araşdırmamız zamanı da müəyyənləşdirdik.
Keçən sayımızda 1984-cü ildə Qazaxın Ermənistanla sərhəddə yerləşən bəzi ərazilərinin Ermənistana verilməsi tarixçəsinə toxunmuşduq. Ekspertimiz - AMEA-nın Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev "Bakı Xəbər"ə açıqlamasında "Keçən əsrin 80-ci illərində Mərkəzi Komitə tərəfindən Qazaxa göndərilən Rəsizadəyə göstəriş verilmişdi ki, Qazaxın torpaqlarının Ermənistana verilməsinə camaatı razı salsın. Necə ki, əvvəllər Azərbaycan torpaqlarının hissə-hissə Ermənistana verilməsini təşkil etmişdilər, Qazaxın o ərazilərinin də Ermənistana verilməsini təşkil etmək istəyirdilər. Rəsizadəyə də tapşırıq verilmişdi ki, bu məsələni Ermənistanın xeyrinə həll etsin"-deyə bildirmişdi.
1984-cü ildə Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinə kim rəhbərlik edirdi? 1984-cü ildə Qazaxın ərazilərinin Ermənistana verilməsi kimi uğursuz bir əməliyyatın həyata keçirilməsinə Mərkəzi Komitədən kim tapşırıq vermişdi?
Ekspertlər bildirdi ki, həmin dövrdə Azərbaycana Kamran Bağırov rəhbərlik edirdi və bu utanc gətirən hadisə onun dövründə baş verib. Qeyd olunur ki, Heydər Əliyev artıq o dövrdə Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinə rəhbərlik etmirdi, o, yüksık vəzifəyə təyin edildiyi üçün Moskvada işləyirdi. H.Əliyevdən sonra Azərbaycan Mərkzəi Komitəsinə rəhbər təyin edilən K.Bağırov Kremlin tapşırıqlarını canla-başla icra edib və qətiyyən xalqın maraqlarını nəzərə almaq istəməyib.
"O, Azərbaycanın milli maraqlarına qətiyyən xidmət etməyən birinci katib olub"
Tarix elmələri doktoru, professor Məhərrəm Zülfüqarlı "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, ermənilərə Azərbaycan torpaqlarının verilməsi faktını mərhələlər üzrə izah etmək lazımdır, keçən əsrin 80-ci illərini o dövrlərdən ayrı vermək düzgün alınmır. M.Zülfüqarlı bildirdi ki, bu proses 1828-ci ildə bağlanan Türkmənçay müqaviləsi ilə başlayıb. Çar Rusiyası dövründə başlayan bu acı prosesin Sovet dövründə də davam etdirildiyini deyən M.Zülfüqarlının sözlərinə görə, Qərbi Zəngəzurun ermənilərə verilməsi, Naxçıvanla Azərbaycanın əlaqəsinin kəsilməsi, digər ərazilərimizin itirilməsi baş verib. Nüvədi kəndinin Zəngilandan alınaraq Ermənistana verilməsi hadisəsi, sonrakı dövrlərdə Sədərəklə Kərki kəndi arasında yerləşən Həsənqulular ərik bağlarının, o cümlədən də 1984-cü ildə Qazaxın ərazilərinin Ermənistana verilməsi prosesinin baş verdiyini deyən M.Zülfüqralının sözlərinə görə, bütün bunlar Moskvadan idarə olunurdu. O qeyd etdi ki, ermənilər rəsmi Kremlin Cənubi Qafqazda siyasətinin icraçıları idi və siyasəti Paşinyana qədərki dövrlərə qədər davam etdirdilər. O hesab edir ki, bu məsələlər kompleks şəkildə araşdırılmalı və təhilil edilməlidir.
"Bildiyimiz kimi, 1982-ci ildə Heydər Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsindən azad edilərək SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini postuna təyin olundu, Sov.İKP MK (Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi) Siyasi Bürosunun üzvü seçildi. O dövrdə Kamran Bağırov Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi təyin edildi. Bu hadisələr Kamran Bağırovun Azərbaycana rəhbərliyi dövründə baş verib. Kamran Bağırovun da ailəsi milli deyildi, həyat yoldaşı başqa millətin nümayəndəsi idi. O, Azərbaycanın milli maraqlarına qətiyyən xidmət etməyən birinci katib olub. Milli təəssübleşlik hissi olmayan Kamran Bağırov Moskvanın göstərişi ilə hərəkət edib. O ərazilərin Ermənistana verilməsi ilə bağlı göstərişi də Kamran Bağırov verib və bunu icra etmək üçün Rəsizadəni Qazaxa göndərib. Yəni Rəsizadə kimiləri də bu prosesi icra edən şəxslər idi"-deyə M.Zülfüqarlı bildirdi.
M.Zülfüqarlı hesab edir ki, xalqın narazılığına baxmayaraq, Moskvanın siyasətini yerinə yetirən Bağırov, Rəsizadə kimi milli təəssübeşlik hissi olmayanlar o zaman bu prosesdə iştirak edirdilər. "Azərbaycan xalqı qəhrəman xalqdır ki, yuxarı rəhbərlikdən, həm Kremldən, həm Mərkəzi Komitədən, həm rayon rəhbərliyindən təzyiqlər olmasına baxmayaraq, torpaqların Ermənistana verilməsinə etiraz edirdilər. Amma qəribədir ki, Ermənistanda vəziyyət başqa idi, indi də başqadır. Orada Azərbaycana qarşı qarayaxanlara, təxribat edənlərə, tarixi ermənilərin xeyrinə saxtalaşdıranlara "yaşıl işıq" yandırılır. O dövrdə Azərbaycanda xalqın mənafeyini müdafiə edən, torpaqlarının ermənilərə verilməsinə etiraz edənlər, bu hala qarşı mübarizə aparanlar həmişə təzyiq altında olublar. Bu bir reallıqdır. Ona görə ermənilər yenə də əl – qol atırlar. Bu gün də daxilimizdə Rusiya siyasətinə, Rusiyanın Qafqazda mənafelərinə qulluq edənlər Azərbaycanda müəyyən postlarda təmsil olunurlar. Buna baxmayaraq, Azərbaycan xalqı öz qeyrətini yenə də göstərir, keçən əsrin 80-ci illərində olduğu kimi, bu hallarla barışmır.
Keçən əsrin 60-cı illərində Ermənistana verilən Azərbaycan torpaqlarının rəsmiləşdirilməsi prosesi Heydər Əliyevin 1969-cu ilin iyulunda hakimiyyətə gəlişi ilə dayandırıldı. Ali Sovet bu müqavilələri təsdiqləmədi. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi nəticəsində Ermənistana Azərbaycan torpaqlarının verilməsi prosesi dayandı. Heydər Əliyev Moskvaya getdikdən sonra yenidən torpaqlarımızın Ermənistan verilməsi prosesi başladı. Fikir verin, 1987-ci ildə Siyasi Bürodan təqaüdə göndərildikdən, işdən azad edildikdən sonra 1988-ci ilin yanvarından erməni separatizmi baş qaldırdı. Yəni milli təfəkkürdən uzaq, Azərbaycanın mənafelərinə xidmət etməyən insanlar Azərbayana rəhbərlik edəndə belə proseslər olub. Qazax ərazilərinin Ermənistana verilməsi prosesi də keçən əsrin 80-ci illərinin təxminən ortalarda baş verib. 1984-cü ildə Azərbaycana rəhbərlik edən Kamran Bağırovun yeritdiyi siyasət bilavasitə təslimçi siyasət idi, milli maraqlarımıza qətiyyən uyğun deyildi"-deyə M.Zülfüqarlı qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
